Латинский язык: Практические задания для студентов заочного отделения исторического факультета
in pace civitatem administrabant. Saepe apud
populum aut in senatu orationes de legibus habebant. Lictores ante
consules portabant fasces - securim, virgis circumdatam; primo enim
consulibus potestas vitae necisque in cives erat.
Itaque
fasces signum potestatis erant.
3.
Censores Romani
Quinto anno
Romae bini censores creabantur. Deligebantur ex numero eorum, qui
consulatu optime functi erant. Magna erat censorem potestas, neque
quisquam apud Romanos in maiore honore erat quam illi. Censores non
modo censum civium habebant, sed etiam mores probabant. Si quis
agricola agrum suum non diligenter colebat, id non sine aliqua poena
erat. Item, quicumque eques equum suum non satis curaverat, a
censoribus notabatur. Si quod facinus comissum erat, censores poenam
constituebant. Cives, qui aliquid gravius commisserant, tribu
movebantur. Quisquis senatorum facinoris convictus erat, senatu
movebatur.
4. Gentes
Italiae
Italiam
superiorem habitabant Galli. Hanc partem Italiae, quae cis Alpes sita
erat, Romani Galliam Citeriorem vel Cisalpinam appellabant. Maior
erat ea Gallia, quae Gallia Ulterior vel Transalpina appellabatur,
quod trans Alpes sita erat.
Romanorum
finitimi erant Etrusci, qui prioribus temporibus ex Asia in Italiam
venerant, ut fama est. Interiores partes Italiae incolebant Sabini,
Aequi aliaeque nationes, quibuscum Romani diuturna bella gesserunt.
Difficillimum fuit cum Samnitibus, qui Romanis simillimi erant
virtute, foedus facere. Quo facto (после
его
заключения)
pleraeque gentes Italiae mediae et inferioris Romanis parebant.
Italiam
inferiorem Romani Magnam Graeciam appellabant, quod Graeci ibi
plurimas colonias constituerant. E quibus urbi Romae proximae erant
Cumae et Neapolis.
5. De
Roma antiqua
Roma
antiqua in septem collibus ad amnem Tiberim sita erat. Prima
Romanorum sedes erat collis Palatinus. In valle, sub radicibus montis
Capitolii sita, forum Romanum patebat. Ibi cives diu negotia publica
et privata tractabant. In
campo, inter Capitolium et Tiberim sito, antiquis temporibus milites
exercebantur, itaque campus Martius appelabatur. In
Tiberi numerus pontium magnus erat. Postea urbs novis foris
ornabatur. Templa pulchra et signa praeclara animos civium
delectabant. Pulchritudo urbis apud omnes gentes nota erat. Itaque
Romam, a pastoribus quondam conditam, iure scriptores lumen gentium
appellabant.
6.
Colosseum
Romae multae
columnae, arcus, templa theatraque antiqua deleta sunt. Tamen hodie
quoque nonnullae reliquiae Romae antiquae ostentari possunt. Roma
merito “Roma aeterna” vocatur. Optime illud theatrum
conservatum est, quod iussu T.Flavii Vespasiani aedificatum est et
olim ex eo amphitheatrum Flavium nominabatur. Hoc amphitheatrum
postea Colosseum appellatum est ex colossea statua Neronis, quae hic
collocata erat. Tum, quum id aedificatum erat, id est anno aerae
nostrae octogesimo, per centum dies ludi magnifici Romanis a
magistratibus praebebantur. Quibus diebus permultae bestiae necatae
erant. Magistratus Romani hos ludos dabant, et vulgus eis
delectabatur.
Mirus
aspectus praebetur eis, qui illi theatro appropinquant. Alti muri
eius theatri, quod ovi formam habet, ornantur magnificis columnis.
Colosseum amplissimum fuit: ab octoginta septem igitur milibus
Romanorum compleri potuit. Diebus festis per octoginta introitus,
quos videmus, magnae virorum feminarumque manus amphitheatrum
intrabant. His diebus enim totus fere populus Romanus advolabat. Ei,
qui aderant, summo studio (прил.
§
11) spectacula, quae eis dabantur, spectabant. Bestiae, ex Africa
importatae, quae in caveis sub arena sitis continebantur, in arenam
agitabantur. Quae postquam illam intraverunt, inter se pugnabant et
necabant. Sed etiam homines cum his pugnare debuerunt. Postremo viri
iuxta has bestias necati humi iacebant. Quae spectacula Romanis
gaudeo (прил.
