Сигнал беруді,орталытандыруды,блоктауды,апараттандыру мен байланысты рылыстары мен рылылары

Сигналдар

Сигналдар озалыс ауіпсіздігін амтамасыз ету шін,сондай а поездар озалысы мен маневрлік жмысты наты йымдастыру шін ызмет етеді.

Сигнал бйры болып табылады жне сзсіз орындалуы тиіс.Темір жол клігіні ызметкерлері сигнал талабын орындау шін ммкіндік беретін барлы ралдарды пайдалануы тиіс.

Жабы бадаршамнан туге тыйым салынады.

Бадаршамдарды снген сигналды жарытары (автоматты блоктаумен жаратандырылмаан телімдерде ескертпеліктерінен,бгегіш жне айталаыштарынан баса),оларды тсініксіз крсетуі,сондай а баса сигналды аспаптарды тсініксіз сигнал беруі тотатуды талап етеді.

Айрыша арастырылан ерекше жадайларда жабы(тсініксіз крсету бар немесе снген) бадаршамнан ту осы ережелерде жне поездар озалысы мен маневрлік жмыс жніндегі Нсаулыта белгіленген тртіпке сйкес рсат етіледі.Поеездар озалысына жне маневрлік жмыса атысы бар сигнал беруде келесі негізгі сигналды тстер олданады:

жасыл – белгіленген жылдамдыпен озалысты рсат ететін;

сары – озалысты рсат ететін жне жылдамдыты азайтуды талап ететін;

ызыл- тотауды талап ететін.

Маневрлік жмыс кезіндегі сигнал беруде сонымен атар келесі тстер олданылады:

айдай а – маневрлерді жргізуге рсат етуші;

кк- маневрлерді жргізуге тыйым салушы.

Сигналдарды абылдауа кедергі жасайтын жне сигналды крсетулер брмалайтын ызыл,сары жне жасыл тсті шекейлік жаймаларды,плакаттарды жне шамдарды (жарытарды) орнатуа тыйым салынады.

Сигналды тстерді олдану жне сигналды крсетулерді жаынан ту жылдамдыыны тртібін азастан Республикасы Клік жне коммуникациялар Министріні 2000 жылды 17тамызындаы №364–ші бйрыымен бекітілген азастан Республикасыны темір жолдарында сигнал беру жніндегі Нсаулы жне азастан Республикасыны темір жолдардаы поездар озалысы мен маневрлік жмыс жніндегі Нсаулы белгілейді.

азастан Республикасыны теміржол клігінде тек ана Министрлік бекіткен сигналдар мен сигналды аспаптар олданылады.

Сигналды йнектер мен линзаларды тсі белгіленген стандарттара сйкес болуы тиіс.

Темір жолдар торабында траты аспаптар ретінде бадаршамдар олданылады.

Бадаршаммен алмастырылуына дейін семафорлары саталатын телімдекрде оларды олданылу тртібі поездар озалысы жне маневрлік жмыс жніндегі нсаулыпен белгіленеді.

Кіру, ескертпелік, тпелі бггіш жне оршау бадаршамдарыны ызыл, сары жне жасыл сигналды жарытары жолды тзу телімдерінде жаындап келе жатан поезд локомотивіні басару кабинасынан араанда кндіз де тнде де кем дегенде 1000 м ашытытан аны ажырап кре алатындай болуы тиіс.

Жолды исы телімдерде бл бадаршамдарды, сондай а бадаршамдаы сигналды жолатарды крсетулері кем дегенде 400 м ашытытан аны ажырап крінетінднй болуы тиіс. Аса ойлы ырлы ірде (таулар, тере ойылымдар) жоарыда атап тілген бадаршамдар крсетілеріні крінімділігі 400 метрге дейінгі бірата 200 метрден кем емес ашытыта болуына жол беріледі.

Басты жолдарды шыу жне маршрудты бадаршамдарыны крсетулері кем дегенде 400 метр ашытытан, бйірлік жолдарды шыу жне маршрудты бадаршамдарыны сондай а шаыру сигналдарыны жне маневрлік бадаршамдарыны крсетулері кем дегенде 200 метр ашытытан аны ажыратылып крінетіндей болуы тиіс.

Барлы кіру жне тпелі бадаршамдарды жне оршау бадаршамыны алдына ескертпелік бадаршамдар орнатылуы тиіс. Автоблоктаумен жаратандырылан телімдерде р тпелі бадаршам келесі бадаршама атысты ескертпелік болып табылады.

Автоматты локомотивтік сигнал беруі сигнал беру мен байланысты дербес ралы ретінде олданылатын телімдерде ескертпелік бадаршамдар кіру бадаршамдарыны алдына ойылмауы ммкін.

ш табалы сигнал беруі бар автоблоктаумен жабдыталан желілерде толы ызметтік тежеу жне максималды трде жзеге асырылан жылдамды барысында, алайда ол жолаушы поездары шін 120 киломерт саатына жне жк поездары шін 80 км\са астам емес кезінде іргелес бадаршамдар арасындаы ашыты белгілі бір орын шін белгіленген тежеу жолынан кем брлмауы тиіс, жне сонымен атар автоматты локомотивтік сигнал беру мен автототату рылыларыны поезды тежегіш жйесіне сер етуі шін ажет уаыт ішінде поездтіп лгеретін жолды есепке аланда, іргелес бадаршамдар арасындаы ашыты шыл тежеу кезіндегі тежеу жолынан кем болмауы тиіс.

Бл ретте, сигналдарды крінімділігі 400 метрден кем телімдерді, сондай а автоблоктаумен жаадан жаратандырылан желілерде бл ашыты сонымен атар кем дегенде 1000 метр болуы тиіс.

ш табалы сигнал беруі бар автоблктаумен ертеректе жаратандырылан желілерде жекелеген бадаршамдар «ТЖ»» А басшылыыны рсатымен ажетті тежеу жолыны зындыынан кем ашытыта алдырылуы ммкін. Мндай бадаршамда, сондай а оан атысты ескертпелік бадаршамда жараты нсаыштары орнатылуы тиіс.

Станцияларда жарыты нсаыштар басты жолды іргелес бадаршамдары (кіру, маршрудты, шыу) арасындаы ашыты ажетті тежеу жолынан кем боланда олданылады.

ш табалы сигнал беру шін белгіленген минимальды зындытан ыса блок телімдер ажет етілетін аламаы поездарыны озалысы ерекше арынды желілері трттабалы сигнал беруі бар автоблоктаумен жаратандырылады.

