Ормандарды ыты режимі

Дріс 11

Таырып. Ормандарды ыты режимі

Жоспар:

1. Орман атынастарын ыты реттеу

2. азастан Республикасыны орман орыны тсінігі жне

рамы

3. Орманды иелену жне пайдалану ыы

4. Орманды ыты орау

5. Орман задарын бзаны шін жауапкершілік

1. Орман атынастарын ыты реттеу

Орман - ааш пен бта сiмдiктерiнi жне жанды табиатты баса да компоненттерiнi жиынтыы негiзiнде белгiлi бiр аумата алыптасан, оршаан ортамен зара байланыстаы жне маызды экологиялы, экономикалы жне леуметтiк мнi бар табии кешен.

Орман биосфераны рамдас блігі ретінде климатты реттеуші, оршаан ортаны ораушы, санитарлы ызметтер атарады. Олар су жне жер ресурстарын сатауда маызды рл атарып, жануарларды кпстеген трлеріні мекен ету ортасы болып табылады, сондай-а химиялы атмосфералы зияндыф сейілту шін таза ауаны оры болады жне атмосфералы ауаны тазартып отыруа мол лес осады.

Ааш сректерін дайындауды айнар кзі бола отырып, орман маызды экономикалы ызмет атаарады. сонлытан да республикамызды экологиялы саясаты орманды жан-жаты орауды амтамасыз етуді, оларды тымды пайдалануды жне алпына келтруді йымдастырады. оны негізгі баыттары азастан Республикасы Президентіні 3.12.2003 ж. №1241 «2004-2015 жылдара арналан экологиялы ауіпсіздігі Тжырымдамасы туралы» Жарлыында, «азастан Республикасыны 2005-2007 жылдара арналан оршаан ортаны орау» бадарламасы туралы азастан Республикасы кіметіні 6.12.2004 жылы №1278 аулысында бекітілген.

Орман атынастары Р Орман кодексімен (8.07.2003 ж.); «Мемлекеттік орман кадастры мен ормандарды мемлекеттік мониторингін жргізу ережелерiн бекiту туралы» Р кіметіні 2004 жылы 17 апандаы N 188 аулысымен; «Мемлекеттік орман оры учаскелерінде шп шабу жне мал жаю ережесін бекіту туралы» Р Ауыл шаруашылыы министрлігі Орман жне ашылы шаруашылыы комитетіні 2005 жылы 28 апандаы N 46 Бйрыы.; «Орман орыны мемлекеттiк есебiн жргiзу ережесiн бекiту туралы» Р кіметіні 2003 жылы 26 арашадаы N 1182 аулысымен; «Мемлекеттік орман оры учаскелеріндегі орман ресурстарын за мерзімді орман пайдалануа беру жнінде тендерлер ткізу ережесін бекіту туралы» азастан Республикасы кіметіні аулысымен 13.01.2004 ж. №32; «Мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде сiп тран сректi босату ережесiн бекiту туралы азастан Республикасы кіметіні 2003 жылы 22 желтосандаєы N 1287 аулысы ; «Мемлекеттік орман оры учаскелерiнде жануарлар дниесін, соны iшiнде ашылы шаруашылыыны ажеттерi шін пайдалану ережесiн бекіту туралы» азастан Республикасы кіметіні 2003 жылы 23 желтосандаы N 1303 аулысымен; «Мемлекеттiк орман орыны аумаында орман орналастыруды жргізу ережесiн бекiту туралы» азастан Республикасы кіметіні 2004 жылы 16 атардаы N 45 аулысы ; «Жеке жне Зады тлаларды орман оры туралы апаратты пайдалану ережесiн бекiту туралы азастан Республикасы кіметіні 2004 жылы 28 атардаы N 92 аулысы; «азастан Республикасыны мемлекеттiк орман кзетi туралы ереженi бекiту туралы» азастан Республикасы кіметіні 2004 жылы 9 наурыздаы N 291 аулысымен реттеледі.

Орманды орау мен пайдалану саласында мемлекеттік басаруды жалпы зыретті мемлекеттік органдар (Р кіметі; Р Президенті, жергілікті атарушы органдар) жне арнайы зыретті органдар (Р Ауыл шаруашылы министрлігіні Орман жне ашылы шаруашылыы комитеті жне оны жергілікті жерлердегі аматы органдары ) жзеге асырады.

2. азастан Республикасыны орман орыны тсінігі жне рамы

Р Орман кодексіні 6-бабы бойынша, азастан Республикасыны аумаындаы барлы орман, сондай-а орман сiмдiктерi спеген, бiра орман шаруашылыыны ажеттерiне арналан орман оры жерлерi азастан Республикасыны орман орын райды.

Орман оры мемлекеттiк жне жекеше орман орларынан трады.

Мемлекеттiк орман орына:

1) ерекше оралатын табии ауматар жерлерiндегi (орманды жне ааш спеген алаптарды оса аланда) табии жне олдан сiрiлген ормандар;

2) табии жне олдан сiрiлген ормандар, сондай-а мемлекеттiк орман оры жерлерiндегi орман шаруашылыыны ажеттерi шiн берiлген, орман сiмдiктерi спеген жер учаскелерi;

3) халыаралы жне республикалы маызы бар орта пайдаланудаы темiр жолдар мен автомобиль жолдарыны, каналдарды, магистральды бырларды жне баса желiлiк рылыстарды белдеулерiндегi енi он метр жне одан кбiрек, алаы 0,05 гектардан астам оранышты екпелерi жатады.

