YURAK TOMIR TIZIMINING ASOSIY KASALLIKLARI

O’ZBЕKISTON RЕSPUBLIKASI XALQ TA'LIMI VAZIRLIGI

A.QODIRIY NOMLI JIZZAX DAVLAT PЕDAGOGIKA INSTITUTI

TABIATSHUNOSLIK FAKUL’TETI

REFERAT

MAVZU: YURAK TOMIR TIZIMINING ASOSIY KASALLIKLARI

BAJARDI: A.Mamatov

Jizzax 2010


Юрак томир тизимининг асосий

касалликлари

РЕЖА:

  1. Юрак томир системаси касалликлари асосий симптомлари.
  2. Ревматизм (этиопатогенез, белгилари, давоси).
  3. Юрак пороклари (компенсацияланган, декомпенсацияланган пороклар).
  4. Гипертония касаллиги (этиопатогенез, белгилари, давоси).
  5. Стенокардия (этиопатогенез, белгилари, давоси).
  6. Инфаркт миокарди (этиопатогенез, белгилари, давоси).
  7. Ўткир томир етишмовчилиги (ушдан кетиш, коллапс).
  8. Якуний саволлар, жавоблар.

Таянч тушунчалари

  1. Тахикардия – юрак урушининг тезлашуви (№60-80) 90-100.
  2. Брадикардия – юрак урушининг секинлашуви (№60-80) 40.
  3. Цианоз – вена он томирларида он амалиб олади, шунинг оибатида лабда, бурун ичида, ўл ва оё панжаларида кўкариш пайдо бўлади.
  4. Декомпенсацияланган порок – юрак ва он-томирлари ўз иш фаолиятини бажара олмаган даврга айтилади. он катта ва кичик он айланиш доирасида амалиб олади.
  5. Компенсацияланган порок – юрак ўз иш фаолиятини тўли бажариб турган даврга айтилади.

Юрак томир касалликлари асосий симптомлари

1. Юракнинг тез-тез уруши – тахикардия, юрак соасида нохуш сезгиларнинг пайдо бўлиши.

Юрак урушининг секинлашуви брадикардия PI-40 тагача тушиб олиши (№60-80), юрак ўтказувчи системасидаги ўзгаришлар аломати бўлади.

2. Юрак соасидаги орилар – исиб турадиган орилар – юрак мускулини озилантириб борадиган он томирлари орали юракнинг он билан етарлича таъминлашига боли. Бу орилар чап кўкракка, елка, пастки жага ўтиши мумкин.

Юрак етишмовчилиги учун туриб-туриб тутадиган, исаётгандек бўлиб сезиладиган орилар характерлидир.

3. Хансираш – юрак етишмовчилигини симптомларидан бири. Одам тинч турганда, жисмоний жиатдан салгина зўр берганда пайдо бўлади. Бунга сабаб кичик он айланиш доирасида оннинг димланиб олиши сабаб бўлади.

4. Юрак етишмовчилигининг характерли аломати шишдир. Бунга сабаб оннинг димланиб олиши, майда он томирлар ўтказувчанлигининг бузилиши сабаб бўлади.

Ревматизм

Мураккаб инфекцион – аллергик касаллик бўлиб, бутун организмни, асосан бириктирувчи тўималарни зарарлайди. Касалликни В-гемолитик стрептококк ўзатади. Асосан ангина, саромас, отит, фарингит касалликларидан кейин ривожланади.

Тез-тез шамоллаш, сову отиш ам сабаб бўлади.

Бўим ревматизм: Ревматизм кўпинча ангинадан кейин 1-2 афта ўтгач пайдо бўлади. Касаллик температура 38-40 гача кўтарилиши билан бошланади ва тизза, тўпи, тирсак, елка бўимларининг яллиланиши билан кечади. Бўимлар шишади. Касаллик даврида яллиланиш процесси бир бўимдан иккинчи бўимга ўтиб туради (учиб юрувчи орилар). Бемор ори зўридан зўра имирлайди.

Бемор кўп терлайди, умумий увватсизлик сезади. Ўз ватида тегишли даво илинса, бўимлардаги ори, шиш, изариш йўолиб, бемор тузалиб кетади.

Одатда ревматизмда юракнинг уччала пардаси зарарланади, 2-6 ой давомида юрак пороги ривожланади.

Юрак ревматизми кўпинча тасодифан аниланади. Юрак етишмовчилиги бошланганда – юрак ўйнаши, юрганда хансираш, кечурунга бориб оё панжаларининг шишиб олиши намоён бўлади.

Юракни эшитиб кўрганда тоннинг бўилиги, юрак чегарасини 1-2 см.га кенгайиши кузатилади.

