Жрек ызметін зерттеу дістері (ЭКГ)

Ф КГМА 4/3-04/02

ИП № 6 УМС при КазГМА

от 14 июня 2007 г.

араанды мемлекеттік медицина академиясы

Физиология кафедрасы

Д Р І С

«Жрек ызметін зерттеу дістері (ЭКГ)» таырыбы

«Функционалды диагностика негіздері» пні

051301 «Жалпы медицина» мамандыы

3 курс

Уаыты 1 саат

араанды 2009 ж.

Кафедра мжілісінде талыланып жне бекітілген

№ 11 а Хаттама 01.04. 2009 ж.

Кафедра мегерушісі Ф.А. Миндубаева

Таырыбы: Жрек ызметін зерттеу дістері (ЭКГ).

Масаты: алыпты ЭКГ, ЭКГ тіркеуі жне клиникада маызы.

Дрісті жоспары:

1. электрокардиографияа кіріспе

2. ЭКГ тіркеуі

3. алыпты ЭКГ (тісше, сегмент, интервал)

4. Экстрасистола

5. Жректі дірілі жне жыпылытануы

Жрек жмысын зерттеу дістері

Физиологиялы (таза эксперименттік) жне клиника-физиоло-гиялы дістер болып екі топа блінеді.

Жрек ызметін физиологиялы эдіспен зерттеу шін жануар-ды ккірек уысын ашады да, жазу аспабыи тікелей жрекке тіркейді. Бл физиологияда «анды діс» деп те аталады.

линика-физиологиялы здіс жрск жмысын ан шыармай тексеруге ммкіндік берсді. Бл діспен деттс сау адамнын да, науас адамны да журегі зерттеледі. линика-физиологнялы дістер: палыгсщия (сипап стау) — жрек трткісіні орнын та-бу; перкуссия (тыылдату) — жрек шекарасын аныктау; аускультиция (тыдау) — жрек дыбыстарын естіп тану; фоно-кардиография (ФГ) — жрек дыбыстарын жазып алу; электро-кардиография (ЭГ) — жрек биотогін жазып алу; вскторкар-диография (ВКГ) — жрек тогыныц бекторлы млшерін жазып алу; баллистокардиография (БКГ) — жректі ан айдаудаы баллистикалы былысын жазып алу; динамокардиография (ДКГ)—жректід ан айдауына байланысты кеуде білігіні ыгы-суын жазып алу; эхокардиография — ультрадыбысты колданып жректі ан айдау функцпясына байланысты ет рылысынын, капашаларыны жне уыстарыны згерістерін байау, реит-генмен яерттеу.

Пальпация — сипау, стау дісі. Мнымен жрек трткісінііі юрныц жоне кшін білуге болады. Жрек арыншалары жиырыл-Уан кезде жрек еті атайып, онын. ені кееніп, шы ктерілігт ккіректі алы абырасына соылады, сйтіп жрек шы тиген >ер лпілдеп трады. Сау адамны жрек трткісі сол жата ббсінші жне алтыншы абыралар аралырында, сол бананьщ а ортасынан тмен арай ткізілген сызыты бесінші абырга аралыымен тйіскен жерінен 1 см оа арай орналасан. Ж-рек трткісіні ккірекке соылу арынына арап, жрек етіні жиырылу кшін шамалауа болады, ал трткінін, орны жректін сол жа шеті деттегідей екенін крсетеді.

Перкуссия — жрек шегін анытау. Ол шін ккірекке та-алан саусаты екінші олды саусаымен не жазык металл ті-лікті медициналы резске баламен аан кезде пайда бола-тын дыбыс ерекшелігін есксріп жрек шегін анытауа болады.