Жекеше орман орына азастан Республикасыны жер туралы за актiсiне сйкес орман сiру шiн нысаналы масатта жеке жне мемлекеттiк емес зады тлалара жеке меншiкке немесе за мерзiмдi жер пайдалануа берiлген жерлерде, соларды аражаты есебiнен жасалан, енi он метр жне одан кбiрек, алаы 0,05 гектардан астам олдан сiрiлген ормандар, агроорман-мелиорациялы екпелер, арнайы масаттаы плантациялы екпелер жне бюджет аражаты есебiнен отырызылан агроорманмелиорациялы екпелер жатады.

Орман орына:

1) мемлекеттiк орман орыны жерiнен тыс орналасан жекелеген ааштар жне клемi 0,05 гектардан кем шо ааштар, ауыл шаруашылыы масатындаы жерлердегi бта сiмдiктер;

2) ала ормандары мен орманды саябатарды оспаанда, елдi мекендер шекарасы шегiндегi жасыл желектер;

3) й маындаы, саяжайлар мен бау-баша учаскелерiндегi ааштар мен бталар кiрмейдi.

Сонымен, орман орына кіретін ормандар жне орман орына кірмейтін ааш-бталар ртрлі ыты тртіппен реттеледі.

азастан Республикасындаы мемлекеттiк орман оры мемлекеттiк меншiк объектiлерiне жатады жне республикалы меншiкте болады. Жекеше орман оры учаскелерiн иеленудi, пайдалану мен оан билiк етудi, осы Кодекске жне азастан Республикасыны зге де за актiлерiне сйкес, жекеше орман иеленушiлер жзеге асырады.

Орман орыны жерлерi мемлекеттiк жне жекеше орман оры жерлерiне блiнедi.

Мемлекеттiк орман орыны жерлерiне табии трде ааш скен, мемлекеттiк бюджет аражаты есебiнен олдан ааш сiрiлген жне ааш спеген (орманды жне ааш спеген алаптар), орман шаруашылыын жргiзетiн мемлекеттiк йымдара траты жер пайдалануа берiлген жерлер жатады.

Жекеше орман орыны жерiне азастан Республикасыны жер туралы за актiсiне сйкес орман сiру шiн нысаналы масатта жеке жне мемлекеттiк емес зады тлалара жеке меншiкке немесе за мерзiмдi жер пайдалануа берiлген жерлерде, соларды аражаты есебiнен олдан ааш сiрiлген, агроорман-мелиорациялы екпелер, арнайы масаттаы плантациялы екпелер жне бюджет аражаты есебiнен отырызылан агроорманмелиорациялы екпелер сiрiлген жерлер жатады.

азастан Республикасындаы барлы орман су кзету, егiс-топыра орау, гендiк, санитарлы-гигиеналы, сауытыру жне зге де пайдалы функцияларды атаратын оранышты орман болып табылады.

Ормандарды атаратын функцияларыны басымдытарына арай мемлекеттiк орман оры:

1) ерекше оралатын орман ауматары, оны iшiнде:

мемлекеттiк табии орытар ормандары;

- мемлекеттiк лтты табии саябатар ормандары;

- мемлекеттiк табии резерваттар ормандары;

- мемлекеттiк iрлiк табии саябатар ормандары;

- мемлекеттiк оры айматары ормандары;

- табиатты мемлекеттiк орман ескерткiштерi;

- орманны гендiк резерваттарын оса, ылыми маызы бар орман учаскелерi;

- аса нды орман алаптары;

- жаа ксiпшiлiгi айматары;

- орман-жемiс екпелерi;

- аса биiк тау ормандары;

- 2) мемлекеттiк оранышты орман белдеулерi;

3) ала ормандары мен орманды саябатар;

4) елдi мекендердi жне емдеу-сауытыру мекемелерiнi жасыл айматары;

5) эрозияа арсы ормандар;

6) зендер, клдер, су оймалары мен баса да су объектiлерi жаалауларындаы тыйым салынан орман белдеулерi;

7) халыаралы жне республикалы маызы бар орта пайдаланудаы темiр жолдар мен автомобиль жолдары, каналдар, магистральды бырлар мен баса да желiлiк рылыстарды блiп берiлген белдеулерiндегi оранышты екпелер;

8) халыаралы жне республикалы маызы бар орта пайдаланудаы темiр жолдар мен автомобиль жолдары бойындаы оранышты орманды белдеулер;

9) егiс-топыра оранышты ормандар санаттарына блiнедi.

Халыаралы жне республикалы маызы бар орта пайдаланудаы темiр жолдар мен автомобиль жолдары бойындаы оранышты орманды белдеулерге жмыс iстеп тран жне салынып жатан темiр жолдара блiнген белдеулерге iргелес жатан, темiр жол тсемiнен екi жаа арай бес жз метр шегiндегi орман жне халыаралы жне республикалы маызы бар орта пайдаланудаы автомобиль жолдарына блiнген белдеулерге iргелес жатан, жолды ортасынан екi жаа арай екi жз елу метр шегiндегi орман жатады.