ш табалы сигнал беру мен жаратандырылан желілерде, олар арылы жолаушы поездары 120 км\са жылдамдыпен немесе жк поездары 80 км\са жоары жылдамдыпен айналанда, егер ызметті тежеуді олдануы барысыда локомотивтік бадаршамны жасыл жарыы сары жарыа ауысанда поездарды жол бадаршамыны алдында тотау амтамасыз етілсе, оларды белгіленген максималды жылдамды пен озалысы локомотивтік бадаршамны жасыл жарыы кезінде рсат етіледі.

Жартылай автоматты блоктауы бар телімдерде кіру, маршрудты, шыу бадаршамдарыны арасындаы ашыты толы ызметтік тежеу жне максималды трде жзеге асырылатын жылдамды кезіндегі белгілі бір орын шін белгіленген тежеу жолынан кем болмауы тиіс, ал автоматты локомотивтік сигнал беруді жол рылылары бар кезінде сонымен атар бл ашыты автоматты локомотивтік сигнал беру жне автототату рылыларыны поезды тежегіш жйесіне сер етуі шін ажет уаыт ішінде поезд тіп лгеретін жолды есепке аланда, жедел тежеу кезіндегі тежеу жолынан кем емес болмауы тиіс

Автоблоктаумен жаратандырылмаан телімдерде ескертпелік бадаршамдар негізгі бадаршамдардан жедел тежеу жне максималды трде жзеге асырылатын жылдамды барысында осы орын шін белгіленген тежеу жолынан кем емес ашытыта орнатылады, ал жаындау телімдерінде автоматты локомотивтік сигнал беру мен автотату рылыларыны поезды тежегіш жйесіне сер етуі шін ажетті уаыт ішінде поезд тіп лгеретін жолды есепке аланда, жедел тежеу кезіндегі тежеу жолынан кем емес ашытыта орнатылады.

Автоматты локомотивтік сигнал беру сигнал беруі мен байланысты дербес ралы ретінде олданылатын телімдерде екі іргелес блок телімдерді зындыы автоматты локомотивтік сигнал беру мен автототату рылыларыны поезды максималды трде жеге асыратын жылдамдыы кезінде тежегіш жйесіні сер етуі шін ажет уаыт ішінде поезд тіп лгеретін жолды есепке аланда, осы орын шін белгіленген тежеу жолынан кем болмауы тиіс.

Бадаршамдар озалы баыты бойынша о жатан немесе олар оршаан жолды осіні стіне орнатылады. Теріс жолмен келе жатан поездара арналан аралытарды орнатылан бгегіш жне олара атысты ескертпелік бадаршамдар озалыс баыты бойынша сол жатан да орналасуы ммкін.

Бадаршамдар, оларды берген сигналдарын поез стінен абылдааг кезде іргелес жолдара атысты сигналдар ретінде абылдана алмайтындай етіп орнатылуы тиіс.

Бадаршамдарды о жатан орнату шін габаритті жо болан жадайларда «ТЖ» » А басшылыыны рсатымен сол жатан мыналарды орнатуа рсат етіледі:

теріс жолмен келе жатан поездарды,сондай а теріс жолмен аралытан айтып келе жатан итермелеу локомотивтері мен шаруашылыты поездарды станцияа абылдау шін орнатылан кіру жне олара атысты ескертпелік бадаршамдары;

екінші жолдарды салу мерзіміне уаытша орнатылан кіру жне тпелі бадаршамдарын.

«ТЖ» » А басшылыыны рсатымен жекелеген станцияларды маневрлік жмыс технологиясыны шарттарына байланысты дестік бадаршамдарды сол жатан орнатуа жол беріледі.

Бадаршамдар детте,алыпты жанып тран сигнал жаратарымен олданылады.

Автоблоктауы бар желілерде,алдындаы блок телімге поезд кірген кезде жанатын тпелі бадаршамдарда алыпты жанбайтын сигналды жарытарды олдануа жол беріледі.

Басару рылылары ааулыы пайда боланда бадаршамдар автоматты трде тыйым салатын крсетуге ауысуы,ал ескертпелік бадаршамдар олара атысы бар негізгі бадаршамдарды тыйым салатын крсетуіне сйкес крсетуге ауысуы тиіс.

Автоблоктаумен жаратандырылан телімдерде тпелі бадаршамдарды алыпты крсетуі ретінде рсатты крсетуі,ал кіру,маршрутты жне шыу бадаршамдарыны тыйым салатын крсетуі болып табылады.

Станция арылы поездарды тотамай туі шін кіру,маршрутты жне шыу бадаршамдары атоматты имыла ауыса алатын темір жолдар телімдерінде оларды автоматты имыла ауыстырылан кезіндегі рсат крсетулер алыпты болып табылады.

Автоблоктаумен жаратандырылан телімдерде кіру,шыу,маршрутты бадаршамдарыны алыптты крсетуі ретінде тыйым салу крсетуі болып есептеледі.

оршау бадаршамдарыны алыпты крсетуін «ТЖ» » А басшылыы белгілейді.

Кіру бадаршамдары арсы баытты шкірден немесе о баытты баыттыамалы брманы шектік бааншасынан 50 метрден кем емес ашытыта орнатылуы тиіс.

Брынырата баыттамалы брмадан 50 метрден кем біра 15 метрден жаын емес ашытыта орнатылан кіру бадаршамдарын тран орындарынан ауыстырмауа болады.

Электрлендірленген телімдерде кіру бадаршамдары,сондай а «станция шегі (шекарасы)» сигналды белгілері аралытарды тйіспелі торабын станцияларды тйіспелі торабынан бліп тран ауалы аралытарды алдына орнатылуы тиіс.

Шыу бадаршамдары р жнелту жолдары шін кеткелі жатан поезд локомотивіні тратауына арналан орынны алдына орнатылуы тиіс.

Станцияларда поездарды зындыы жеткіліксіз жолдардан жнелткен кезде поезды басы шыу бадаршамыны сыртына шыып кеткен жадайда оны сырт жаынан бадаршамны айталаыш алпашасын орнатуа рсат беріледі.Шыу бадаршамдарында айталаыш алпашасы орнатылуы ажет станциялар тізбесін жне мндай жадайларда сигналдарды олдану тртібін «ТЖ» » А басшылыы белгілейді.