кірек уысын ауага толы кпе ткані кернеп трады. Екі кпеніц аралырында ауасыз аза — ана толы жрек орналас-ан. кіректі кпе тсынан аса, кпеге тн ашы дыбыс, ал жрек тсынан аса атыл (нсіз) санды аандаыдай ды-быс естіледі. Осы екі дыбысты шекарасын анытау арылы ж-ректіц он, сол жне стігі шектері табылады. Жректі тменп Іпегі аныталмайды, йткені жрек астында бауырдыц сол жа блігі орналасан. Бл бліктен жрек тсындаыдай сл атац (нсіз) дыбыс естіледі. Жректі сол жа шегі бесінші чбпрга аралыында бананы а ортасынан тмен арай тартылан сызытан оа карай 0,5—1,0 см жерде, о жа шегі тртінші абыра тсында тс сйегіні он, жа шетінен сырта арай 1,5—2 см жерде, ал стінгі (жоары) шегі сол жатаы шініпі абыра аралыында тстіц сол жа шетіне жаын жерде орна-ласап.

Аускультация — жрек дыбыстарын фонеидоскоп нс стета-скоп арылы тыдау. Жрек жиырылып — босаан сайын екі трлі дыбыс (тон) естіледі. Бірінші дыбыс (тон) арынша жиы-рылан кезде иайда болады. Сондытан ол спстолалы тон дсп аталады. Ол сл катыл (нсіз) созыы дыбыс, 0,11—0,12 се-кунда созылады. Бл тон кптеген систола кезінде тстін физио-логиялы кбылыстара байланысты. Систола кезінде арынша етініц ширыып атаюы, жатаулы апашалар жабылып, емі-зікіпе еттер рамындагы тарамыс жіпшелерді тартылуы, айшы капашалар ашылып, канны ола мен кпе сабауына айда-луы нтижесінде бірінші тонга тн дыбыстар жиынтыы пайда болады. Алайда бірінші тонны негізі — жрек етіні ширыып, жиырылуынан туан дыбыс. Расында да жрек акпакшаларын ойып алып тастаан кнде де бл тон жойылмайды. Бірінші тон жрек трткісі тсында айын естіледі. Белгілі бір ауру салда-рынан жрек капашалары толы жабылмай ішінара сацылау алса, ан апашалар арасындаы саылаудан систола кезін-Де кері ауы ммкін. Мндай жадайда бірінші тона систолалык шуыл араласады. апашалар тсындаы тесік тарылса одан тетін анныц клемі азаяды да, ан ысымы кшейеді, ОСЫРЗН/ орай тиісті систолалы шуыл пайда болады.

Жректі екінші тоны айшы апашаларды диастола ке-зінде жабылуынан пайда болады. Соидытан ол диастолалы тон не апаша тоны деп те аталады. Бірінші тона араанда ол ашы, жоары (шыыл) рі ыса келеді. 0,07—0,08 секунда созылады. Екінші тон екінші жне шінші абыралар аралы-гында, тстіц о жоне сол жиектеріне таау жерде жасы естіле-ді. оланы айшы капашалары жабылан стте пайда бол-ган дыбыс тстіц о жаынан, ал кпе сабауыны айшы капа-ніалары жабылан кезде пайда болан дыбыс тсті сол жаынан сстіледі.

Фонокардиогорафия — жрск тондарын жазып алу. Арнайы аспап — фонокардиограф арылы жректі трт тоны жазып алы-нады. Оларды екеуі, атап айтанда бірінші жне екінші тондар аускультация (тыдау) кезінде естіледі. шінші жне тртінші тондар естілмейді: олар арыншалар босаан кезде (диастола) пайда болады. шінші тон диастоланы анга толу кезеінде, ЯРНИ ан жрекшеден арыншага йылан мезгілде, ал тртінші тон пресистола кезеінде, осымша ан жрекшеден арыншара ойысан стте туады.