3. Орманды иелену жне пайдалану ыы

Орман оры заматтар мен зады тлалара орман задарында бектіліген тртіп бойынша иеленуге жне пайдалануа берілді.

Орман иелену - орман шаруашылыын жргiзу мен орман пайдалану, ерекше оралатын табии ауматарды жмыс iстеуi шiн мемлекеттiк орман иеленушiлерге азастан Республикасыны кiметi беретiн мемлекеттiк орман оры учаскелерiн иелену мен пайдалану ыы, сондай-а жекеше орман иеленушiлерге осы Кодексте белгiленген тртiппен берiлетiн жекеше орман орын иелену, пайдалану жне оан билiк ету ыы.

Мемлекеттiк орман оры учаскелерiне орман иелену траты жер пайдалану ыымен туындайды. Мемлекеттiк орман орыны учаскелерi орман иелену ыымен:

1) мемлекеттiк орман орын кзету, орау, ормандарды молытыру мен орман сiру, мемлекеттiк орман орыны кешендi пайдаланылуын йымдастыру шiн орман мекемелерiне жне укiлеттi органны зге де мемлекеттiк йымдарына;

2) ерекше оралатын табии ауматар ызметiне байланысты масаттар шiн мемлекеттiк лтты табии саябатара, мемлекеттiк табии резерваттара, мемлекеттiк iрлiк табии саябатара, мемлекеттiк ботаникалы батара, мемлекеттiк дендрологиялы саябатара (бдан рi - зады тла мртебесi бар ерекше оралатын табии ауматар) берiледi.

Мемлекеттiк орман оры учаскелерi траты жер пайдалану ыымен берiлген мемлекеттiк зады тлалар мемлекеттiк орман иеленушiлер болып табылады.

Орман иелену ыы жер ресурстарын басару жнiндегi орталы укiлеттi орган беретiн траты жер пайдалану ыы актiсiмен куландырылады.

Жекеше орман иелену ыы жеке жне мемлекеттiк емес зады тлаларды олара азастан Республикасыны жер туралы за актiсiне сйкес жеке меншiгiне немесе за мерзiмдi жер пайдалануа берiлген жерлерiнде туындайды.

Мемлекеттiк орман иелену ыы:

1) мемлекеттiк орман оры учаскелерi орман иеленуiнде болан зады тла таратылан жне олар баса мемлекеттiк орман иеленушiге берiлген жадайда;

2) мемлекеттiк орман орыны жерi азастан Республикасыны жер туралы за актiсiнде белгiленген тртiппен мемлекет ажеттiктерi шiн алып ойылан жадайда;

3) азастан Республикасыны задарымен кзделген зге де жадайларда тотатылады.

Жекеше орман иелену ыы азастан Республикасыны задарына сйкес тотатылады.

Жекеше жне мемлекеттік орман иеленушілерді ытары мен міндеттері Р Орман кодексіні 24-27-баптарында бектілген.

 Орман пайдалану - орман ресурстары мен орманны пайдалы асиеттерiн пайдалану жнiндегi зады жне экономикалы жаынан регламенттелген ызмет.

Мемлекеттiк орман орында орман пайдалануды масаты бойынша трлері:

1) срек дайындау;

2) шайыр, ааш шырындарын дайындау;

3) осалы срек ресурстарын (абытар, бтатар, тбiрлер, тамырлар, жапыратар, бршiктер) дайындау;

4) жанама орман пайдалану (шп шабу, мал жаю, марал шаруашылыы, а шаруашылыы, ара ялары мен омарта орналастыру, бау-баша шаруашылыы жне згеде ауыл шаруашылыы даылдарын сiру, дрiлiк шптер мен техникалы шикiзаттар, жабайы сетiн жемiстер, жаатар, саыраулатар, жидектер мен баса да таамды нiмдер, мк, орман жамылысы мен тскен жапыратар, амыс дайындау мен жинау);

5) мемлекеттiк орман оры учаскелерiн ашылы шаруашылыыны ажетi шiн пайдалану;

6) мемлекеттiк орман оры учаскелерiн ылыми-зерттеу масаты шін пайдалану;

7) мемлекеттiк орман оры учаскелерiн мдени-сауытыру, рекреациялы, туристiк жне спорттаы масаттар шiн пайдалану.

Мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде азастан Республикасыны лицензиялау туралы занамасында белгiленген тртiппен орман пайдаланушылар жзеге асыратын срек дайындау жнiндегi ызмет жмыстар лицензиялануа жатады.

Мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде за мерзiмдi орман пайдалану ыы тендер нтижелерi туралы хаттама жне сол негiзге алынып жасалан шарт негiзiнде туындайды. Оны тртібі «Мемлекеттік орман оры учаскелеріндегі орман ресурстарын за мерзімді орман пайдалануа беру жнінде тендерлер ткізу ережесін бекіту туралы» азастан Республикасы кіметіні 13.01.2004 ж. №32 аулысымен аныталады. Мемлекеттiк орман оры учаскелерiндегi орман ресурстары орман пайдалануды жзеге асыру шiн аражаты мен ндiрiстiк уаттары жне тиiстi бiлiктiлiкке ие мамандары бар орман пайдаланушылара 10 жылдан 49 жыла дейiнгi мерзiмге за мерзiмдi орман пайдалануа берiледi.

Мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде орман пайдалануды жзеге асыруа рсаттама жаттары: ааш кесу билетi мен орман билетi негiзiнде ана жол берiледi.

Тендер нтижелерi туралы хаттама, за мерзiмдi орман пайдалану шарты ааш кесу билетiн беру шiн негiздеме болып табылады.

Ааш кесу билетi орман пайдаланушыа срек, шайыр, ааш шырындарын жне осалы срек ресурстарын дайындауа жне тасып кетуге ы беретiн жат болып табылады.

Орман билетi жанама орман пайдалануды жзеге асыруа, мемлекеттiк орман оры учаскелерiн а шаруашылыы, ылыми-зерттеу, мдени-сауытыру, рекреациялы, туристiк жне спортты масаттар ажеттiгi шiн пайдалануа ы беретiн жат болып табылады.

Мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде ыса мерзiмдi орман пайдалану ыы орман билетiнi негiзiнде туындайды.

Мемлекеттiк орман оры учаскелерiндегi орман ресурстары ыса мерзiмдi орман пайдалануа мемлекеттiк орман иеленушiлер беретiн орман билетi негiзiнде бiр жыла дейiнгi мерзiмге берiледi.

Мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде ыса мерзiмдi орман пайдалану кезiнде орман пайдалануды:

1) жанама орман пайдалану;

2) мемлекеттiк орман оры учаскелерiн ылыми-зерттеу масаттары шiн пайдалану;

3) мемлекеттiк орман оры учаскелерiн мдени-сауытыру, рекреациялы, туристiк жне спортты масаттары шiн пайдалану сияты трлерiн ана жзеге асыруа болады.

Орман пайдаланушы жеке тла айтыс болан жадайда оан тиесiлi орман пайдалану ыы азастан Республикасыны азаматты задарында белгiленген тртiппен баса адама ауысады. Орман пайдаланушы зады тла айта йымдастырылан кезде оан тиесiлi орман пайдалану ыы азастан Республикасыны задарында белгiленген тртiппен айта йымдастырылан зады тланы ы мирасоры - зады тлаа ауысады.

Орман пайдалану ыы - орман пайдалану трi саталанда ана, ы мирасорында орман пайдалануды жзеге асыру шiн ажеттi аражат пен ндiрiстiк уаттар жне облысты атарушы органдар айындайтын тиiстi бiлiктiлiкке ие мамандар болан жадайда, ал орман пайдалану жнiндегi ызметтi лицензияланатын трi жзеге асырылатын жадайда лицензиясы бар болан кезде ана ауысуы ммкiн.

Орман пайдалану ыыны ауысуы за мерзiмдi орман пайдалану шартына, ааш кесу билетiне, орман билетiне згерiстер енгiзу арылы ресiмделедi.

Мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде орман пайдалану ыы:

1) орман пайдаланушы азастан Республикасы орман задарыны, азастан Республикасыны жануарлар дниесiн орау, молайту мен пайдалану жне ерекше оралатын табии ауматар туралы задарыны талаптарын бзан;

2) орман пайдаланушы за мерзiмдi орман пайдалану шартыны, ааш кесу билетiнi, орман билетiнi талаптарын орындамаан жадайларда тотатыла труы ммкiн.

Мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде орман пайдалану ыы:

1) мемлекеттiк орман орыны орман пайдалану жзеге асырылатын учаскелерiнде орман ресурстарыны жай-кйiнi нашарлауына кеп сотыран табии жне техногендiк сипаттаы ттенше жадайларды басталуы нтижесiнде оларды оры азайан;

2) орман зиянкестерi мен ауруларына арсы крес жнiндегi авиахимиялы, авиабиологиялы жне аэрозольды iс-шаралар ткiзiлетiн жадайларда, сондай-а орманда рт аупi жоары болатын кезеде шектелуi ммкiн.

Орман пайдалану ыы:

1) мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде орман пайдалануды рсаттама жаттарында крсетілген клемде жзеге асыруа;

2) здерiне орман пайдалануда берiлген орман ресурстары туралы апарат алуа;

3) азастан Республикасыны задарында белгiленген тртiппен орман пайдалану мерзiмiне рылыстар мен имараттар, срек сатау оймаларын салуа, ааш таситын жолдар тартуа, сректi жне мемлекеттiк орман оры учаскелерiн пайдалануа байланысты баса да орман нiмдерiн деу шiн жабдытар орнатуа;

4) мемлекеттiк орман орыны санаттарыны згеруi, сондай-а мемлекеттік орман оры жерiн мемлекет ажеттіктері шiн алып ою салдарынан келтiрiлген шыындара тем алуа ыы бар.

Мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде орман пайдалану ыы:

1) орман пайдаланушы орман пайдалану ыынан ерiктi трде бас тартан;

2) орман пайдалану мерзiмi ткен;

3) орман пайдаланушы зады тла таратылан;

4) орман пайдаланушы орман пайдалануды белгiленген ережелерiн немесе за мерзiмдi орман пайдалану шартында, ааш кесу билетiнде, орман билетiнде кзделген талаптарды немi (екi жне одан да кп рет) бзан;

5) мемлекеттiк орман орында орман пайдалануды жзеге асыруа кедергi келтiретiн згерiстерге кеп сотыран табии жне техногендiк сипаттаы ттенше жадайлар басталанда;

6) орман пайдалану тлемаысын енгiзудi белгiленген мерзiмiн немi (екi жне одан да кп рет) бзан немесе орман пайдалануды тлемаысын белгiленген мерзiмнен кейiнгi ш ай iшiнде енгiзбеген;

7) мемлекеттiк орман оры жерi мемлекет ажеттiктерi шiн алып ойылан, мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде орман пайдалануды шектеудi нерлым атал режимi белгiленген жадайларда тотатылады.

Жеке тлаларды рсаттама жаттарынсыз демалысын ткiзу, мдени-сауытыру, рекреациялы, туристiк жне спортты iс-шаралара атысу, жабайы скен жемiстердi, жааты, саыраулатарды, жидектердi, дрiлiк шикiзатты жне зге де орман ресурстарын з ажетi шiн жинау масатында мемлекеттiк орман оры аумаында тегiн болуа ыы бар.

Жеке тлаларды мемлекеттiк орман оры аумаынан жабайы скен жемiстердi, жааты, саыраулатарды, жидектердi, дрiлiк шикiзатты, зге де орман ресурстарын жинауына з ажетi шiн облысты атарушы органны сынуы бойынша облысты кiлдi органны шешiмiмен бекiтiлген нормалар шегiнде рсат етiледi.

Жеке тлаларды мемлекеттiк орман оры аумаында болуына жне жабайы скен жемiстердi, жааты, саыраулатарды, жидектердi, дрiлiк шикiзатты жне зге де орман ресурстарын жинауына азастан Республикасыны задарына сйкес, халыты денсаулыын орау, рт ауiпсiздiгi, жаа ксiпшiлiгi, орман-жемiс, орман тым жне ашылы шаруашылытарын жргiзу мддесiне орай шектеу ойылуы ммкiн.

азастан Республикасыны арнайы задарында белгiленген жадайларды оспаанда, азастан Республикасыны ызыл кiтабына енгiзiлген жабайы сiмдiктер мен саыраула трлерiн, сондай-а рамында есiрткi заттар бар сiмдiктер мен рамында есiрткi заттар бар табии шикiзат жинау мен дайындауа тыйым салынады. Жеке тлалар рт ауiпсiздiгi ережелерiн сатауа, ааштар мен бталарды сындырмауа жне кеспеуге, орман ааштарыны заымдануына, ормандарды ластануына, мырса илеулерiнi, с яларыны бзылуына жол бермеуге, жабайы скен таамды орман ресурстарын, дрiлiк шикiзатты оларды молытырылуына нсан келмейтiн мерзiмде жне тсiлдермен жинауа мiндеттi.

Орман пайдаланушыларды мемлекеттiк орман  оры учаскелерiнде орман пайдалануды жзеге асыран кездегi ытары мен міндеттері Р Орман кодексіні 37; 38-баптарымен реттеледі.

4. Орманды ыты орау

Орманды орау - орманды зиянкестерден, аурулардан, антропогендiк жне табии сипаттаы олайсыз факторлар серiнен орау жнiндегi, жер стiнде жне авиациялы дiстермен жзеге асырылатын iс-шаралар жиынтыы.

Ормнды орау ызметі азастан Республикасы Ауыл шаруашылыы министрлігі Орман жне ашылы шаруашылыы комитеті мен оны жергілікті жерлердегі ауматы органдарымен жзеге асырылады.

Орманды орау масатында жзеге асырылатын йымдастырушылы-ыты шаралара: орманды мемлекеттік есепке алу жне кадастр жргізу; орман иониторингін жргізу; мемлекеттік бадарламаларды зірлеу жне жзеге асыру; орманны жай-кйін, пайдаланылуын, орау мен алпына келтірілуін баылау жатызылады.

Бірінші кезекті маыза орман шарушылыын жргізуге ойылатын талаптар ие. Мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде орман шаруашылыын йымдастыру:

1) орман орналастыру iсiн жргiзудi;

2) мемлекеттiк орман орын санаттара блудi;

3) мемлекеттiк орман орын алаптар трлерi бойынша блудi;

4) кесу жасын белгiлеудi;

5) кесу жйесi мен орман ресурстарын молытыру жйесiн белгiлеудi;

6) орман пайдалану нормаларын белгiлеудi;

7) ормандарды кзету мен орау жнiнде шаралар белгiлеудi;

8) орман селекциясы мен орман тым шаруашылыын жргізуді;

9) ормандарды зерттеу, есепке алу, кзету, орау, молытыру, орман cipу, орман пайдалануды реттеу жне азастан Республикасыны орман задарыны саталуына баылауды жзеге асыру жнiндегi зге де ыты, йымдастырушылы жне техникалы iс-шараларды амтиды.