§
23) fuerunt!
7. De
oratoribus Graecorum et Romanorum
Multi
sunt oratores clari Graecorum et Romanorum. Princeps oratorum
Graecorum Demosthenes erat. Clarae sunt Demosthenis orationes in
Philippum, regem Macedonum. Pro libertate patriae orationibus
certabant. Frustra orationibus civitates Graeciae ad concordiam
incitabat. Discordia civitatum libertatem Graeciae delevit.
In numero
clarorum oratorum Romanorum erat Marcus Tullius Cicero. Ciceroni non
solum libri scriptorum Romanorum noti erant, sed etiam libri
scriptorum Graecorum. Nota sunt opera Ciceronis de philosophia et de
institutione oratoria; notae sunt epistulae et orationes clari
oratoris.
Orationes
Graecorum et Romanorum etiam post multa saecula animos hominum
delectant.
8. De
Germanorum antiquorum moribus
Germani
agriculturae non student; magna pars victus eorum in lacte, caseo,
carne consistit. Multum in venationibus sunt. Cibi genere et
exercitatione et libertate vitae vires aluntur et corpora immensa
magnitudine gignuntur. Atque consueverunt locis frigidissimis
pellibus parvis modo corpora tegere et lavari in fluminibus.
Quum civitas
bellum gessit, magistratus creantur. Ei bello praesunt et potestatem
vitae necisque habent. In pace principes regionum atque pagorum inter
suos ius dicunt controversiasque decernunt.
Germani non
agri modum certum habent aut fines proprios, sed magistratus ac
principes in annos singulos hominibus agros attribuunt atque anno
post alio transire cogunt.
Germani
neque oppida incolunt, neque sedes inter se iunctas habent, ut e
Taciti libro cognoscimus.
9. De
Gallorum et Germanorum deis
Caesar in
eis libris, qui “Commentarii de bello Gallico” dicuntur,
et de bellis, quae cum populis Gallorum et Germanorum Romani diu
gerebant, et de moribus institutisque eorum scribit. Tacitus quoque
ille rerum scriptor Romanus, in libro suo de origine, situ, moribus
ac populis Germaniae dicit.
Caesar
scribit: Galli deorum maxime Mercurium colunt. Hunc Viarum ducem,
hunc mercatorum custodem appellant. Post
hunc colunt Apollinem et Martem et Iovem et Minervam. De his deis
eandem fere opinionem, quam reliquae gentes, habent: Iuppiter
imperium deorum tenet, Apollo morbos depellit, Minerva operum atque
artificiorum initia tradit, Mars bella regit. Huic deo Galli, quum
proelium committere in animo habent, plerumque praedam promittunt.
Quum adversarios superaverunt, bestias adversariorum necant,
conferunt in unum locum reliquas res, quibus magnos tumulos
exstruunt. In Galliae civitatibus nemo fere religionem et mores
populi laedit vel neglegit. Si qui neglegunt vel laedunt, ab aliis
contemnantur; his ceteri de via decedunt, aditum eorum, sermonemque
defugiunt.
De
Germanorum deis autem Caesar nihil nisi haec scribit: Germani in
deorum numero eos solos, dicunt, quos vident et quorum opibus
iuvantur: Solem et Vulcanum et Lunam.
In Taciti
libro legimus: a Germanis maxime Mercurius colitur. Cui Germani
certis diebus etiam homines sacrificant. Herculem et Martem concessis
bestiis placant. Ceterum Germani deos neque parietibus includunt,
neque in hominis speciem fingunt.
10. De
causa belli Troiani
Erant
nuptiae Pelei, regis Thessaliae, et Thetidis deae. Omnes dei invitati
erant, praeter Discordiam. Dea Discordiae ira commota est et malum
aureum inter epulantes iactavit, in quo inscriptum erat:
“Pulcherrimae”. Diu Iuno, Minerva et Venus de malo
certabant. Denique iussu Iovis a Mercurio ad Paridem, regis Priami
filium, deductae erant. Iuno Paridi potentiam, Minerva sapientiam,
Venus Helenam, pulcherrimam omnium mulierum, promisit.
Paris Veneri
malum tradidit. Paulo post a Priamo patre in Graeciam missus est. Ibi
Helenam, Menelai regis uxorem, rapuit. Hinc bellum Troianum
incipitur. Decem annos ad Troiam pugnatum erat. Denique Troia a
Graecis dolo capta et deleta est.