Электрокардиография (ЭКГ)

Жрек еті озан кезде кптеген ет талшытары теріс заряд-а кшеді де, озбай алган ет талшытары брынысынша оц .зарядын сатап алады, сйтіп озан жие озбаган миоциттер арасында электр айырмаиіылыры, яни электр потенциалы туады. Вл потенциал бслгілі бір тканьдер арылы бкіл денеге тез та-р*ап кетеді. Сондытан оны ола, аяа, кеудеге койылан элект-родтар арылы электрокардиограф аспабымен жазып алуа бо-лады. Ол шіи детте ш трлі биполярлык стандартты тіркеу дісі колданылады .

Бірінші стандартты тіркеуде электродтар о ол мен сол ол білезіктеріне, екінші тіркеуде о ол мен сол аяа, ал шінші тіркеуде сол ол мен сол аяа байланады. Электрокардиограф-пен жазып алына исы сызы — электрокардиограмма латын алфавитіні соы ріптерімен (Р, р, Р, 5, Т) белгілеііген бес тістен тралы. Онын, шеуі (Р, К, Т) электр осінен жогары, екеуі (Р, 5) тмсн карай баытталан.

Жрек етінде туан озу, деполярпзацияа тн заряд мио-кардты бір жерінен екінші жеріне кшіп біртіндеп барлык, ет талшытарын амтиды. Электрокардиограмма тістері миоциттер деполяризациясы мен реполяризациясына сйкес келеді. Р — ті-сі екі жрекше озан ксзде туан ток жиыитыын крсетеді. Оц жоне сол жрекшеде туаи токтар осылып, жинаталмаса ЭГ-да кос Р тісі пайда болады. Р мен ^ аралыы 0,12—0,18 секунда созылады, ол озуды атриовентикулярлы тйінінен,. Гис шоырына ту жылдамдыына байланысты. Ауруа шалды-кан адамда, осы тйіц (Гис шоыры) жарааттанса, Р—(^) уаыты зарады, кейде озу жрекшеден арыншаа тпсй алады.

Р, К, 3, Т — тістері озуды (деполяризациясын) а-рынша еттеріне таралуын, одан рі онын, «снуін» (реполяризация-сын) крсетеді. Сондытан бл тістер арынша комплексі деп аталады. р — тісі екі арыншаны бліп тран пердені сол жатагы орта блігіні деполяризацияланган (сол зарядталан) кезінде пайда болады. К — тісі арынша пердесініц тменгі жа-ына жне карыншалардыц ішкі бетінен сыртына арай сол за-рядтыц таралуын крсетеді. 5 — тісі арыніпаларды тп жаын-лаы ст талшытарыны деполяризациясыиан пайда болады. Со-нымен 5 — тісі пайда болан кезде озу арыншаны ттас ам-тиды. Т — тісі карыніпалардыц реполяризациясын крсетеді. а-рыншада деполяризация оны ішкі бетінен (эндокардтан сырты бетіне эпикарда) арай тараса, реполяризация керісінше, а-рыншаны сырты бетінеи басталып, ішкі бетінде бітеді.

Электрокардиограммадан жрек ызметі туралы біркатар малмат алынады: тістерді биіктігін (амплитудасын) лшеу арылы жректі жиырылу кшін жорамалдауа болады. Жрек циклы мен оны кезедеріні затыы аныталады. Р мен Т аралыын лшеу арылы систоланы затыы есептеп шыа-рылады. ал Т—Р"аралыы диастола затыын крсетеді. Р—Р аралыы озу процесіні атриовентрикулярлы тйіні мен Гис шоырынан ту жылдамдылыгын сипаттайды. 5—Т сегменті электрлік изолиииядан ыысса, жректіц ан тамырлары аркылы коректенуіні нашарлааныи крсетеді. Электрокардиограмманы

талдай отырып, жректі минутына канша рет жне аидай ыр-.гапен соаныи анытауа болады.

Электрокардиограмманы пайдалана отырып, жрек ауруларын наты анытауа болады.

Векторкардиография (ВКГ)—жрек еті тогыны млшерін жоне электр осінін. баытыц (векторын) жазып алу дісі. Вектор-кардиограмма имектеліп барып штары абысатын ш трлі іл-мсктен (Р, Р, К, 5, Т) трады.

