<< Пред.           стр. 6 (из 27)           След. >>

Список литературы по разделу

 12 Nati poenas inclyti.
 13 Quis est homo, qui non fleret,
 14 Matrem Christi si videret
 15 In tanto supplicio?
 16 Quis non posset contristari,
 17 Piam Matrem contemplari
 18 Dolentem cum Filio?
 19 Pro peccatis suae gentis
 20 Vidit Iesum in tormentis
 21 Et flagellis subditum.
 22 Vidit suum dulcem natum
 23 Morientem, desolatum,
 24 Dum emisit spiritum.
 25 Eia Mater, fons amoris,
 26 Me sentire vim doloris
 27 Fac, ut tecum lugeam.
 28 Fac ut ardeat cor meum
 29 In amando Christum Deum,
 30 Ut sibi complaceam.
 31 Sancta Mater, istud agas,
 32 Crucifixi fige plagas
 33 Cordi meo valide.
 34 Fac me vere tecum flere,
 35 Crucifixo condolere,
 36 Donec ego vixero.
 36
 37 Tui nati vulnerati,
 38 Tam dignati, pro me pati
 39 Poenas mecum divide.
 40 Iuxta crucem tecum stare,
 41 Ac me tibi sociare
 42 In planctu desidero.
 43 Virgo virginum praeclara,
 44 Mihi jam non sis amara:
 45 Fac me tecum plangere.
 46 Fac ut portem Christi mortem,
 47 Passionis fac me sortem,
 48 Et plagas recolere.
 49 Fac me plagis vulnerari,
 50 Cruce hac inebriari
 51 Et cruore Filii.
 52 Flammis urar ne succensus,
 53 Per te, Virgo, sim defensus
 54 In die iudicii.
 55 Fac me cruce custodiri,
 56 Morte Christi praemuniri
 57 Confoveri gratia.
 58 Quando corpus morietur,
 59 Fac ut animae donetur
 60 Paradisi gloria.
 Jacopone da Todi (†306)
 КОММЕНТАРИЙ
 4 gementem - PPA от gemo.
 5 contristatemi - PPP от contristo.
 12 nati - сущ.; inclyti = incliti (прил.).
 13 fleret (videret) - imperf. conjct. act. от fleo (video) - конъюнктив
 обусловлен граммат. конструкцией.
 16 posset - см. предыдущий коммент.
 25 eia - O (междометие).
 26 vim - асc. sing, от vis.
 27 fac (те sentire vim doloris) - можно переводить модально: "заставь (меня), позволь (мне)"; ср. с нем. lassen.
 27 lugeam - 1-е л. sing, praes. conjct. act. от lugeo; конъюнктив обусловлен
 граммат. конструкцией.
 29 amando - abl. gerund, (переводить сущ.); управляет прямым доп. (Christum Deum), как и гл., от которого этот герундий происходит (amo + асc.).
 37
 31 agas - 2-е л. sing. praes. conjct. act. от ago (т. наз. conjunctivus imperativus); переводить повелительным наклонением.
 33 valide = valde.
 36 vixero - fut. II (exactum) от vivo; переводить буд. или наст. временем.
 38 раti - РРР от patior.
 44 jam - здесь в функции усиления, напр.: "Не будь же [столь] сурова ко мне".
 46 portem - 1-е л. sing. praes. conjct. act. от porto.
 48 recolere - связь: fac те plagas recolere.
 49 plagis - abl. pl.
 52 Flammis urar ne succensus - букв. "да не сгорю, объятый пламенем"; отрицание пе относится к гл. urar.
 53 sim defensus - perf. conjct. pass. от defendo; sim - praes. conjct. (1-е л. sing.) от esse; переводить буд. временем;
 58 morietur - fut. ind. pass. (отлож.) от гл. mori.
 59 donetur - praes. conjct. pass.
 Текст секвенции Stabat Mater (приобретший особую популярность после его канонизации в 1727 г.) многократно использовался композиторами, среди которых Перголези, Дворжак, Верди и др. При этом версии текста зачастую слегка разнились, что связано прежде всего с тем, что существует два варианта текста - в Graduale Romanum и в Graduale triplex. Здесь текст дается по второму источнику. Расхождения с Graduale Romanum указаны далее построчно.