здері арылыпоездар тотаусыз ткізілетін жолдардан баса жолдар тобы шін топты шыу жне маршрутты бадаршамдарын орнатуа жол берілмейді.Топты шыу жне маршрутты бадаршамдары поезды жнелтуге рсат етілген жолды нмірін крсететін маршрутты нсаыштармен толытырылуы тиіс.

Автоматты блоктауды тпелі бадаршамдары блок телімдер арасындаы шектерде,ал жартылай автоматты блоктауды осынаралы аралытарды аралыындаы шектерде орнатылады.

Автоматты локомотивтік сигнал беруі сигнал беру мен байланысты дербес ралы ретінде олданылатын телімдерде блок телімдерді шектерінде «Блок теліміні шегі» сигналды белгілері орнатылады.

осжолды аралытарда локомотивтік бадаршамдарды сигналдары бойынша теріс жолмен озалан кезде,дрыс жолмен озалу шін орнатылан автоблоктаумен бадаршамы блок теліміні шегі болып табылады.

Станцияларда поездарды абылдау жне жнелту маршруттарына енетін стрелкаларды кіру,шыу жне маршрутты бадаршамдармен зара туелділігі болуы тиіс.

Аралытарда басты жолдан тарайтын тарматарды стрелкалары жол блоктауыны немесе электрлік бздыанда(электрожезловой) жйені рылылары бар болан жадайда осы рылылармен е жаын тран тпелі немесе шыу бадаршамын ашуды немесе бздыанды алуды басты жол бойынша стрелканы алыпты жадайында ана ммкін ететіндей байланысты болуы тиіс.

Бір дегейдегі иылысулар жне желілерді осылыстар,сондай а ажыратылмалы кпірлер тиісінше шектік бааншаларды немесе кпірді басына 50 метрден жаын емес ашытыта екі жаынан орнатылан оршау бадаршамы мен оршалуы тиіс.

Бір дегейдегі иылысулар жне желілерді осылыстары кезінде оршау бадаршамдарыны оларды біреуіні ашылуы айшы маршруттар бадаршамдарыны тыйым салушы крсетулер кезінде ана ммкін болатындай зара туелділігі боуы тиіс.

Ажыратылмалы кпірлерде оршау бадаршамдарыны ашылуы тек ана кпірді осылып болан жадайында ммкін болуы тиіс.

Басты жне абылдау жнелту жолдары бойынша поездарды тотаусыз ткізілуі арастырылан автоматты немесе жартылай автоматты блоктауы бар телімдерде орналасан станцияларда кіру жне маршрутты бадаршамдарда осы жолдар арылы поездарда тотаусыз ткізуді сигнал беруі олданылуы тиіс.

Бадаршамдарды орналастыру слбалары,сондай а станциялардаы маршруттарда стрелкалар жадайыны жне бадаршамдарды сигналды крсетулерді зара туелділігіні кестелері «ТЖ» » А басшылыы бекітеді.

Траты сигналдарды орнатылатын орындарын «ТЖ» » А басшылыы таайындайтын коммисия белгілейді.

Автоматты жне жартылай автоматты жол блоктауы

Аралытар детте,жол блоктауы мен,ал жекелеген телімдерде аралытаы поездар озалысы екі баыт бойынша локомотивтік бадаршамдары сигналдар бойынша жргізілетін дербес сигнал беру жне байланыс ралы ретінде олданылатын автоматты локомотивтік сигнал берумен жарытангдырылуы тиіс.

Автоматты жне жартылай автоматты блоктауды рылылары шыу немесе тпелі бадаршамдарды олар оршап тран блок теліміні (станция аралы немесе осынаралы аралыты) жылжымалы рамны босауына дейін ашылуына сондай а негізгі электрмен жабдытаудан резервтке немесе керісінше ауысуыны нтижесінде бадаршамны здігінен жабылуына жол бермеуі тиіс.

Автоматты немесе жартылай автоматты блоктаумен жаратандырылан бір жолды аралытарда, станциядаы шыу бадаршамыны ашаннан со кршілес станцияны дл осы аралыа арсы баытпен поездарды жнелту шін шыу жне тпелі бадаршамдарын ашу ммкіндігіне жолбермеуі тиіс.

Сигналдарды тура осындай зара туелділігі р жол бойынша екі жаты озалысты жзеге асыру шін автоматты жне жартылай автоматты блоктаумен жаратандырылан ос жолды жне кп жолды аралытарда болуы тиіс.

Автоблоктаумен жаратандырылан ос жолды ндірмелері бар бір жолды телімдерде, сондай а озалысы автоблоктау бадаршамдарыны крсетулері бойынша бір баытта жзеге асырылатын жктасымалдылыы арынды желілерді ос жолды жне кп жолды аралытарды локомотивтік бадаршамдарды сигналдары бойынша арсы баытта (теріс жол арылы) озалысты амтамасыз етуге ммкіндік беретін рылылар арастырылуы ммкін. олланылатын техникалы шешімдерге байланысты, бл рылылар немі істеп трады немесе жндеу, рылысты жне алпына келтіру жмыстарын жргізу мерзімінде іске осылады.

Автоматты блоктау кезінде барлы бадаршамдар,олар оршап тран блок- телімдері бтіндігі бзылан жадайда автоматты трде тиім салу крсетуіне кшуі тиіс.

Жол блоктауымен жаратандырылан телімдерде орналасан станцияларда бл рылыларды шаруашылыты поездара арналан бздыан-кілттері,ал поездарды итермеленеген локомотивті айтарып алып итермелеу

олданылатын жартылай автоматты блоктау телімдері бар станцияларда итергіш локомотивтерге де арналатын бздыан кілттері болуы тиіс.

Автоматты блоктаумен жаратандырылан біржолды желілерде,сондай а р жол блйынша екіжаты автоблоктаумен жаратандырылан осалы аралытарда,маневрлік жмыс маневр жасаушы рамны станцияшегінен шыуы арылы жргізілетін станцияларда,автоматты блоктауды рылылары ажет боланда олара атысы бар маневрлік бадаршамдармен толытырылады.

Автоматты жне жартылай автоматты блоктаумен жаратандырылан желілерде орналасан станцияларда мынадай рылылар болуы тиіс:

бос емес жола ойылатын маршрут кезінде кіру бадаршамыны ашылуына жол бермейтін;

басару аппараттарында жолдар мен стрелкаларды бос еместігіні баыдауын амтамасыз ететін рылылар.