Жрек етініц орекет потенциалы оны жиырылуынан брын яни озу басталан кезде пайда болатынын елликер тжірибе-сінен круге болады.

Наркозбен йытатылган егеуйрыты ккірегін ашып, со- • гып тран жрегіні стіне бааны ет-жйке препаратыны шонданай жйкесін салса, балтыр еті жрек соуына сйкес ке-летін ыргапен жиырылады. Мны себебі жректі рекет по-тенциалы балтыр стін тітіркендіреді. Жрек еті мен балтыр еті-пі дара жиырылу сызыын жеке-жеке жазатын болса, журек етіні латенттік кезеі балтыр етінікіне араанда затау екенін байауа болады, сондытаы балтыр еті ертерек жиырылады. Бл, рекет потенциалыны жрек жиырылуынан брын пайда болатынын крсетеді. Демек, рекет потенциалы жрек жиырылып трранда, ОЗРЗІІ кезде пайда болады. Электрокардиограмманыц тістері жрек етіні жиырылуы емес озу жадайын крсетеді.

Жрек етіні озышты асиетіні кезедері

Жрек миоциттеріні рекет потенциалы 4 кезенен турады :

1. Шапша деполяризация кезеінде кардиомиоциттер мембранасыны Nа+ иондарына ткізгіштігі те кшейіп, олармен бірге Са+ иондары да жасушалара те бастайды.

2. Баяу реполяризация не жазы кезеінде мембрагагы ткізгіштігі Nа+ иондарына нашарлайдыда, Са+ иондарына жоарылайды жне жасушалардан К+ иондары шыатын каналдар ашыла бастайды.

3. Шапша реполяризация кезеінде мембрананы К+ иондарына ткізгіштігі кшейеді. К+ жасушалардан сырта шыады, ал Са+-ді ткізетін мембрана каналдары жабылып алады.

4. Босасуды баяу деполяризациясы не зінен зі спонтанды пайда болатын кезеде жасуша мембранасы Nа+ мен Са+ иондарын жасуша ішіне арай жайлап ткізе бастайды. Бл кезе кбінесе пейсмейкер кардиомиоциттеріне тн.

Жрек етіні озыштыы аа етінен едуір тмен, ал біріай салалы еттке араранда біраз жоары. Осымен байла-нысты жрек етіні озу табалдырыы аа етінікінен жогары, ал біріай салалы етінен тмен болады.

Жрек еті озанда оны озышты асиеті згеріп отырады. Мны жорарыда келтірілген рекет потенциалымен жиырылу жне озышты кезедері лгілерінен (29-сурет) круге бо-лады.

рекет потенциалыны е жогары нктесінен («шы») бастап баяу реполяризация кезеінде жрек етіні озышты лдырап тіпті «О»-ге дейін тмендейді. Бл кезде (0,27 с) жрек еті систолада болады жне е кшті тітіркендіргіштерге де жау-ап бермейді. Жрек етіні осы «озбайтын» кезеі абсолюттік . рсфрактерлік кезе деп аталады. Бл кезенен кейін жрек еті-ні озышты дрежесі бастапы кезде те тмен болады да біртіндеп ктеріліп брынры жиырылмаан кездегі алпына ке-леді. Жрек еті озыштыыны бастапы дегейінен тмен мезгілі салыстырмалы рефрактерлік кезе деп аталады. Бл кезе-дс жрек еті оан сер ететін кш озу табалдырырынан лде-айда жогары болса рана жауап береді. Жрек озыштыыны салыстырмалы рефрактерлы кезеі рекет потенциалыны шап-•аац реполяризация кезеіне сйкес келеді жне жрек еті босай бастаанда, яни диастола басталан ксзде кездеседі.