Ревматизмга ўйилган синамаларнинг мусбат бўлиши асосида бемор полиомиелитга исобга олинади ва шифохонага жойлаштирилади.

Даво: Режим – ёто 1-1,5 ой давомида.

Диета № стол 10 амма осиллар, ёлар, углеводлар етарлича истеъмол илинади. Ош тузи истеъмоли чеклаб ўйилади.

1. Специфик давоси – салицилатдир.

1 афтада: ар 3 соатда 1 г. ичади.

2 афтада: ярим доза ичирилади.

озирда кўпинча бутадион ичирилади. Бутадионни таъсирини кучайтириш учун реопирин бирга ишлатилади. (0,25 3-4 марта).

Гармонлардан: Преднизолон 15-20 мг. 10 кун давомида ишлатилади.

Антибиотик: пенициллин 500000 тб. дан буюрилади.

Беморни парваришлаш катта аамиятга эга:

  1. Енгил массаж, даво гимнастикаси ўтказиш.
  2. Кўп терлагани учун тез-тез ичиш, кийимларини алмаштириш.
  3. Кариес тишларини даволаш, бодомсимон безларни олиб ташлашни тавсия илинади.
  4. Сан-курорт давоси: Сочи, Мацесга санаторияларида.
  5. Профилактик даво ар йили бициллин ар 5-6 кунда 600000 тб 5 инъекция, бутадион 0,3 г. ичириш керак.

Юрак пороклари

Юрак клапанлари функциясининг турун бузилишига юрак пороки дейилади.

Бу бузилиш юракнинг органик ўзгариши оибатида рўй беради. Юрак пороги ревматик, склеротик, сифилитик, процесслар натижасида пайдо бўлади. Юрак пороклари тума ва аётда орттирилган бўлади. аётда орттирилган порокнинг 90% га ревматизм сабаб бўлади.

Кўп учрайдиган юрак порокларига митрал клапани етишмовчилиги ва аорта клапани етишмовчилиги исобланади. Юрак клапанлари органик ўзгаришларини бартараф этиб бўлмайди.

Бемор компенсация даврида ўзини яхши ис илади, менат обилиятини тўла салаб олади.

Юрак исмларининг шиддат билан ишлаши оибатида он айланишининг издан чииши сезилмай, юрак ўз фаолиятини ониарли давом эттиради. Бунда беморлар даволанишга этиёж сезмайдилар. Бу давр бир неча ойдан бир неча йилгача давом этади.

Декомпенсация даврида нафас исилиш, терида цианоз олати пайдо бўлади. он кичик ва катта он айланиш доирасида амалади. Тери остида шишлар пайдо бўлади, бу модда алмашинувининг бузилишига олиб келади. Беморлар ишга яросиз бўлиб олади.

Даволаш: Адонис препаратлари, сийдик айдовчи препаратлар, нерв системасини тинчлантирувчи препаратлар, ёто 2 афта давомида.

Парез – суюлик чегараланади. Ёсиз таомлар, бали гўшти, тухум, творог буюрилади.

Гипертония касаллиги

он босимининг нормадан орти ошиб туруши оибатида рўй берадиган касалликка айтилади.

Асосий сабабчиси нерв системасининг тез-тез зўрииб издан чииши, модда алмашинувининг бузилиши, никотин каби моддаларнинг таъсир этиши оибатида мия обии ужайраларида турун ўзалиш ўчолари пайдо бўлади, бу майда артерияларда ватинча, кейинчалик доимий спазм пайдо бўлади.

Гипертония касаллиги 3 босичга бўлинади (Мясников):

1-босич: А-фазаси (гипертония олди фазаси) салбий ис-аяжонда А/Д кўтарилади.

Б-фазасида (ўткинчи) вати-вати билан менат, турмуш шароитлари ўзгариб турганда кўтарилади, ўз-ўзидан тушиб кетади.

2-босич: А-фазасида стабил он босим кўтарилиб, даволанса тушади.

Б-фазасида он босимининг кўтарилиши доимий бўлиб олади.

3-босич: А-фазасида компенсация фазаси.

Б-фазасида декомпенсация фазаси.

1-босичда бош айланиши, сержаиллик, яхши ухлай олмаслик кузатилади. аётда ва ишда оптимал шароит яратиш.

  1. Тинчлантирувчи дори-дармонлар: валериана.
  2. Ухлатувчи дори-дармонлар: седуксен, элениум.
  3. Ишни алмаштириш.

2-босичда бош ории, айланиши, улода шовин пайдо бўлиши, юрак соасида орининг бўлиши, А/Д юори бўлиши кузатилади.

Касалхонага ётизиш, гипотензив препаратлари билан даволаш масадга мувофидир.