  Graduale Romanum Graduale triplex 23 Moriendo desolatum Morientem, desolatum 34 Fac me tecum pie flere Fac me vere tecum flere 47 Passionis fac consortem Passionis fac те sortem 50 Fас те cruc(e) inebriari Cruce hac inebriari 52 Flammis ne urar succensus Flammis urar ne succensus В Graduale Romanum дается полностью иная предпоследняя строфа (ее используют в своих произведениях Кальдара, Верди, Пендерецкий и др.):
 55 Christe, cum sit hinc exire Fас те cruce custodiri, 56 Da per Matrem те venire Morte Christi praemuniri 57 Ad palmam victoriae. Confoveri gratia. Кроме того, версии текста, используемые различными композиторами, также иногда слегка разнятся между собой, что связано как с предпочтением той или иной из указанных выше "канонических" версий (в целом или в отдельных деталях текста), так и с традицией устойчивого "композиторского" (?) тропирования отдельных строк. Для примера приведем "редакцию" Дворжака, из которой видно, что композитор следует в основном версии Graduale triplex, однако в двух строках (23 и 47) предпочитает чтение Graduale Romanum, а отдельные строки тропируются у него независимо от этих двух вариантов:
 38
  Graduate triplex Дворжак и Pia Mater, dum videbat Pia Mater, dum videbat et tremebat 22 Vidit suum dulcem natum Vidit Jesum dulcem natum (ср. со строкой 20 - анафора) 23 Morientem, desolatum Moriendo desolatum 41 Ac me tibi sociare Те libenter sociare 47 Passionis fac me sortem Passionis fac consortem 48 Et plagas recolere Plagas recolere 51 Et cruore Filii Ob amorem Filii 52 Flammis urar ne succensus Inflammatus et accensus Что же касается характера разночтений в целом, то они бывают, как правило, трех типов: 1) отдельные перестановки слов в строке; 2) варианты (синонимические замены) отдельных слов, как, к примеру, в строке 34 vere (истинно) и pie (набожно) в двух градуалах, или в строке 23 morientem и moriendo - однокоренные слова и, возможно, варианты в рукописных традициях; 3) семантические расхождения, то есть существенные отклонения по смыслу от церковных версий (сами последние по содержанию между собой не расходятся, за исключением предпоследней строфы, имеющей, как выше говорилось, два совершенно различных текста в двух источниках). Примером семантических расхождений могут быть строки 51 и 52 в редакции Дворжака (см. примеч. к переводу, с. 178). Почти все тропы устойчивы и переходят из сочинения в сочинение. В этом отношении редакция Дворжака достаточно типична. Однако вопрос о традиции тропирования текста Stabat Mater требует специального исследования; мы же только обрисовали характер проблемы.
 Текст 29 - VENI, SANCTE SPIRITUS
 1 Veni, Sancte Spiritus,
 2 Et emitte caelitus
 3 Lucis tuae radium.
 4 Veni pater pauperum,
 5 Veni dator munerum,
 6 Veni lumen cordium.
 7 Consolator optime,
 8 Dulcis hospes animae,
 9 Dulce refrigerium.
 10 In labore requies,
 11 In aestu temperies,
 12 In fletu solatium.
 13 O lux beatissima,
 14 Reple cordis intima
 15 Tuorum fidelium.
 39
 16 Sine tuo numine,
 17 Nihil est in homine,
 18 Nihil est innoxium.
 19 Lava quod est sordidum,
 20 Riga quod est aridum,
 21 Sana quod est saucium.
 22 Flecte quod est rigidum,
 23 Fove quod est frigidum,
 24 Rege quod est devium.
 25 Da tuis fidelibus,
 26 In te confidentibus,
 27 Sacrum septenarium.
 28 Da virtutis meritum,
 29 Da salutis exitum,
 30 Da perenne gaudium.
 Stephan Lanston (†1228)
 Текст 30
 VICTIMAE PASCHALI LAUDES
 1 Victimae paschali laudes immolent Christiani.
 2 Agnus redemit oves,
 3 Christus innocens Patri reconciliavit peccatores.
 4 Mors et vita duello conflixere mirando.
 5 Dux vitae mortuus regnat vivus.
 6 Dic nobis Maria, quid vidisti in via?
 7 "Sepulcrum Christi viventis
 8 Et gloriam vidi resurgentis,
 9 Angelicos testes, sudarium et vestes".
 10 Surrexit Christus, spes mea,
 11 Praecedet suos in Galilaeam.
 12 Scimus Christum surrexisse a mortuis vere.
 13 Tu nobis, victor Rex, miserere!
 Vipo (ca. 995 - ca. 1050)
 КОММЕНТАРИЙ
 1 immolent - praes. conjct. act.; laudes immolare - "запевать хвалебные песни".
 4 conflixere = conflixerunt.