Салыстырмалы рефрактерлік кезенен со жрек етіні озгышты дрежесі бастапы тынышты жадайдаы алпынан жогарылап барып айта тмендейді. озышты дрежссіні кшею уаыты супернормальды (алыптарыдан жоары) кезе деп аталады. Бл кезенде жрек еті оздырыш кш озу табал-лырырынац тмен болса да жауап бере береді. озышты д-режесіні супернормальды кезеі орекет потеициалыны диа-столалы деполяризация мезгіліне жне жрек етіні толы бо-саран уаытына тап болады. орыта келгенде, жрек етіні козыштыы ш кезенен (абсолюттік, салыстырмалы рефрактер-лік, супернормальды) трады, олар рекет потенциалы кезінде туады да жрек ызметіні белгілі бір кезедеріне сйкес келеді. Демек, озгышты дрежесі миоциттер мембранасыны ион т-кізу абілетіне жоне жрек етіні жиырылу-босау кезедеріне байланысты.

Экстрасистола. Систола не диастола кезінде жрекке трлі| тітіркендіргіштер сер етсе, оны беретін жауабы да ртрлі бо-лады. Систола кезінде тітіркендірілсе жрек жауап кайтармайды. Кшті тітіркендіргішпен диастола кезінде сер етсе, жрек. кезектен тыс жиырылады. Жректі мндай жиырылу экстрасистола деп аталады. Ол тітіркендіргішті сер еткен жеріне арай си-нусты жне жрекше, арынша экстрасистолалары болып блі-неді .арынша экстрасистоласынан со кезекті бір систола тсіп . калады, оны орнына за компенсаторлы зіліс пайда болады (жрек еті дем алады). Мны себебі синоатриалды тйіннен арыншаа келетін кезекті озуы экстрасистола мезгілінде же-теді. Жрек систоласы андай (кезекті, кезексіз) болса да, бл мезгілде жрек абсолюттік рефрактерлік кезеде болады. Сондытан экстрасистола кезінде арьшшаа жеткен тйін серпінісі жауапсыз алып, кезекті систола болмайды, оны есесіне диасто-ла зарады. Ал экстрасистоланы тудыратын тітіркендіргіш синус тйініне сер етсе, экстрасистоладан кейінгі пауза алыптаыдан ыса болады. алыпты жадайда экстрасистола эмоция кезін-де кездесуі ммкін.

Жректі озуды ткізуі. озу жректі ткізгіш жйесімен атар жрек миоциттері арасында нексус байланыстары арылы да тарайды. Біра озу серпіні жректі ткізгіш жйесі арылы тез теді. Мселен, озу Гис шоырынан секундына 4—5 метр жылдамдыпен тсе, ка-рыншаны етінсн секундына 0,9 м жылдамдыпен тарайды, яни арынша етіне араанда ткізгіш жйе озуды 5 ссе тез ткізе-ді.

озу ткізгіш жйе арылы аншама жылдам таралранмен жрекше мен арыніпа бір мезетте жиырылмайды: алдымен ж-рекшелер содан со арыншалар жиырылады. Мны себебі осы кнге дейін толы аныталмаан. Біреулер озу атриовентрикулярлы тйінні бас жагында 0,02—0,04 секундтай кідіреді, жрек-шелерді жан-жаынан келіп тскен рекет потенциалдары жи-наталып тйінді оздыру шін кшеюі ажет деген пікір анта-ды. Ал екінші біреулерді айтуынша атриовентрикулярлы тйін миоциттеріпід мембраналы потенциалы баса миоциттерге кара-анда те тмен жне оны диастолада баяу деполяризациясы-ны аумалы дрежеге жетуі те зака созылады, тйін озуы-ны кешігуі осыан байланысты. Бл пікірлер бірін-бірі толыты-ра тседі. Мндай кідіру салдарынан жрекшелерді озуынан арыншаларды козуы 0,12—0,18 секунд кеш басталады.