Жартылай автоматты блоктау кезінде станцияларда мыналар жзеге асыруа ммкіндік беретін рылылар болуы ммкін:

жнелту маршрутындаы стрелкалы ошауланан телімдерді бостыын баылауды оларды ааулылыына байланысты ажырататын;

жабылып алан шыу бадаршамын,егер поезд одан наты трде тпеген болса айтадан ашатын;

поезды толы рамы мен келіп жеткеніні автоматты баылауын амтамасыз ететін рылылар.

Автоблоктаумен жаратандырылан телімдерде поездар озалысына диспетчерлік баылау жргізу рылылары белгіленген (таайындалан) озалыс баытыны (бир жолды аоалытарда) баылауын блоктелімдерді аралы станциялардаы басты жне абылдау жнелту жолдарыны бос еместігін, кіру жне шыу бадаршамдарыны крсетулеріні баылауын амтамасыз етуі тиіс.

Жаадан егізілген диспетчерлік баылау жйелері осы тармата тізімделіп аталан талаптара оса СОБ рылыларыны техникалы кйіні баылауын амтамасыз етуі тиіс.

Стрелкалар мен бадаршамдарды электрлік

орталытандыралуы

Электрлік орталытандыру рылылары мыналарды амтамасыз етуі тиіс:

стрелкалар мен бадаршамдарды зара тйыталуын;берілген маршрутты оршайтын бадаршамды бір мезгілде жаба отырып стрелканы кірекесілуін баылау;

баылау аппараттарынан стрелкалар жадайы мен жолдарды жне стрелкалы секцияларды бос еместігін баылау;

стрелкалар мен бадаршамдарды маршрутты немесе бліп басаруды, маневрлік бадаршамдарды крсетулері бойынша маневрлік озалыстарды жзеге асыруды,ажет боланда стрелкаларды эеогілікті басаруа беруді ммкіндігі.

Электрлік орталытандыру рылылары мыналара жол бермеуі тиіс:

бос емес жола ойылан маршрут кезінде кіру бадаршамыны ашылуына;

жылжымалы рамны астындаы стрелканы ауыстырылуына (брылуына);

берілген маршрута сйкес келетін бадаршамдарды стрелкалар дрыс жадайа ойылмаанда ашылуына;

таайындалан маршрутты оршайтын бадаршамны ашы кезінде маршрута енетін стрелканы бруа немесе айшы маршрутты бадаршамын ашуа.

Орталытандырылан стрелкаларды жетектері мен тйытаыштары мыналарды амтамасыз етуі тиіс:

стрелкаларды шеткі жадайларыда ысылан шкірді рамалы рельске жне айастырмалы жылжымалы зекшесіні тйыталуына жол бермеуі тиіс;

баса шкірді рамалы рельстен кем дегенде 125 мм ашытыа бруы тиіс.

Диспетчерлік орталытандыру

Диспетчерлік орталытандыру рылылары мыналар амтамасыз етуі тиіс.

Бір орыннан стрелкалар мен бадаршамдар арылы біратар станциялар мен аралытарды басаруды;

басару аппаратынан стрелкаларды жадайы мен бос еместігін,аралытарды,станцияларды жне олара жанасатын блок телімдердегі жолдарды бос еместігін баылау,сондай а кіру,маршрутты жне шыу бадаршамдарды крсетулерін айталау жне тпелік сигнал беруі жмысыны жарамдылыын баылау;

поездарды абылдау жнелту жне маневрлерді жзеге асыру бойынша станцияларды резервтік басаруа беруді немесе маневрлерді жзеге асыру шін стрелкаларды жергілікті басаруа беруді ммкіндігі;

поездарды орындалан озалысы кестені автоматты жазбасын;

сигнал беру мен байланысты дербес ралы ретінде олданылатын электрлік орталытандыруа,автоматты блоктауа жне автоматты локомотивтік сигнал беруіне жне поезды толы рамымен келіп жеткенін жартылай автоматты блоктауына ойылатын талаптарды орындалуын.

Диспетчерлік орталытандыруды жаа жйелері блок телімдерді жалан бос еместігін кезінде поезд диспетчеіні озалыс баытын згертуіне ммкіндігіні болуын амтамасыз етуі тиіс.

Жанасатын станцияларды стрелкалары мен бадаршамдарын телебасару рылылары диспетчерлік орталытандыру рылыларына ойылатын талаптарды орындалуын амтамасыз етуі тиіс.

Автоматты локомотивтік сигнал беру жне

ауіпсіздік рылылары

Автоматты локомотивтік сигнал беру кезінде локомотивтік бадаршамдар поезд жаындап келе жатан жол бадаршамдарыны крсетулеріне сйкес келетін крсетулерді беруі тиіс.

Тек ана локомотивтік бадаршамдарды крсетулері бойынша озалыс кезінде бл бадаршамдар алдаы жатан блок телімдерді бос еместігін немесе бос болуына арай крсетулер болуы тиіс.

Локомотивтік бадаршамдар локомотивті,моторвагонды поезды,арнайы здігінен жретін жылжымалы рамды басару кабинасында орнатылады жне сигналды крсетулерді тікелей машинисті зіне жне оны кмекшісіне немесе дрезинаны жргізушісіне жне оны кмекшісіне береді.

Локомотивтердегі,моторовагонды поездардаы жане арнайы жылжымалы рамдаы автоматты локомотивтік сигнал беру:

белгіленген озалыс жылдамдытарын,поездарды зінен зі жылжып кетуін жне машинист ыраылыыны мерзімді трде тексерілуіне баылауды амтамасыз ететін ауіпсіздік рылылары мен толытырылуы тиіс.Машинист локомотивті,моторовагонды поезды,арнайы жылжымалы рамды,ал дрезина жргізушісі дрезинаны басару абілетінен айырылан жадайларда аталан ылан тыйым салушы крсетуі бар жол бадаршамыны алдында поезды автоматты трде тотауын амтамасыз етуі тиіс.

Стрелкалар мен сигналдарды кілттік туелділігі

Кілттік туелділік рылылары стрелкалар мен сигналдарды зара тйыталуын баылаулы лыптар арылы амтамасыз етуі тиіс.

Стрелкалы баылау лыптары:

кілтті тек стрелканы жабы кйінде ана алынуына жол бермеуі тиіс;

стрелкаларды тек лыптан суырылып алынан кілтте крсетілген алпында,шкірді рамалы рельске тыыз жанасан жадайында ана жабуы тиіс;

жанасан шкір мен рамалы рельс арасындаы саылау 4 мм жне одан астам болан жадайда стрелканы жабылуына жол бермеуі тиіс.