Мемлекеттiк орман оры санаттарында орман пайдалануды шектеудi мынадай режимдерi белгiленедi:

1) оры режимi - осы Кодексте айтылан жадайларды оспаанда, орман пайдалануды барлы трлерiне, оны iшiнде ааштарды кесуге тыйым салынады;

2) тапсырыс режимi - басты масатта пайдалану шiн ааш кесуге (ааш кесудi зге трлерi осы Кодексте айтылан жадайларда ана жргiзiлуi ммкiн), шайыр мен ааш шырындарын, осалы срек ресурстарын дайындауа, шп шабу мен мал жаюа тыйым салынады;

3) шектеулi шаруашылы ызметiнi режимi - басты масатта пайдалану шiн ааш кесуге (ааш кесудi зге де трлерi осы Кодексте айтылан жадайларда ана жргiзiлуi ммкiн), шайыр мен ааш шырындарын, осалы срек ресурстарын дайындауа тыйым салынады.

Ормандарды кзету - орман ртiнi алдын алу жне орман ртiне, аашты засыз кесiлуiне жне азастан Республикасыны орман задарын баса да бзушылытара арсы крес жнiндегi iс-шаралар жиынтыы. азастан Республикасыны мемлекеттiк орман кзетi (бдан рi - мемлекеттiк орман кзетi) орманды кзету, орау, молытыру жне орман пайдалану мселелерiмен айналысатын орман мекемелерiнi ызметкерлерiнен трады.

Мемлекеттiк орман орын кзету мен орауды негiзгi мiндеттерi:

1) ормандаы рттердi алдын алу, оларды дер кезiнде байап, жою жнiндегi іс-шараларды жргiзу;

2) мемлекеттiк орман оры аумаындаы барлы жмыс iстейтiн рi сонда орналасан йымдарды, сондай-а орманда болатын жеке тлаларды ормандарда рт ауiпсiздiгi ережелерi мен санитарлы ережелердi сатауын амтамасыз ету;

3) орманды засыз ааш кесуден, заымдаудан, рлаудан жне азастан Республикасыны орман задарын басадай бзушылытан орау, сондай-а мемлекеттiк орман оры жерлерiн кзету;

4) орман пайдаланушыларды срiктi тбiрiмен босату ережелерiн жне орман пайдалануды баса да трлерi ережелерiн орындауын амтамасыз ету;

5) орман зиянкестерi мен ауруларыны ошатарын дер кезiнде анытау, оларды сiп-кбеюiн болжау жне олара арсы кресу;

6) биотехникалы iс-шараларды жргiзу;

7) мемлекеттiк орман оры аумаында а аулау мен балы аулау ережелерiн сатауды амтамасыз ету;

8) мемлекеттiк орман орыны кзетiлуiн, оралуын, ормандарды молытырылуын, тымды пайдаланылуын жне орман сiрудi амтамасыз ететiн баса да iс-рекеттер;

9) азастан Республикасыны экологиялы занамасында белгіленген экологиялы талаптарды саталуын амтамасыз ету болып табылады.

Орман орналастыру орман шаруашылыын жргiзудi тиiмдiлiгiн арттыруа, орман шаруашылыында бiрыай ылыми-техникалы саясатты жзеге асыруа, орман орыны тымды пайдаланылуын амтамасыз етуге баытталан iс-шаралар жйесiн амтиды.

Мемлекеттiк орман орында орман орналастыру кезiнде орман орналастыру жобалары жасалады, оларда ткен тексеру кезеi iшiнде орман шаруашылыын жргiзу мен мемлекеттiк орман орын пайдалануа кешендi баа берiледi, орман шаруашылыын йымдастыру мен жргiзудi келесi тексеру кезеiне арналан негiзгi ережелерi зiрленедi.

Орман орыны мемлекеттiк есебi азастан Республикасыны задарында белгiленген тртiппен орман орыны кзетiлуiн, оралуын, ормандарды молытырылуы мен орман сiрудi, орманны пайдаланылуын, орман орыны санды жне сапалы згерiстерiне жйелi баылау жасауды йымдастыру жне мемлекеттiк органдарды, мдделi жеке жне зады тлаларды орман оры туралы апаратпен амтамасыз ету шiн жргiзiледi.

Орман орыны мемлекеттiк есебiнi деректерi мемлекеттiк орман кадастрын жргiзген кезде пайдаланылады

Мемлекеттiк орман кадастры орман орыны ыты режимi, оны орман иеленушiлер арасында блу, орман орыны санды жне сапалы жай-кйi, мемлекеттiк орман орын санаттары бойынша блу туралы млiметтер жйесiн жне орман орыны орман шаруашылыын жргiзу мен шаруашылы ызметтi нтижелерiн баалау шiн ажеттi баса да экологиялы жне экономикалы сипаттамалары туралы деректердi амтиды.

Мемлекеттiк орман кадастрыны деректерi орман шаруашылыын мемлекеттiк басару, оны жргiзудi йымдастыру, орман шаруашылыын жргiзуге жне мемлекеттiк орман орын пайдалануа байланысты емес масаттарда орман алаптарын ааш спеген алаптара айналдыру жне (немесе) мемлекеттiк орман оры жерiн алып ою, орман пайдалануды тлемаысы млшерiн белгiлеу, орман пайдаланушылар мен орман иеленушiлердi шаруашылы ызметiн баалау кезiнде пайдаланылады.

Мемлекеттiк орман мониторингi орман орын кзету, орау жне ормандарды молытыру, орман орын пайдалану, ормандарды биологиялы ралуандыы мен экологиялы функцияларын сатау саласын мемлекеттiк басару масатында орман орыны жай-кйi мен арынын адаалау, баалау жне болжау жйесiн бiлдiредi.