ЗАДАНИЕ
XV
Оборот
accusativus cum infinitivo
Времена
и залоги инфинитива
Распознавание
оборота acc. c. inf. в
тексте
А.
Прочитайте,
разберите и
переведите
предложения.
Подчеркните
управляющий
глагол, accusativus (логич.
подл.) и infinitivus (логич.
сказ.).
1. Victorem
a victo superari saepe videmus. 2. Urbem Syracusas maximam esse
Graecarum urbium pulcherrimamque, saepe audistis (Cic.). 3. Pompeios,
celebrem Campaniae urbem, consedisse terrae motu, audivimus (Seneca).
4. A patre meo audivi, Diocletianum principem iam privatum dixisse,
nihil esse difficilius, quam bene imperare (Fl. Vopiscus). 5. Apollo
Pythius oraclum edidit, Spartam nulla re alia, nisi avaritia, esse
perituram (Cic.). 6.
Apparuit nescire eos victoria et tempore uti (T.Livius). 7. Cato
dixit, litterarum radices amaras esse, fructus iucundiores. 8. Aiunt
homines plus in alieno negotio videre (Sen). 9. Tibi discedens
pollicitus sum me omnes res tibi perscripturum (Cic.). 10. Quid?
Credebas dormienti tibi haec confecturos deos? (Terentius).
11. In castra nuntius pervenit Romae coniurationem patefactam
(Sallustius).
De
Aenea
Antiqui
poetae Romanorum tradunt egregium virum Troianum, Aeneas nomine, post
Troiam (после
взятия
Трои)
a Graecis captam a Troiae ora in Italiam venisse. Narrant eum fato
(прил.
§
19) profugum multum terra marique iactatum esse ob iram Iunonis, deae
saevae. Nam fato destinatum est Troianos cum Aenea in Italiam
venturos esse et ibi ab eis oppidum novum conditum iri. Itaque
Aeneas et amici illius in Italiam venerunt et Lavinium oppidum novum
condiderunt. Postea Iulus, Aenea filius, alium oppidum Albam Longam
condidit.
ЗАНЯТИЕ
XVI
Оборот
nominativus cum infinitivo
Глаголы,
от которых
зависит оборот
nom. cum inf
А.
Прочитайте,
разберите и
переведите
предложения,
подчеркивая
управляющий
глагол, nominativus (логическое
подлежащее,
а при его отсутствии
подчеркните
местоимение
в переводе) и
infinitivus (логическое
сказуемое).
1.
Catilina prohibitus erat consulatus petere (Sallustius). 2. Iussus es
renuntiari consul (Cic.). 3. Qui tacet, consentire videtur. 4. Beatus
Epicurus sibi videtur esse moriens (Cic.). 5. Consuetudo et mos vim
legis videntur habere. 6. Solem e mundo tollere videntur, qui
amicitiam e vita tollunt (Cic.). 7. Ante omnia necesse est se ipsum
aestimare, quia fere plus nobis videmur posse, quam possumus
(Seneca). 8. Caesar appropinquare dicebatur magnusque terror incidit
Pompei exercitui (Caes.). 9. Fugisse ex proelio dicuntur notissimi
latronum duces (Cic.). 10. Fortis ac vehemens orator existimatur esse
Gaius Gracchus (A. Gellius). 11.
Lycurgi temporibus Homerus fuisse traditur.
В.
Переведите,
указав в каком
предложении
какой оборот
употреблен.
Подчеркните,
входящие в
оборот члены
предложения.
1. Medea
Peliam
dicitur
fecisse
rursus
ex
sene
adulescentulum
(Plautus).
2. Moleste
fero
decessisse
Flaccum,
amicum
tuum
(Seneca).
3. Nunquam
te
patiar
perire;
me
perire
est
aequius
(Plautus).
4. Visus
sum
mihi
cum
Galba
ambulare
(Cic.).
5. Romulus
urbem
constituit,
quam
a
suo
nomine
Romam
iussit
nominari
(Cic.).
6. Multos
scriptores
rerum
suarum
Magnus
ille
Alexander
secum
habuisse
dicitur
(Cic.).
7. Leo
rex
ferarum
esse
a
poetis
putatur.
8. Plus audire, quam loqui militem decem (Amm. Marcellinus).
ЗАДАНИЕ
XVII
Общий
обзор причастий
Ablativus
absolutus
Перевод
оборота и
распознавание
его в тексте
Ablativus
absolutus без причастия
А.