Сериясы бірдей стрелкалы баылаулы лыптарды бір станцияны шегінде,ал ірі станцияларда бір стрелкалы ауданны жне баса аудандарды онымен іргелес орналасан стрелкалы осындарды шегінде олдануа тыйым салынады.

Станцялы блоктау

Станциялы блоктау.

Посттарды поездарды жне станция ішіндегі маршруттарды абылдау жне жнелту маршруттарын зірлеуіні дрыстыына станция бойынша кезекші жаынан баылау;

р трлі посттардан басарылатын стрелкаларды жне сигналдарды зара тйыталуы амтамасыз етілуі тиіс.

Срыптау дестеріні механикаландыру жне

автоматтандыру рылылары

Срыптау дестеріні механикаландыру жне автоматтандыру рылылары рамдарды есептік(жобалы) таратылу жылдамдыымен здіксіз,зіліссіз жне ауіпсіз таралуын амтамасыз етуі тиіс,бл ретте р тежеулік позициядаы тежеу ралдарыны уаты осы жылдамдыты іске асыруа ммкіндік беруі жне вагондарды срыптауды ауіпсіздігін амтамасыз етуі тиіс.

Механикаландырылан срыптау дестеріндегі срыптау жолдары бойынша аытпаларды таратудаы рамдарды таратуа атысатын баыттамалы брмалар дестік электрлік немесе дестік автоматтандырылан орталытандыруа осылуы тиіс.

Дестік орталытандыру:

стрелкаларды жеке басаруа;

рамны таратылуы жргізілетін барлы баыттас стрелкаларды сондай а,жылжымалы рамны тарату аймаына шыып кетуіне жол бермейтін кзеттік стрелкаларды электрлік тйыталуын;

басару пультіне стрелкалар алпыны жне стрелкалы секцияларды бос еместігіні баылауын амтамасыз етуі тиіс.

Дестік орталытандыру стрелканы жылжымалы рамны астындаы жадайында брылуына жол бермеуі тиіс.

Сонымен оса,стреларды дестік автоматты орталытандыруы

программалы немесе маршрутты жмыс режимдері кезінде аытпаларды тарауы процесінде срыптау десіні тарату аймаыны стрелкаларын автоматты басаруды;

бру стінде шкір мен рамалы рельс арасында кедергі туындаан жадайда аытпаны ошауланан стрелкалы секцияа енуіне дейін стрелканы баыланатын алпына автоматты айтарылуын;

тарату процесінде стрелкаларды жеке басаруа кшіру ммкіндігін амтамасыз етуі тиіс.

Автоматтандырылан дестік орталытандыру бар механикаландырылан дестерге ойылатын талаптарды орындауымен атар автоматтандырылан срыптау дестеріні рылылары:

рамдарды жаындатуды жне таратуды басаруын жне баылауын;

аытпаларды тарату жылдамдыын автоматты реттеуді;рамдарды тарату нтижелерін баылап отыруды;срыптау станциясыны апаратты жоспарлаушы жйесімен апарат алмасуды амтамасыз етуі тиіс.

Срыптау дестеріні механикаландыру жне автоматтандыру рылылары.

Срыптау дестеріні механикаландыру жне автоматтандыру рылылар рамында есепті ( жобалы ) тараталу жылдамдыымен здіксіз,зілісіз жне ауіпсіз тараталуын амтамасыз етуі тиіс, бл ретте р тжулік позициядаы тежеу ралдарын уаты осы жылдамдыты іске асыруа ммкіндік беруі жне вагондарды срыптауды ауіпсіздігін амтамасыз етуі тиіс.Механикаландыратын срыптау дестеріндегі срыптау жолдары бойынша аытпаларды таратудаы рамдарды таратуа атысатын баыттамалы брмалар дестік электрлік немесе дестік автоматтандырылан орталытандыруа осылу тиіс.

Дестік орталытандыру:

Стрелкаларды жеке басаруа:

рамны таратылуы жргізілетін барлы баыттас стрелкаларды сондай а,жылжымалы рлымыны тарату аймаына шыып кетуіне жол бермейтін кзеттік стрелкаларды электрлік тйыталуын;

басару пультінде стрелкалар алпыны жне стрелкалы секцияларды бос еместігін баылауын амтамасыз етуі тиіс.

Дестік орталытандыру стрелкасыны жылжымалы рамыны астындаы жадайда брылуына жол бермеуі тиіс.Сонымен атар стрелкаалды дестік автоматты орталытандыруы программалы немесе маршрутты жмыс режимдері кезінде де аытпаларды тарауы процессінде срыптау десіні тарату аймаына стрелкаларын автоматты басаруды;

тарату процесінде стрелкаларды жне басаруа кшіру ммкіндігін амтамасыз етуі тиіс;

Автоматтандырылан дестік орталытандырылуы бар механикаландырылан дестерге ойылатын тораптарды орындаумен атар автоматтандырылан срыптау дестеріні рылылары;

рамдарды жаындатуды жне таратуды басару жне баылауын:

аытпаларды тарау жылдамдыын автоматты реттеуде:рамдарды тарату нтижелерін баылап отыруды:срыптау станциясыны апаратты жолаушы жйесімен апарат алмасуды амтамасыз етуі тиіс.

Автоматты тпелік сигнал беруі жне автоматты тоспалар

Автоматты тпелік сигнал беру тотату сигналын беруін автомобиль жолыны жаына арай бастауы тиіс,ал автоматты топсалар поезды темір жол тпесіне келіп жетуіне дейін клік ралдарыны темір жол тпесін ертерек босатуы шін ажет уаыт ішінде здеріні жабы алпына келіп лгеруі тиіс.

Автоматты тпелік сигнал беруі рекетін жаластыра беруі,ал автоматты топсалар темір жол тпесін поезд толыымен босатып болмайынша жабы алпында ала беруі тиіс.

Поезды таяаны туралы автоматты трде

хабарландыратын жйелер

Автоблоктауы бар аралытар жне стрелкаларыны электрлі орталытандырылуы бар станциялар жол бойында жмыстар жргізіп жатан ызметкерлерді поезды таяп аланы туралы «ТЖ» » А бекітілетін жапсырмалара сйкес автоматты хабарландыру жйесімен жабдыталуы тиіс.