3-босичда компенсация даврда санаб ўтилган шикоятлар доимий бўлиб олади.

Томирларда склеротик ўзгаришлар рўй беради. ЭКГ да юрак чегараларининг чапга кенгайганлиги айд илинади. Кўз томирларида склеротик ўзгаришлар аниланади. Кўпинча бу даврда гипертоник криз номини олган олат касалликни янги симптомлари пайдо бўлиши билан эски мавжуд симптомларнинг кучайиши билан характерланади.

Гипертоник криз

Турли ноулай таъсиротлар (ўта толииш, атти аяжонланиш, иссилаб кетиш, ичимлик ичиш, чекиш) сабаб бўлади. Бирданига бош айланиши пайдо бўлади, бош ории кучаяди, улода шовин пайдо бўлади, бемор айт илади, бирданига олсизланиб, ушидан кетади.

Биринчи ёрдам: Беморга ором берилади. Тил остига валидол таблеткаси ўйилади. Босимни нормага туширадиган гипотензив моддалар дибазол, магнезия сульфат, папаверин, гипотиазид берилади. Оёа исси ёки сову сувга ўлланган сочи ўйилади. Уй чирои ёру бўлмаслиги керак.

3-босичнинг Б-фазасида мияда он айланишининг бузилиши – инсульт рўй бериб, беморни инвалидликга олиб келади. Юрак тинчида – миокард инфаркти ривожланади. Буйрак функцияси бузилганда буйрак етишмовчилиги ривожланади.

Юорида кўрсатилган асоратлар бўлмаслиги учун бемор дам олиш ва ишни доирага солиши, парез илиши, ар йили касалхонада ётиши, сан-курортда дам олиши керак.

Юракнинг ишемик касаллиги Стенокардия (кўкрак исилиши)

Юрак соаси ва тўш орасида кучли орининг пайдо бўлиши билан характерланади. Бу орилар бир неча секунддан 20 минутгача давом этиши мумкин.

Асосий тож томир тешиги торайиши натижасида коронар он айланиши бузилиб, юрак мускуллари он билан етарли таъминланмайди.

Нерв системасининг зўрииши, жисмоний зўрианда он томирларда склеротик ўзгаришлар рўй берганда, тинч турганда ёки ухлаганда ам адашган нерв томирни торайтирувчи таъсири кучайганда рўй беради.

Клиникаси: Кўкрак исилиши, тўш орасида ижимловчи, босувчи, буровчи ори пайдо бўлиб, у чап ўлга, елка-бўйинга берилади. Бемор имирлай олмайди, чунки аракат орини кучайишига олиб келади. Юзи оариб кетади, сову тер босади. PI ритмик тезлашади. он босими бир оз кўтарилади, ори тўхташи билан кўп сийдик ажралади, бемор бўшашиб кетади.

Даволаш: Беморга ором бериш. он томирни кенгайтирувчи дори-дармонлар: нитроглицерин, нерв системасини тинчлантирувчи элениум, аминазин берилади.

Менат ва дам олишни тўри ташкил илиш. парез №15-стол. он томирини кенгайтирувчи дори-дармонлар нитроглицерин берилади. Папаверин, но-шпа уколлари м/о га илинади. Юракни озилантирувчи – рибоксин берилади.

Нерв системасини тинчлантирувчи – аминазин, мепробамат, элениум дорилар буюрилади. он ивишининг кўрсатгичи юори бўлса антикоагулянтлардан фенелин, пелентандан фойдаланилади.

Миокард инфаркти

Тож томирлари етишмовчилигининг энг оир хилларидан бўлиб, тож артерияларидан бирининг тешиги бекилиб олиши ёки торайиши туфайли рўй беради. Натижада юрак мускули соасида некроз рўй беради. Миокард инфарктининг пайдо бўлиши тож томирлар атеросклерози билан бевосита болидир. Тож томир деворида осил бўлган атеросклеротик пилакча аста-секин катталашиб томир бўшлиини исман беркитади. Пилакча атрофида он лахтаси – тромб осил бўлади, у тож томир тешигини бутунлай ёпиб ўяди.

Белгилари: Кўкрак афасида атти эзувчи ори пайдо бўлади, у тўш орасида таралиб чап елкага, ўмровга, ўнг ўлга таралади. Ори хуружи бир неча соатдан икки-уч кун давом этиши мумкин. Кўнгил айнийди, пульс иезлашади, он босими пасаяди 90/60, аускультацияда юрак тонлари паст. “Галоп” ритми пайдо бўлади. 24-36 соат ўтгач температура 37-38 гача кўтарилади, СОЭ тезлашади, онда нейтрофил лейкоцитоз кўринади.