5. Орман задарын бзаны шін жауапкершілік

Орман орын кзету, орау, пайдалану, ормандарды молытыру мен орман сiру саласындаы за бзушылытар шін келесідей зады жауапкершіліктерді трлерін туындатады: кімшілік, ылмысты, азаматты-ыты (материалды) жне тртіптік.

Р орман кодексі 113-бапта орман за бзушылытарыны тізімін бекітеді. Олар:

1) орман орындаы орман орналастыру мен орман шаруашылыы белгiлерiн жою немесе блдiру;

2) мемлекеттiк орман оры учаскелерiн сатып алу-сату, сыйа тарту, кепiлге беру, з бетiнше иелену мен айырбастау, сондай-а ормана мемлекеттiк меншiк ыын бзатын орман пайдалануды жзеге асыру ыын з бетiмен баса бiреуге беру;

3) мемлекеттiк орман оры учаскелерiн тиiстi рсатсыз тегiстеу, рылыстар салу, сректер деу, оймалар салу жне баса да масаттар шiн засыз пайдалану;

4) ааштар мен бталарды заымдау, орманды, оны iшiнде рттен заымданан орманды засыз кесу, орман ааштарын, орман питомниктерi мен плантацияларындаы егiлген не отырызылан кшеттердi, сондай-а ормандарды молытыру мен орман сiруге арналан аладарда зi сiп шыан шыбытарды, скiндер мен олдан отырызылан екпелердi жою немесе заымдау;

5) ормандарды, сол сияты орман орына кiрмейтiн екпелердi ота немесе зге де аса ауiптi кздерге абай болмау салдарынан жою немесе заымдау;

6) орман орын, сол сияты орман орына кiрмейтiн екпелердi асаана жаып жiберу, зге де жалпы ауiптi тсiлмен не зиянды заттармен, алдытармен, шыарындылармен немесе тгiндiлермен ластау салдарынан жою немесе заымдау;

7) ормандарда рт ауiпсiздiгi талаптарын жне санитарлы ережелердi бзу;

8) мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде кеспеааш орын пайдалануды, срек, осалы срек ресурстарын, ааш шырындарын дайындау мен тасып кетудi азастан Республикасыны задарында белгiленген тртiбiн бзу;

9) орман орыны уаытша алынан учаскелерiн айтару мерзiмдерiн бзу немесе оларды нысаналы масата арай пайдалану шiн жарамды кйге келтiру жнiндегi мiндеттемелердi орындамау;

10) орман оры жерлерiндегi шабындытар мен жайылымды алаптарды блдiру;

11) ормандар мен орман оры жерлерiнде з бетiнше шп шабу мен мал жаю;

12) мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде тыйым салынан немесе орман билетiмен ана жол берiлетiн дрiлiк сiмдiктер мен техникалы шикiзатты з бетiмен жинау;

13) мемлекеттiк орман орыны аашы кесiлген жне ормандарды молытыру мен орман сiруге арналан баса да алаптарында ормандарды молытыруды тртiбi мен мерзiмдерiн бзу;

14) орман шiн пайдалы фаунаны жою;

15) ормандарды урап алуа немесе ауруа шырататын не оларды ластайтын ааба сулармен, химиялы заттармен, нерксiптiк жне трмысты алдытармен жне тгiндiлермен орманды блдiру;

16) орман оры жерлерiндегi орман рататын жыраларды, крiз жйелерi мен жолдарды жою немесе блдiру;

17) мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде орман пайдалануды рсаттама жаттарында кзделген масаттара немесе талаптара сай келмейтiн рекеттермен жзеге асыру;

18) ормандарды жай-кйi мен оларды молытыруа зиянын тигiзуге кеп сотыратын объектiлер салу мен оларды пайдалануа беру;

19) мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде кеспеааш аймаын блiп беру мен млшерлеудi азастан Республикасыны задарында белгiленген тртiбiн бзу;

20) мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде сректердi есептi кеспеааштардан арты млшерде дайындау болып табылады.

ы бзушылытарды зиянды салдарларыны млшеріне арай зады жауапкершіліктер бойынша санкцияларды олдану шін орман задары кімшілік, ылмысты, азаматты, ебектік задара сілтеме жасайды.

Р кімшілік ы бзушылы туралы кодексінде орман ы бзушылытары шін кімшілік жауапкершілік 282-293-баптарда арастырылады.

Р ылмысты кодексінде орман ы бзушылытары шін ылмысты жауапкершілік 291-292-баптарда бекітілген.

Орман ы бзушылытары шін азаматты-ыты жауапкершілік Р Азаматты кодексіні жалпы блімінде арастырылан азаматты-ыты жауапкершілік туралы ережелермен реттеледі.

Сонымен бірге орман ааштарын засыз кесу, ртеу жадайында келтірілген материалды шыындар белгіленген ртылан рбір аашты ашалай ны - такса бойынша телуге жатады.

Негізгі дебиеттер:

  1. Байдельдинов Д.Л. азастан Республикасыны экологиялы ыы. – Алматы, 2005.
  2. Бекишева С.Д. Экологическое право Респблики Казахстан. Учебное пособие. – Караганда:Арко,2001.
  3. Стамллы . азастан Республикасыны экология ыы. Оу ралы. – Тараз, 2003.
  4. Культелеев С.Т. Экологическое право Республики Казахстан. – Алматы, 2003.