Жрек етіні озу ткізу асиетіц ана етіні осы асиетімен салыстырса ака еті озуды анарлым тез ткізеді: озу вткі-зу жылдамдыы секундіне 5—14 м.

Жрек етіні жиырылу асиетіні ерекшеліктері. Жиырылу дегеніміз етті белгілі бір тітіркендіргіш серінен ширыуы (атаюы) жоне ысаруы. Бл — жауап реакция (серленіс). ака еттіц жиырылу кші (амплитудасы) тітіркендіргішті кшіне райланысты. Тітіркендіргіш кшін біртіндеп сірсе, етті жиыры-.луы да оран снкес кшейеді. Жрек етіні жауабы тітіркендір-г^шті кшіне байланысты емес. Жрек еті тітіркендіргішті озу т^балдырырына бар кшімен жауап береді. Тітіркендіргіщ кшін біртіндеп одан рі кшейткенде етті жиырылу кші згермейді. Ал озу табалдырыынан тмен кшке жауап болмайды. Бл зандылыты Боудич ашан. Оны «тгелдей не тк емес» («все или ничгго») заы деп атайды.

аа ет талшытарыны р айсысыны оз табалдырыры ртрлі, сондытан тітіркендіргіш кші скенде жиырылатын талшытар саны да арта тседі. Ал жрек еті талшытарыньщ аралырында нексус жалрамасы (контакт) боландытан бір мио-цит козса болраны рекет потенциалы нексустар арылы кпте-ген миоциттерге жайылып лгіреді де, брі бір мезгілде бар к-шімен жиырылады. Сйтіп, жрек миоциттері синцитий трізді ызмет етеді.

Жрек етінін. «тгелдей не тк емес» заына барынбайтын жері де бар. Бл кбінесе миоциттер ішінде тетін процестерге байланысты болады. Тітіркендіргіш кшін біркалыпты стап, оны жиілігін біртіндеп кбейтсе, алашы кезде етті жиырылу кші тітіркендіргіш санына арай арта тседі. Мны Боудич «баспалдаы» деп атайды. Тітіркендіргіш белгілі бір жиілікте сер еткенде, оны рбір келесі сері жрек етіні озгышты д-режесіні кшейген (супернормальды) кезеіне тап боландык-тан, онымен тыыз байланысты асиеті — жиырылу абілеті де жорарлайды.

Жрек етіні жиырылу жне босасу механизмін тсіндіру шін А. Хаксли жне X. Хакслидіц (1954), протофибрилдер жылжуы атты теориясы олданылады. Осыан орай жрек етіні жиырылу кшіні екі трлі здігінен реттелетін гетерометрлік жне гомео-метрлік механизмі болады. Блар миоцнттер ішінде тетін озу процесіне жиырылуды ілесуі (электромеханикалы) механизмі-не байланысты. Гетерометрлік механизмде жрек етінін, жиырылу кші оны диастола мезгілінде созылу дрежесіне сйкес згере-ді: жрек еті диастола кезінде нерлым катты созылса, солр-лым оны жиырылу кші кшейе тседі.

Жрек еті талшытарын алдын-ала созып, сонан со тітір-кендіргенде, оларды жиырылу кші созу дрежесіне сйкес кшейе-тін асиетін алдымен 0. Франк клбаа жрегіне, ал одан кейін П. Старлинг жылы анды жануар жрегіне жасаран тжірибеле-рінде байаан. Бл задылы азір Франк—Старлинг заы не «жрек заы» деп аталады.