Поезды жрісі кезінде жылжымалы рамны

техникалы кйін автоматты баылау ралдары

Поезды жрісі кезінде жылжымалы рамыны техникалы кйін авттоматты баылау ралдары:

Алдында орналасан станцияны кезекшісіне ,ал диспетчерлік орталытандырумен жабдыталан телімдерде поезд диспетчеріне поезда ааулы жылжымалы рамны бар жоы жне орналасуы мен ааулыты трі жнінде апарат жіберілуін:

локомотив машинесіне поездарда ааулы вагондарды бар жоы жніндегі немесе дауысты хабарлаышты поезда ааулы жылжымалы рамны бар жоы жніндегі апарат жіберілуін:

крсеткішті жарыты жолыыны кмегімен:

алдаы орналасан станцияны кезекшісіне,ал диспетчерлік орталытандырумен жабдыталан телімдерде поезд дисетчеріне ааулы жылжымалы рамны бар жоы жне орналасуы мен ааулыты трі жніндегі жіберілетін апаратты тіркелуін амтамасыз ету тиіс.

Аталан баылау ралдарын олдану,орналастыру жне пайдалану тртібін

«ТЖ» » А белгілейді.

Поездар мен вагондарда коммерциялы аауларды автоматты анытау рылылары

Поездар мен вагондарда коммерциялы аауларды автоматты рылыларды ( поездар мен вагондарды коммерциялы тексеруді автоматтандырылан жйесі немесе оны жекелеген элементтері электронды габариттік апалар,электронды вагон таразылары,телевизиялы бейне абылдау жйесі):

апараты еденсті рылылардан коммерциялы тексеру пункті операторыны терминалына поезда ааулылыы бар вагондарды (тиеу габариті,ашы жылжымалы рамда жктерді орналастыру мен бекітуді техникалы шарттары бзылан,асыра жктелген вагондар жне т.б)бар жоы жне орналасуы жнінде апарат жиберуді;

жіберілген апаратты ааздаы жне баса тасмалдаыштара (дискеттерге,бейнекассеталара) пайдалану жне сатау шін бере отырып операторды терминалды рал жабдыына белгілеуді;

тиісті жаттаманы ресімделуін амтамасыз етуі тиіс.

Аталан ызмет крсету ралдарын олтану,орналастыру жне пайдалану тртібін «ТЖ» » А белгілейді.

Поездар жретін маршруттара жылжымалы рамны з бетімен шыып кетуіні алдын алуа арналатын рылылар.

Поездар жретін маршруттара жылжымалы рамны з бетімен шыып кетуіні алдын алуа арналатын рылылар:сатандырушы тйытар,ораыш стрелкалар,латыру табандытары,латыру шкірлері немесе латыру стрелкалары оларды орталытандыруа осу жніндегі осы ережелерді талаптарын анааттандыруы (сатандырушы тйытар шін тйыа арай бастайтын стрелка) бгегіш алпыны баылауы болуы жне поездарды абылдау,жру жне жнелтуіні баса жолдары мен маршруттарына жылжымалы рамны з бетімен шыып кетуіне жол бермеуі тиіс.

ажет боланда,латыру рылыларын (латыру табандытары, латыру шкірлері немесе латыру стрелкалары) орнату орындары азастан Республикасы темір жолдарындаы белгі беру жніндегі Нсаулыа сйкес нсаыштармен жабдыталады.

Байланыс

Темір жолдарды барлы телімдерінде поезды диспетчерлік, поезды станцияарлы, станциялы, желілік жол, стрелкалы байланысы болуы тиіс.

Автоблоктаумен, диспетчерлік орталытандрумен жабдыталан телімдерде жне барлы электрлендірілген телімдерде энергодиспетчерлік жне аралыты байланыс болуы тиіс.

Кабельдік байланыс желілері бар телімдерді СОБ жне байланыс электромеханиктеріні ызметтік байланыс болуы тиіс.

Сонымен атар,темір жолдарда поездар озалысын,билеттерді сатуды жне желілік блімшелер жмысын басару шін телефонды магистральдік,жолды,жолды кімдік,билеттік диспетчерлік,апаратты есептеу,жергілікті жне баса трлері болуы тиіс.

Темір жолдарды барлы телімдері поезды радиобайланыспен жабдыталуы тиіс.

Поезды радиобайланыс поезды локомотивтерді,моторовагонды поездарды,арнайы здігінен жретін жылжымалы рамдар машинистеріні:

бкіл диспетчерлік телім шегінде поезд диспетчерімен;

аралыты шектейтін станцияларды кезекшілерімен;

біраралыта жретін арсы баытта жне ізімен келе жатан локомотивтерді,моторовагонды поездарды,арнайы здігінен жретін жылжымалы рамны машинистерімен;

тпелер мен деполар бойынша кезекшілермен;

жндеу жмыстарыны басарушыларымен жне сигнал берушілерімен;

поездардаы жне объектілердегі скерилендірілген ведомстволы кзетшіні атыштарымен;

кабинадан шыан кезде машинисті кмекшілерімен;

жолаушы поезыны бастыы мен (механик бригадирімен) вагондарды араушы жндеушілермен сенімді екі жаты байланысын амтамасыз етуі тиіс.

Станцияларды жабылуы салдарынан немесе станциялар бойынша кезекшілерді кезекшілікті тотатуы себебінен аралытар зындыыны 15 км ден астам заруы кезінде, радиобайланысты жаа жйелері енгізілгенге дейін поезды локомотивтерді, моторвагонды поездарды жне арнайы здігінен жретін жылжымалы рам машинистеріні аралыпен жруі кезінде поезд диспетчерімен траты радиобайланыс болан жадайда ана е жаын орналасан станцияны кезекшісімен радиобайланысын амтамасыз етуге рсат беріледі.Бл ретте,машинистерді,поезд диспетчеріні жне станциялар бойынша кезекшілерді поездар озалысын амтамасыз ететін озара рекеттесуіні тртібін жне осындай аралытарды тізімін тасмалдар блімшелеріні басшылыы белгілейді.Поездар озалысы арынды жне диспетчерлік орталытандыру бар темір жол телімдерде ндірілген поезды байланысты жаа жйелері аралытарды зындыына атыссыз осы тармата атап тілген ызметкерлерді сенімді екі жатылы байланысын амтамасыз етуі тиіс.