осымша дебиеттер:

  1. Крассов О.И., Бронина А.Б. Работникам леса.: Правовые вопросы - Москва, 1990г.
  2. Охрана и защита леса // Обзорная информация.- Выпуск 2.-Москва, 1988г.
  3. Стамкулова Г.А. Правовые основы охраны, воспроизводства и использования нелесного растительного мира в Республике Казахстан. Учебное пособие.- Алматы: "Данекер", 2000г.
  4. Жомарткызы М. Право собственности на лес в Республике Казахстан/ М. Жомарткызы //Вестник КазНУ:Сер.Юридическая. - 2005. - №3(35). - C.17-20

Нормативтік-ыты актілер:

  1. азастан Республикасыны экологиялы кодексі. 9.01.2007 ж. // "Егемен азастан", 2007 жылы 19 атар, N 12-13.
  2. азастан Республикасыны орман кодексі. 8.06.2003 ж.
  3. «Мемлекеттік орман оры учаскелерінде шп шабу жне мал жаю ережесін бекіту туралы» азастан Республикасы Ауыл шаруашылыы министрлігі Орман жне Ашылы шаруашылыы комитетіні 2005 жылы 28 апандаы N 46 Бйрыы. азастан Республикасыны ділет министрлігінде 2005 жылы 14 наурызда тіркелді. Тіркеу N 3487 // "За газеті" 2005 жыл 21 азан N 130 (754)
  4. «Мемлекеттiк орман оры учаскелерiн ылыми-зерттеу масаттары шін пайдалану ережесiн бекiту туралы» азастан Республикасы кіметіні 2003 жылы 25 желтосандаы N 1317 аулысы // азастан Республикасыны ПАЖ-ы, 2003 ж., N 48, 547-жат
  5. «Мемлекеттік орман оры учаскелерінде ааш кесу ережесін бекіту туралы» азастан Республикасы кіметіні 2005 жылы 14 апандаы N 141 аулысы // азастан Республикасыны ПАЖ-ы, 2005 ж., N 8, 75-жат
  6. «Мемлекеттiк орман оры учаскелерiнде сiп тран сректi босату ережесiн бекiту туралы азастан Республикасы кіметіні 2003 жылы 22 желтосандаєы N 1287 аулысы // азастан Республикасыны ПАЖ-ы, 2003 ж., N 47, 532-жат
  7. «Мемлекеттік орман оры учаскелерiнде жануарлар дниесін, соны iшiнде ашылы шаруашылыыны ажеттерi шін пайдалану ережесiн бекіту туралы» азастан Республикасы кіметіні 2003 жылы 23 желтосандаы N 1303 аулысы // азастан Республикасыны ПАЖ-ы, 2003 ж., N 48, 542-жат
  8. «Мемлекеттiк орман орыны аумаында орман орналастыруды жргізу ережесiн бекiту туралы» азастан Республикасы кіметіні 2004 жылы 16 атардаы N 45 аулысы // азастан Республикасыны ПАЖ-ы, 2004 ж., N 1, 22-жат
  9. «Жеке жне Зады тлаларды орман оры туралы апаратты пайдалану ережесiн бекiту туралы азастан Республикасы кіметіні 2004 жылы 28 атардаы N 92 аулысы // азастан Республикасыны ПАЖ-ы, 2004 ж., N 4, 52-жат
  10. «азастан Республикасыны мемлекеттiк орман кзетi туралы ереженi бекiту туралы» азастан Республикасы кіметіні 2004 жылы 9 наурыздаы N 291 аулысы // азастан Республикасыны ПАЖ-ы, 2004 ж., N 12, 160-жат
  11. «азастан Республикасыны ормандарындаы санитарлы ережелерді бекіту туралы» азастан Республикасы Ауыл шаруашылыы министрлігі Орман жне ашылы шаруашылыы комитеті траасыны 2004 жылы 10 желтосандаы N 265 Бйрыы. азастан Республикасыны ділет министрлігінде 2005 жылы 11 атарда тіркелді. Тіркеу N 3340 // "За газеті" 2005 жыл 7 желтосан N 163-164(788)
  12. «азастан Республикасыны ормандарындаы рт ауіпсіздігі ережесін бекіту туралы» азастан Республикасы Ауыл шаруашылыы министрлігі Орман жне ашылы шаруашылыы комитеті Траасыны 2004 жылы 13 желтосандаы N 268 Бйрыы. азастан Республикасыны ділет министрілінде 2005 жылы 18 атарда тіркелді. Тіркеу N 3369
  13. «Орман орыны мемлекеттiк есебiн жргізу ережесiн бекiту туралы» азастан Республикасы кіметіні 2003 жылы 26 арашадаы N 1182 аулысы // азастан Республикасыны ПАЖ-ы, 2003 ж., N 44, 482-жат
  14. «Мемлекеттік орман кадастры мен ормандарды мемлекеттік мониторингін жргізу ережелерiн бекiту туралы» азастан Республикасы кіметіні 2004 жылы 17 апандаы N 188 аулысы // азастан Республикасыны ПАЖ-ы, 2004 ж., N 8, 105-жат

Ормандарды ыты режимі