Гомеометрлік механизмде жрек етіні жиырылу кші онын, созылу дрежесіне байланысты емес, ол алдын ала созылмай-а атты жиырылып арыншадан анды арты ысыммеи шыара алады. Осы айтылран екі механизмде де миоциттерде катехола-

миндерді, Са2+ млшеріні кбеюіне, ондаы зат алмасу кары-ныны кшеюімен блінген энергия толыынан пайдалануына бай-ланысты. Ет талшыы озан кезде адреналин мен норадреналин Са2+ иондарыны клетканы сыртынан ішіне арай туін кшей-теді де, сол мезгілде пайда болан рекет потенциалы ретикулум цистернасынан Са2+ ионыны саркоплазмаа шыуын детеді. Мны салдарынан рекет потенциалы созыкы болады жне Са2+ ионы тропонинмен рекеттесіп тропонин мен тропомозин комплексін райды, жиырылатын актомиозин пайда болады, яни миозинні клдене сінділеріні тропонинге жабысуына жадай жасалады жне АТФ кышылы ыдырайды. Бдан боса-ан энергия актин жіпшесіні миозиндерді арасына кіруіне пай-даланылады. Сйтіп, козу процесіне жиырылуды ілесуі іске асырылады.

Сонымен озу мен жиырылу процестеріні арым-атына-сын амтамасыз ететін рылымдара миоциттер мембранасынын клдене сінділер жйелері мен ретикулум ттіктері жне олар-ды кеіген цистерналары жатады.

Саркоплазмада Са2+ ионыны саны кбейген сайын актиі' мен миозин жіпшелері арасындаы клдене кпіршелеріні са-ны кбейеді. Осыан байланысты актинні миозин протофибрил-дері арасына енуі тередей тседі, етті жиырылу кші жогары-лайды.

Электрокардиография (ЭГ)

Жрек еті озан кезде кптеген ет талшытары теріс заряд-а кшеді де, озбай алган ет талшытары брынысынша о зарядын сатап алады, сйтіп озан жие озбаган миоциттер арасында электр айырмашылыы, яни электр потенциалы туады. Бл потенциал белгілі бір тіндер арылы бкіл денеге тез таралып кетеді. Сондытан оны ола, аяа, кеудеге ойылан электродтар арылы электрокардиограф аспабымен жазып алуа болады. Ол шін детте ш трлі биполярлык стандартты тіркеу дісі колданылады (сурет).

Бірінші стандартты тіркеуде электродтар о ол мен сол ол білезіктеріне, екінші тіркеуде о ол мен сол аяа, ал шінші тіркеуде сол ол мен сол аяа бекітіледі. Электрокардиограф-пен жазып алына исы сызы — электрокардиограмма - латын алфавитіні соы ріптерімен (Р, Q, R, S, Т) белгіленген бес тісшелерден тралы. Онын, шеуі (Р, R, Т) электр осінен жогары, екеуі (Q, S) тмен карай баытталан.

Жрек етінде туан озу, деполяризацияа тн заряд миокардты бір жерінен екінші жеріне кшіп, біртіндеп барлык ет талшытарын амтиды. Электрокардиограмма тісшелері миоциттер деполяризациясы мен реполяризациясына сйкес келеді. Р — тісше екі жрекше озан ксзде туан ток жиынтыын крсетеді. О жоне сол жрекшеде туан токтар осылып, жинаталмаса ЭГ-да кос Р тісше пайда болады. Р мен Q аралыы 0,12—0,18 секунда созылады, ол озуды атрио-вентрикулалы тйінінен, Гис шоырына ту жылдамдыына байланысты. Ауруа шалдыан адамда, осы тйін (Гис шоыры) жарааттанса, Р—Q уаыты зарады, кейде озу жрекшеден арыншаа тпей алады.

Р, R, S, Т — тісшелері озуды (деполяризациясын) арынша еттеріне таралуын, одан рі онын, «снуін» (реполяризациясын) крсетеді. Сондытан бл тісшелер арынша комплексі деп аталады. Q — тісі екі арыншаны бліп тран пердені сол жатагы орта блігіні деполяризацияланган (сол зарядталан) кезінде пайда болады. R — тісше арынша пердесініц тменгі жаына жне карыншалардыц ішкі бетінен сыртына арай сол зарядты таралуын крсетеді. S — тісше арыншаларды тп жаындаы ет талшытарыны деполяризациясынан пайда болады. Сонымен S — тісше пайда болан кезде озу арыншаны ттас амтиды. Т — тісше карыншаларды реполяризациясын крсетеді. арыншада деполяризация оны ішкі бетінен (эндокардтан сырты бетіне эпикарда) арай тараса, реполяризация керісінше, арыншаны сырты бетінеи басталып, ішкі бетінде бітеді.