Биринчи ёрдам: Беморга ором бериш, ори хуружини бартараф илиш, чунки ори натижасида шок олати рўй бериши мумкин.

1-2 мл. морфин 0,5 мл. 0,1% атропин сульфат билан илинади. Артериал босимни кўтариш учун мезатон, кардиамин, сульфакамфокаин. Бемор шифохонага ётизилади, антикоогулянтлардан – гепарин вена ичига юборилади.

Парвариш илиш: Бемор1,5-2 ой давомида ётода ётади.

  1. Пиодермия ва ёто яраларни олдини олиш.
  2. Дефикация акти, сийдик ажратишдан кейин бемор остини или сув билан ювиш.
  3. Бемор чойшабини алмаштириш, ички кийимларини алмаштириш.
  4. Даво гимнастикаси ўтказиш.
  5. Соч, оиз бўшлии, тирно, кўз, бурунга эътибор бериш.

Ўткир томирлар етишмовчилиги

Томирлардаги ўткир етишмовчиликлар томир тонусининг пасайиб кетиши ва артериал он томирларда он босими пасайиб кетади ва юракка он оиб келиши камаяди.

Асосий сабаб – психик травма, оир жароатлар, он йўотиш, интоксикация, инфекция.

ушдан кетиш: миянинг ўткир онсизланиши (ишемияси) натижасида иса ватга ушини йўотишга тушунилади. Нерв системаси кучсиз шахсларда шамоллатилмаган хонада, жазирамада узов бўлиши, эмоционал, руий зўриишдан кейин рўй беради.

Симптомлари: Бемор ушдан кетади, ранги оаради, терисини сову тер босади, нафас сийрак, пульси кучсиз, кўнгли айнийди.

Биринчи ёрдам: Беморни оёларини бошидан баландро вазиятда ётизиш, бу миянинг он билан таъминланишини яхшилашга ёрдам беради. Бемор соф аводан бараманд бўлиши керак, чииб турган кийимларини ечиб ўйилади. Нашатир спирти идлатилади, юзига сову сув пуркалади, оёлари, ўллари ишалатилади. Агар бу ёрдам бермаса
1 мл. кардиамин т/о га юборилади.

Коллапс

Ўткир томироар етишмовчилигининг бу формаси МНСнинг идора илиш функцияси бузилганда, интоксикация таъсири остида томирлар тонусининг бошарилиши издан чииши натижасида пайдо бўлади.

Коллапс оир инфекцион касалликлардан кейин, кўп он кетганда, кўп суюлик йўотганда юз бериши мумкин.

Симптомлари: Эс-уш йўолмаган олда тинка-мадорнинг урушидир. Бемор атти ташналикдан шикоят илади, нафас юзаки, тезлашган, тери кескин оариб кетади, сову тер босади, тана температураси пасайиб кетган, оиз урийди, артериал босим кескин пасаяди, пульс тезлашган, ипсимон бўлиб олади.

Биринчи ёрдам:

  1. Коллапсни келтириб чиарган сабабни бартараф илиш (он оишни тўхтатиш, интоксикацияга арши кураш).
  2. Беморга жисмоний, руий жиатдан осойишталик яратиш.
  3. 20 мл. 40% глюкоза эритмаси в/и юбориш.
  4. Кислород идлатиш.
  5. Кофеин, камфора 1 мл. т/о юбориш.
  6. Преднизалон 30 мл. т/о юбориш.

Юрак астмаси

Юрак астмаси хуружга ўхшаш нафас исилиши билан намоён бўлади, кўпинча кечаси тутади.

У кўпинча инфаркт миокард, гипертония касаллиги, юрак пороки ва бошалардан кейин ривожланади.

Клиник белгилари: Бирданига аво етишмайди, ўтириб олиб деразани очишга интилади, тери рангсизланади, кўкариб кетади, юзида тер томчилари пайдо бўлади. Нафас тезлашади, ийинлашади, йўтал тутади, шилимши балам чиади. PI тезлашади, он босими кўтарилади.

Биринчи ёрдам:

  1. Кислород ёстичаси бериш.
  2. 1 мл. морфин ва 0,5 мл. 0,1% атропин сульфат эритмаси илиш.
  3. Кардиамин, эуфиллин, стрефантин.
  4. Гипотиазид, калий хлор тайинланади.

Адабиётлар:

  1. Галкин В.А. “Ички касалликлар”. Т. “Медицина”. 1989 йил.
    10-22 бет.
  2. Рамазанoва Р.А., Семина. “Медицина амширалари ўув ўлланмаси”. Тошкент. “Ўитувчи”.
  3. Кристман В.И. “Внутренние болезни и уход за больными”.

YURAK TOMIR TIZIMINING ASOSIY KASALLIKLARI