 9 sudarium - головной платок Иисуса, лежавший рядом с одеждами (в секвенции - vestes, в Вульгате - linteamina) в его пустом гробе: "Вслед за ним приходит Симон Петр, и входит во гроб, и видит одни пелены лежащие и плат, который был на главе Его, не с пеленами лежащий, но особо свитый на другом месте" (Ин 20:6-7).
 12 surrexisse = resurrexisse (здесь).
 40
 HYMNI. Тексты 31-36
 Текст 31 - AVE MARIS STELLA
 1 Ave maris stella,
 2 Dei mater alma,
 3 Atque semper Virgo,
 4 Felix caeli porta.
 5 Summens illud Ave,
 6 Gabrielis ore,
 7 Funda nos in pace,
 8 Mutans Hevae nomen.
 9 Solve vincla reis,
 10 Profer lumen caecis,
 11 Mala nostra pelle,
 12 Bona cuncta posce.
 13 Monstra te esse matrem,
 14 Sumat per te preces,
 15 Qui pro nobis natus,
 16 Tulit esse tuus.
 17 Virgo singularis,
 18 Inter omnes mitis,
 19 Nos culpis solutos,
 20 Mites fas et castos.
 21 Vitam praesta puram,
 22 Iter para tutum,
 23 Ut videntes Jesum
 24 Semper collaetemur.
 25 Sit laus Deo Patri,
 26 Summo Christo decus,
 27 Spiritui Sancto
 28 Tribus honor unus.
 29 Amen.
 КОММЕНТАРИЙ
 8 Heva - Ева.
 41
 Текст 32 - AVE VERUM CORPUS (по В. А. Моцарту)
 1 Ave verum corpus
 2 Natum de Maria Virgine:
 3 Vere passum, immolatum
 4 In cruce pro homine:
 5 Cujus latus perforatum
 6 Unda fluxit et sanguine:
 7 Esto nobis praegustatum
 8 In mortis examine.
 КОММЕНТАРИЙ
 4 В изданиях часто неверно nomine вместо homine.
 6 Вместо unda fluxit встречается вариант fluxit aqua.
 8 Встречается с перестановкой слов: mortis in examine.
 Текст 33 - PANGE, LINGUA
 1 Pange, lingua, gloriosi
 2 Corporis mysterium,
 3 Sanguinisque pretiosi,
 4 Quem in mundi pretium
 5 Fructus ventris generosi
 6 Rex effudit gentium.
 7 Nobis datus, nobis natus
 8 Ex intacta Virgine,
 9 Et in mundo conversatus,
 10 Sparso verbi semine, 11 Sui moras incolatus
 12 Miro clausit ordine.
 13 In supremae nocte coenae
 14 Recumbens cum fratribus,
 15 Observata lege plene
 42
 16 Cibis in legalibus,
 17 Cibum turbae duodenae
 18 Se dat suis manibus.
 19 Verbum caro panem verum
 20 Verbo carnem efficit,
 21 Fitque sanguis Christi merum,
 22 Et, si sensus deficit,
 23 Ad firmandum cor sincerum
 24 Sola fides sufficit.
 25 Tantum ergo sacramentum
 26 Veneremur cernui.
 27 Et antiquum documentum
 28 Novo cedat ritui.
 29 Praestet fides supplementum
 30 Sensuum defectui.
 31 Genitori, Genitoque
 32 Laus et jubilatio,
 33 Salus, honor, virtus quoque
 34 Sit et benedictio.
 35 Procedenti ab utroque
 36 Compar sit laudatio.
 Текст 34
 ТЕ DEUM
 1 Те Deum laudamus,
 te Dominum confitemur*.
 2 Те aeternum Patrem omnis terra veneratur.
 3 Tibi omnes angeli,
 tibi caeli et universae potestates,
 4 Tibi cherubim et seraphim incessabili voce proclamant:
 5 Sanctus, Sanctus, Sanctus Dominus Deus Sabaoth.
 6 Pleni sunt coeli et terra majestatis gloriae tuae.
 7 Те gloriosus Apostolorum chorus,
 8 Те Prophetarum laudabilis numeras,
 9 Те Martyrum candidatus laudat exercitus.
 10 Те per orbem terraram sancta confitetur ecclesia,
 11 Patrem immensae majestatis,
 12 Venerandum tuum verum et unicum Filium,
 13 Sanctum quoque Paraclitum Spiritum.
 14 Tu, Rex gloriae, Christe.
 15 Tu Patris sempiternus es Filius.
 16 Tu ad liberandum suscepturus hominem, non horruisti Virginis uterum.
 17 Tu, devicto mortis aculeo, aperuisti credentibus regna caelorum.
 18 Tu ad dexteram Dei sedes, in gloria Patris.
 19 Judex crederis esse venturus.