Поезды радиобайланысты техникалы нормативтерін жне пайдалану ережелерін «ТЖ» К» А,ал поезды радиобайланысты ааулылыы кезінде озалыс ауіпсіздігін амтамасыз ету тртібін Поездар озалысы мен маневтрлік жмыстар жніндегі Нсаулыты белгілейді.

Технологиялы ажеттіліктерге байланысты,станцияларда станциялы радиобайланыс,екіжаты парктік байланыс рылылары жне жолаушылара апарат беруге арналатын байланыс олданылуы тиіс.

Станциялы радиобайланыс:маневтрлік жне дестік радиобайланысты,станциялы технологиялы орталытар,вагондар мен локомотивтерге техникалы ызмет крсету пункттері радиобайланысыны,жк аудандарыны вагондарын коммерциялы тексеру пунктері,контейнерлік алашалар,техникалы ралдара ызмет крсету ( СОБ,информатизациясы,байланыс,жол,тйіспелі торап жне т.б.)жне жндеу бойынша бригадаларды,скерилендірілген ведомствалы кзет блімшелеріні желілерінде екіжатыбайланысты амтамасыз етуі тиіс.

Бір станцияны шегінде р трлі маневрлік аудандар шін бірдей радиожиілікті олдану рсат берілмейді.Станцияны р маневрлік ауданы жне оан ызмет крсететін локомотивтер шін жеке радиожиілікті олдануа рсат берілмейді.Станцияны р маневрлік ауданы жне оан ызмет крсететін локомотивтер шін жеке радиожиілік блінеді.

Екіжаты парктік байланыс рылылары парк шегінде жасы естілуді амтамасыз етуі тиіс.Бл рылылар темір жолынан тыс аумата шуалы азайту шін баытты трде істеуі керек.

Поезды жне маневрлік жмыс жнінде нсаулар беруге,сондай а жолаушылара апарат беруге арналан екіжаты парктік байланыс арналарыны здіксіз жмысын амтамасыз етуі,іске осылуы кйіні баылауы болуы тиіс.

Станциялардаы («ТЖ» К» А басшылыы белгілейтін тізімге сйкес) жне диспетчерлік телімдердегі поезды жне станциялы радиобайланыс рылылары сйкесулерді жатталан тіркеу жйесімен жабдыталуы тиіс.

Сйлесулерді жатталан тіркеу жйесімен пайдалану тртібін «ТЖ» » А белгілейді.

Жк тасмалдылыы арынды желілерді телімдері мен станцияларындаы жндеу жмыстарын басару шін жндеуші блімшелерді ішіндегі жмыстарды басарушымен,жмыстарды басарушыны локомотивтер машинистермен,арнайы здігінен жретін жылжымалы рамны машинистерімен жне тиісті ызметті кезекші аппараттарымен сенімді екіжаты байланысты амтамасыз етуге арналан жндеу жедел радиобайланысы олданылуы тиіс.

Мндай байланыспен жабдыталан телімдеді тізімін «ТЖ» К» А басшылыы бекітеді.

Поездар озалысына атысы жо мселелер бойынша поезды диспетчерлік жне стрелкалы байланыспен пайдалануа тыйым салынады.

Орталытандыруды атарушы посттарындаылардан,стрелкалы жне станция бойынша кезекшіні постарындаылардан баса телефондарды стрелкалы байланыс желісіне осуа тыйым салынады.

Поезды станцияаралы байланыса тек станциялар бойынша кезекшілерді телефондарын,ал автоблоктауы бар телімдерде,сонымен атар аралыты байланысты жне тпелер бойынша кезекшілерді телефондарын осуа жол беріледі.

Темір жол клігіні апаратты есептеу жйесі

Апаратты есептеу жйесі:

деректерді егізу,жіберу, деу жне сатауды;есептемелер орытындыларды ттынушылара белгіленген мерзімдерде берілуіні;

жол клігіні барлы кіші салаларында жоспарлау,жедел басару,есептеме,статистика міндеттерін шешуді ммкіндігін амтамасыз етуі тиіс.

Техникалы жне программалы ралдар немі жмыса абілетті жне рекеттік кйінде стауы, ажетті сенімділік пен шынайылыты амтамасыз етуі тиіс.

Темір жол клігіні апаратты есептеу жйесіне терминалды жне баса рал жабдыты осылуы «ТЖ» К» А басшылыы бекіткен жаттара сйкес жзеге асырылуы тиіс.

СОБ жне байланыс желілері

Аралытардаы СОБ жне кабельдік желілері темір жолдарды олар шін блінген жолындаы жер тсеміні шегінен тыс орнатылуы тиіс.Жекеленген жадайларда олданыстаы ережелерді сатай отырып кабельдік желілерді жер тсеміні ішіне салуа рсат беріледі.Талшыты оптикалы кабельдер негізіндегі байланыс желілері аспалы діспен тйіспелі торапты немесе автоблоктау желілеріні тіректеріне орналасуы ммкін.

СОБ жне байланыс уе желілері сымдарыны тменгі нктесінен жерге дейінгі ашыты иіліс жебесіні барынша тсікіреуі кем дегенде:

аралытарда – 2,5м:

станцияларда-3,0м:

автомобиль жолдарымен иылысарда-5,5м (олданыстаы желілерде, оларды айта рылуына дейін 4,5 ашытыты алдыра рсат беріледі).

Темір жол желілеріні иылыстарында СОБ жне байланыс 7,5- м болу тиіс.Электрлендірілген темір жол желілеріні СОБ жне байланыс уе желілерімен иылысуына жол берілмейді.Мндай иылыстар жер асты кабельбік ендірмелер арылы жзеге асырылады.

СОБ жне байланыс желілері бзылан кезде оларды алыпына келтіріуі тмендегідей жргізілуі тиіс.

поезды дисетчерлерлік байланы сымдары:

жолды блоктандырудын ,энергодипсетчерлік байланысты, электрлік бздыында жйені ,поезды станцияларалы жне стрелкалы байланысты сымдар;

электрмен жабдытау рылыларын телебасару сымдары;

СОБ жне байланысты баса да сымдармен;

Телімде олданылатын СОБ жне байланыс желілеріні екеуі немесе одан астам бір мезгілде заымдаан жадайда алпына келтіру артышылыы желілерді уаттылыымен аныталады жне келесі кезекте болу тиіс;

талшыты оптикалы байланыс желілер арылы;

металды кабельдер негізіндегі байланыс желілері;

СОБ жне байланысты уе желілері;

СОБ жне байланыс рлыстары мен рылыларыны тартымды тоты,электрберілісі желілеріні жне найзаай разриядыны кедергі келтіретін жне ауіпті серінен оранысы болу тиіс.