Переведите
предложения,
подчеркивая
логическое
подлежащее
одной, а логическое
сказуемое двумя
чертами.
1. Sagitta
in lapidem nunquam figitur; interdum resiliens, percutit drigentem
(Hieron). 2. Reluctante natura, irritus labor est (Seneca). 3.
Athenienses, non exspectato auxilio, adversus sexcenta milia hostium
in campis Maratoniis in proelium egrediuntur (Iustin.). 4. Antonius,
qui Asiam orientemque tenebat, repudiata sorore Caesaris Augusti
Octaviani, Cleopatram, reginam Aegipti, duxit uxorem (Eutr.). 5.
Plebs Romana, Sicinio quodam auctore, iniussu consulum, in sacrum
montem secessit (T. Liv.). 6. His rebus celeriter administratis, ipse
(Caesar), quum primum per anni tempus potuit, ad exercitum contendit
(Caes.). 7. Vergilius Brundisii moritur, Sextio Saturnino et Lucretio
Cinna consulibus (Suet). 8. Caesar, e nave egressus in Africa, ad
terram prolapsus est. Tum exclamavit, omine in melius verso: “Teneo
te, Africa!” 9. Poema – loquens pictura, pictura –
tacitum poema debet esse. 10. Paupertas nulli malum est, nisi
repudianti (Seneca). 11. Omne malum nascens opprimitur, inveteratum
fit plerumque robustius (Cic.). 12. Hostes, hanc adepti victoriam, in
perpetuam se fore victores confidebant (Caes.). 13. Dictator
triumphans Urbem invehitur (T.Liv.). 14. Re intellecta, in verborum
usu faciles esse debemus (Cic.).
В.
Образуйте
и
переведите
все
причастия
от
глаголов:
voco 1, moveo 2, mitto 3, facio 3, audio 4.
ЗАНЯТИЕ
XVIII
Общее
понятие о герундиве
и герундии
Употребление
герундива
Употребление
герундия
Признаки
различия герундия
и герундива
А.
Образовать
герундив
от
глаголов:
voco 1, moveo 2, mitto 3, loquor 3, punio 4.
B.
Образовать
и перевести
все падежи
герундия от
глаголов: muto 1,
terreo 2, lego 3, facio 3, audio 4.
C.
Перевести.
Указать где
герундий, где
герундив, в
какой функции
выступает
последний.
1. Cato
inexpiabili odio, delendam esse Carthaginem, pronuntiabat, Scipio
Nasica – servandam (Florus). 2. Caesar statuit sibi Rhenum esse
transeundum (Caes.). 3.
Hominis mens discendo alitur et cogitando (Cic.). 4. Democritus
philosophus olim animadvertit
quendam, qui
multa imperite dispetabat. “Hic,- inquit, – non dicendi
peritus est, sed imperitus tacendi”. 5. Recte ac vere videtur
Ovidius dixisse emendandi laborem maiorem esse, quam scribendi. 6.
Gallorum animus ad bella suscipienda alacer et promptus erat. 7.
Helveciis facultas itineris per provinciam Romanam faciendi a Caesare
non est data. 8. Atomus est corpusculum minutum et individuum, quo in
explicanda origine mundi utebatur Democritus et post eum Epicurus. 9.
Quis ignorat Gallos usque ad hanc diem retinere illam immanem ac
barbaram consuetudinem hominum immolandorum? (Cic.). 10. Ut ad cursum
equus, ad arandum bos, ad indagandum canis, sic homo ad duas res: ad
intelligendum et agendum natus est (Cic.). 11. Militibus simul et de
navibus desiliendum et in fluctibus consistendum et cum hostibus erat
pugnandum (Caes.).
ЗАДАНИЕ
XIX
Образование
форм конъюнктива
Значение
конъюнктива
Значение
конъюнктива
в независимых
предложениях
Конъюнктив
в придаточных
предложениях
А.
Определить
форму глаголов.
Перевести.
Образец:
ornes – orno 1 – украшать;
здесь: praes. con.act. 2 л. sing.
– ты украшал
бы. Scribet – scribo, psi, ptum 3 – писать;
здесь: fut.I act.,3 л. sing., –
он (она, оно) будет
писать. Scripserit
– 1) con. perf. act. 3 л.
sing. – он
написал
бы;
2) fut. II act. 3 л.
sing. – он
напишет.
1.
Ponet. 2. Putet. 3. Patet. 4. Moveatur. 5.