Электрокардиограммадан жрек ызметі туралы біркатар малмат алынады: тісшелерді биіктігін (амплитудасын) лшеу арылы жректі жиырылу кшін жорамалдауа болады. Жрек (оралымы) циклы мен оны кезедеріні затыы аныталады. Q мен Т аралыын лшеу арылы систоланы затыы есептеп шыа-рылады. ал Т—Р аралыы диастола затыын крсетеді. Р—Q аралыы озу рдісіні атриовентрикулярлы тйіні мен Гис шоырынан ту жылдамдылыгын сипаттайды. S—Т сегменті электрлік изолиниядан ыысса, жректі ан тамырлары аркылы коректенуіні нашарлааны крсетеді. Электрокардиограмманы талдай отырып, жректі минутына канша рет жне андай ырапен соанын анытауа болады.

Электрокардиограмманы пайдалана отырып, жрек ауруларын наты анытауа болады.

Векторкардиография (ВКГ)—жрек еті тогыны млшерін жоне электр осінін баыты (векторын) жазып алу дісі. Векторкардиограмма имектеліп барып штары абысатын бес трлі ілмектен (Р, Q, R, S, Т) трады.

Жрек етіні рекет потенциалы оны жиырылуынан брын яни озу басталан кезде пайда болатынын Келликер тжірибесінен круге болады.

Фонокардиогорафия — жрек тондарын жазып алу. Арнайы аспап — фонокардиограф арылы жректі трт дыбыстары жазып алынады. Оларды екеуі, атап айтанда бірінші жне екінші дыбыстар аускультация (тыдау) кезінде естіледі. шінші жне тртінші дыбыстар естілмейді: олар арыншалар босаан кезде (диастола) пайда болады. шінші тон диастоланы анга толу кезеінде, яни ан жрекшеден арыншага йылан мезгілде, ал тртінші тон пресистола кезеінде, осымша ан жрекшеден арыншаа ойысан стте туады.

Иллюстрациялы материал:

. ЭКГ тісшелері мен тіркеулері.
ЭКГ негізгі тіркеулері
Жректі ткізгіш жйесі
Жрек циклы.

дебиеттер:

Адам физиологиясы / оулы – Сатпаева Х.К., Нілдібаева Ж.Б., тепбергенов А.А. – Алматы: «Білім», 2005 ж.

Тлеуханов С.Т. алыпты физиология (биологиялы жйелерді мезгілдік ралымдар блімі): Оу ралы. – Алматы: аза университеті, 2006 ж. – 140 бет.

Дюйсембин .Д., Алиакбарова З.М. Жаса сай физиология жне мектеп гигиенасы: Оулы - Алматы: «Білім», 2003 ж. – 400 бет

Нрмхамбетлы Е. Орысша-азаша медициналы (физиологиялы) сздік / азММУ – Алматы: «Эверо», 2007 ж. – 904 бет.

5. Керимбеков Е.Б. Физиология атауларыны орысша-азаша тсіндірме сздігі. – Алматы: азастан, 1992. – 280 бет

6. алыпты физиологияны лабораториялы жмыстары / студент тер шін. – Шымкент: Б.И., 1993. – 254 бет.

Баылау сратары :

1. ЭКГ клиникада маызы.

2. ЭКГ негізгі тіркеулері.

3. ЭКГ негізгі тісшелеріні пайда болуы.

4. сегменттер деген не?

5. Интервалдар деген не?

Жрек ызметін зерттеу дістері (ЭКГ)