СОБ жне байланыс рылыларына

техникалы ызмет крсету

здеріні кмегімен рилы трдегі туелділіктер жзеге асырылатын СОБ аппараттары,сондай а поезды жне станциялы радиобайланыс аппараттары жабы жне пломбланан болуы тиіс;оларды ашылуын осы рылылар жнінде тексеру журналына міндетті трде алдын ала жазба егізе отырып белгі беру жне байланыс дистанциясыны осыан укілеттенген ызметтеріні ана жргізуіне рсат етіледі.СОБ жне байланыс аппараттарындаы пломбларды бтіндігі шін осы аппаттарды пайдаланатын кезекші ызметкерлер( станциялар бойынша кезекшілер,орталытандыру постыны операторлары,стрелкалы постты кезекшілері,локомотив машинисттері жне т.б) жауапкершілкті болады.

Белгі беру жне байланыс дистанцияларында олара бар СОБ пен байланыс рылыларыны жне олар ызмет крсететін баса рылыларды сызбалары мен сипаттамалары,тиісті стандарттары жне нормалары болуы тиіс.

СОБ рылылары бойынша типтік шешімдерді СОБ,байланыс жне апаратты технологиялар департаменті бекітеді.СОБ рылыларында типтік емес техникалы шешімдерді пйдалануа рсат етілмейді.

СОБ рылылары туелдіктеріні уаытша згертулеріне тек СОБ,байланыс жне апаратты технологиялар департаментіні рсатымен бес туліктен аспайтын уаыта,ал одан арты мерзімге «ТЖ» » А басшылыыны рсатымен ана жол беріледі.

СОБ рылылары мен аспаптарын айта жабдытау,орнын ауыстыру,жндеу,сынау мен ауыстыру бойынша жоспарлы жмыстар жне белгіленген туліктерді бзылуын тудыратын немесе оларды рекетін уаытша тотатуа келетін баса да жоспарлы жмыстар оларды барынша ыса мерзімде орындалуын арастыратын жне «ТЖ» К» А басшылыы бекітетін кестелерге сйкес жргізілуі тиіс.Кез келген жадайларда станцияларда станция бойынша кезекшіні рсатынсыз жне бл жнінде жолдарды баыттамалы брмаларды,СОБ,байланыс жне тйіспелік торап рылыларын тексеру журналына жмыстарды басарушыны алдын ала жазбалауынсыз мндай жмыстарды жргізуге тыйым салынады.Диспетчерлік орталытандырылуы бар телімдерде сас жмыстар тек поезд диспетчеріні келісімімен ана жргізілуі тиіс.

рылылар станция бойынша кезекшіні блмесінен едуір ашытыта орналасан жадайда бл рылыларды іске осу жніндегі жазба,сондай а ааулытарды жою бойынша ктпеген жмыстарды жргізілуі шін бл рылыларды уаытша ажырату жніндегі жазба осы журналды зінде тіркелетін,станция бойынша кезекшіге жіберіліп соынан жолдарды,баыттамалы брмаларды,СОБ,байланыс жне тйіспелік торап рылыларын тексеру журналына жмыстарды басарушыны жеке олы ойылатын телефонаграммамен ауыстырылуы ммкін.

Сигналды аспаптарды жарытандырылуы сигналдар крсетулеріні аны крінуін амтамасыз етуі тиіс.

Дер кезіндегі жне толассыз жарытандыруды амтамасыз етуі міндетті:бадаршамдар мен маршрутты нсаыштарды белгі беру жне байланыс дистанцияларыны директорларына;

стрелкалы нсаыштарды,жол бгегіштерді латыру рылыларыны жне гидравликалы бааналарды нсаыштарды станциялардаы жарытандырылуы станциялар бастытарына;локомотив,вагон,жол жне баса шаруашылытарды жолдарындаы сигналды аспаптарды тиісті блімшелерді директорларына жктеледі.

Станциялы жолдардаы сигналды аспаптарды жарытандыру рылыларын электрмен жабдытауды электрмен жабдытау дистанциялары амтамасыз етеді.

Белгі беру жне байланысдистанциясыны ызметкерлері бадаршамдарды сигналды крсеткіштеріні жне маршрутты нсаыштарды алыпты траты крінімділігі амтамасыз етуге міндетті.

Бадаршамдар крсетулеріні крінімділігін бадаршам лампаларыны р ауыстырылуынан кейін электромеханик жолды стінде тексеруі тиіс.

Белгі беру жне байланыс дистанцияларыны жне локомотив депосыны директорлары немесе оларды орынбасарлары кем дегенде тосан сайын бір рет автоматты локомотивтік сигнал беру мен радиобаланысты жне ауіпсіздік рылыларыны жмысы локомотивті стінен тексеруі тиіс.

Автоматты сигнал беруді жне поезды жмысын вагон зертхана локомотив шаруашылыы мен сигнал беру жне байланыс басшылыы бекіткен кесте бойынша орытындыларын жаттара тіркей отырып мерзімді трде тексереді.

Тексеру орытындылары локомотив шаруашылыы мен сигнал беру жне байланыс басшылыымен бірлесе отырып аралады.

Жол,СОБ;электрмен жабдытау рылылары жне жылжымалы рам,соны ішінде арнайы здігінен жретін жылжымалы рам электрлі рельстік тізбектерді траты сенімді жмысын амтамасыз етуі тиіс.

Электрлі рельстік тізбектерді толассыз жмысын амтамасыз ететін жол,СОБ,электрмен жабдытау рылыларына жне жылжымалы рама,соны ішінде арнайы здігінен жретін жылжымалы рама техникалы ызмет крсету тртібін жне оларды ктіп стуа нормаларын «ТЖ» К» А белгілейді.

СОБ жне байланыс рылыларын пайдаланатын ызметкер оларды пайдалану тртібіне йретілуі жне оларды білімдері тексерілуітиіс.

Белгі беру жне байланыс дистанциясыны директоры СОБ жне байланыс рылыларын пайдаланатын баса ызметтер ызметкерлеріні де оуын амтамасыз етеді.р басты зіні ол астындаылара атысты оларды білімін мерзімді тексеру шін жауапты болады.

Сигнал беруді,орталытандыруды,блоктауды,апараттандыру мен байланысты рылыстары мен рылылары