Commeant. 6. Venietis. 7. Veniatis. 8. Clauditur. 9. Clauderet. 10.
Respondet. 11. Respondit. 12. Responderunt. 13. Responderint. 14.
Responderant. 15. Habeat. 16. Habitat. 17. Habitemus. 18. Servet. 19.
Servatis. 20. Serviat. 21. Serviet. 22. Serviverunt. 23. Servaverunt.
24. Patieris. 25. Patiaris.
B.
Перевести.
Определить
значения
конъюнктива
в
независимых
предложениях.
a)
1. Si volumus aequi rerum omnium iudices esse, hoc primum nobis
persuadeamus, neminem nostrum esse sine culpa (Sen.). 2. A. Tu Gallus
es, ego Germanus; decertemus pro suae uterque gentis gloria.- B. Si
vicero, tu ter clamabis: “Floreat Gallia!”; si victus,
quod absit, ero, totidem verbis celebrabo tuam Germaniam (Erasm.). 3.
Utinam tam facile vera invenire possim, quam falsa convincere!
(Cic.). 4. Qui beneficium dedit, taceat; narret, qui accepit (Sen.).
5. Ante mortem ne laudes hominem quemquam. 6.
Pro patria quis bonus dubitet mortem oppetere? (Cic.).
b)
Quae sint in horto necessaria Multa sunt in horto necessaria. Sit
primum aquae copia. Dividatur ea ac per rivulos adducatur in omnes
horti partes. Claudatur hortus, cuius portulae animalia plantis noxia
removeant. Ne
multae sint arbores, quarum umbra noceat. Vertatur humus, iniciatur
stercus. Si dabis terrae, dabit. Si
non des, non det.
C.
Перевести.
Определить
типы придаточных
предложений.
1.
Quum primi ordines militum considissent, tamen acerrime reliqui
resistebant. 2. Hoc toto proelio, quum ab hora septima ad vesperum
pugnatum sit, aversum hostem videre nemo potuit. 3. Quum Galli
Clusium, Etruriae oppidum, obsiderent, missi sunt Roma tres legati,
qui illos monerent, ut obsidionem solverent. 4. Disseritur,
expetendane sit gloria (Cic.). 5. Sitio. Utrum sit aurem poculum, an
crystallinum, an manus concava, nihil refert. 6. Chilon, quum
aliquando inter patrem et filium iudex esset, filio: “Si mala,
– inquit, – causa tua erit, damnaberis; si bona, non
minus damnaberis, quod patrem accusavisti”. 7. Quum Alexander
Darei condiciones repudiavisset, Parmenio: “Ego, –
inquit, – si Alexander essem, pacis condiciones acciperem”.
Cui ille: “Ego quoque acciperem, si Parmenio essem”. 8.
Sim impudens, si plus postulem, quam homini a rerum natura tribui
potest (Cic.). 9. Diogenes philosophus aliquando in oppidum parvum
venit. Quum portas amplas et magnificas videret, illudens: “Portas,
– inquit, – claudite, ne urbs verstra egrediatur!”.
10. Alexander Magnus urbem Lampsacum expugnare constituit. Copias iam
ad urbem adducenti Anaximenes praeceptor obvius fuit. Rex, quum
metueret, ne ille se a consilio suo averteret: “Nunquam, –
inquit, – quod rogaveris, a me impetrabis”. Tum
philosophus: “Rogo te, – inquit, – ut Lampsacum
diruas”. Ita urbs servata est.
Контрольная
работа и методические
указания к ее
выполнению
Цель
работы – проверить,
как студент
справляется
с подлинным
латинским
текстом.
1.
Переписать
текст одного
из вариантов.
2. Сделать
синтаксический
разбор всех
сложноподчиненных
предложений:
а)
указать главное
предложение;
б)
указать придаточное
(или придаточные);
назвать его
(их) вид;
в)
попутно подчеркнуть
главные члены
предложения
в каждом;
г)
если сказуемое
придаточного
стоит в конъюнктиве,
объяснить,
почему употреблены
данные его
времена.
3. Если
имеются инфинитивные,
причастный
(abl.abs.) и герундивный
обороты, указать
их; указать,
какое обстоятельство
выражено оборотом
ablativus absolutus.
4. Указать
дериваты, т.е.
слова, производные
от латинских
корней (у глаголов
иметь в виду
все три основы).
5. Записать
перевод всего
текста (параллельно
с переписанным).
Образец
выполнения
задания
|
Текст
Hoc
proelio facto, reliquas
|