Найбольш яскравыя прадстаСЮнiкi газеты "Наша Нiва"

Найбольш яскравыя прадстаСЮнiкi газеты ВлНаша НiваВ»

ВлНаша НiваВ» тАФ беларуская газэта, найстарэйшая газэта на беларускай мове. Газэта ВлНаша НiваВ» была СЮтвораная СЮ 1906 годзе, i спачатку была органам Беларускае Сацыялiстычнае грамады. Выходзiла на працягу 9 гадоСЮ тАУ да 1915 году. ВлНаша НiваВ» стварыла магутны лiтаратурны рух. Яна стала цэнтрам усiх беларускiх пiсьменьнiкаСЮ. Сярод iх найбольшую ролю адыгралi: Янка Купала, Максiм Багдановiч, Зьмiтрок Бядуля, Алесь Гарун, Францiшак Аляхновiч, Цiшка Гартны i iнш.

Янка Купала (РЖван Дамiнiкавiч Луцэвiч) нарадзiСЮся 25.6 (7.7).1882 г. у сям'i беззямельнага арандатара. Бацькi Я. Купалы (Дамiнiк Ануфрыевiч Луцэвiч i Бянiгна РЖванаСЮна Валасевiч)Ва паходзiлi са шляхты, аднак у вынiку збяднення па эканамiчнаму становiшчу i спосабу жыцця з'яСЮлялiся звычайнымi сялянамi-арандатарамi. У пошуках зямлi i працы бацькi Я.Купалы вымушаны былi пераязджаць з месца на месца. ВандроСЮнае жыццё перашкаджала будучаму паэту атрымаць сiстэматычную адукацыю, таму малы Янка вучыСЮся СЮ вандроСЮных настаСЮнiкаСЮ, нянi, Сеннiцкiм двухкласным народным вучылiшчы (адну зiму), у прыватнай падрыхтоСЮчай школе СЮ Мiнску (каля пяцi месяцаСЮ), Бяларуцкiм двухкласным народным вучылiшчы, якое скончыСЮ у 1898 г. Вялiкi СЮплыСЮ на светапогляд паэта аказала знаёмства зВа памешчыкам З. Чаховiчам, паплечнiкам К.КалiноСЮскага. Я.Купала карыстаСЮся яго багатай бiблiятэкай. У 1902 г. памёр бацька Я.Купалы, i, як старэйшы з семярых дзяцей, Ясь застаСЮся за гаспадара. Праз паСЮгода памёр малодшы брат Казiк, а яшчэ праз тыдзень тАФ сёстры Гэля i Сабiна. У пошуках заробкаСЮ будучы паэт пайшоСЮ Влу людзiВ»: працаваСЮ вандроСЮным настаСЮнiкам, пiсарам у судовага следчага, у канторы маёнтка Белiца Сенненскага пав. МагiлёСЮскай губ. У сувязi з хваробай мацi пакiнуСЮ службу i вярнуСЮся СЮ Селiшча, дзе зноСЮ працаваСЮ на гаспадарцы. З 1905 па 1907 гг. Купала працаваСЮ на вiнакурных заводах (броварах) у якасцi чорнарабочага. Восенню 1908 г. Я.Купала паехаСЮ у Вiльню, дзе СЮладкаваСЮся на працу бiблiятэкарам у прыватнай бiблiятэцы ВлВедыВ» Б.Данiловiча i супрацоСЮнiчаСЮ у беларускай газеце ВлНаша нiваВ». Гэта быСЮ перыяд самаадукацыi i творчага станаСЮлення паэта, пошуку духоСЮных арыенцiраСЮ, выпрацоСЮкi эстэтычных прынцыпаСЮ i выспявання нацыянальна-адраджэнцкага светапогляду. Вiленскi перыяд жыцця i дзейнасцi Я.Купалы (1908тАФ1909) скончыСЮся тым, што неспрыяльныя СЮмовы, якiя склалiся для яго СЮ рэдакцыi ВлНашай нiвыВ», прымусiлi паэта пакiнуць гэтае месца работы. Я.Купала прагнуСЮ вучыцца далей i СЮ пачатку снежня 1909 г. з рэкамендацыйным лiстом У.Самойлы да Б.Эпiмах-Шыпiлы паехаСЮ у Пецярбург. З 1909 г. на працягу 4 гадоСЮ, выязджаючы СЮлетку да мацi СЮ Акопы, Купала жыСЮ у Пецярбургу, вучыСЮся там на агульнаадукацыйных курсах А.Чарняева, адчуваючы заСЮсёдную маральную i матэрыяльную апеку Б.Эпiмах-Шыпiлы. Вучоба на курсах дапамагла сiстэматызаваць i папоСЮнiць веды, атрыманыя шляхам самаадукацыi. Сваёй творчасцю пецярбургскага перыяду (1910тАФ13) Я.Купала СЮводзiСЮ беларускую лiтаратуру СЮ еСЮрапейскi культурны кантэкст. У Пецярбургу ён прымаСЮ удзел у рабоце навукова-лiтаратурнага гуртка студэнтаСЮ Пецярбургскага унiверсiтэта, пазнаёмiСЮся са стваральнiкам першага беларускага тэатра РЖ.Буйнiцкiм, з многiмi рускiмi пiсьменнiкамi. Гэтыя гады былi для паэта часам напружанай вучобы, работы над сабой i, канешне ж, творчасцi. Пасля заканчэння вучобы СЮ Пецярубргу (1913) Я.Купала вярнуСЮся СЮ Вiльню i пачаСЮ працаваць сакратаром у ВлБеларускiм выдавецкiм таварыствеВ», затым перайшоСЮ у рэдакцыю газеты ВлНаша нiваВ». З сакавiка 1914 г. газета пачала выходзiць за подпiсам Я. Купалы як адказнага рэдактара (фактычна абавязкi рэдактара ён пачаСЮ выконваць значна раней). У студзенi 1915 г. камiтэт па справах друку СЮ Вiльнi СЮзбудзiСЮ супраць яго як рэдактара ВлНашай нiвыВ» судовую справу за надрукаванне артыкула ВлДумкiВ». У сувязi з наблiжэннем лiнii фронта Першай сусветнай вайны 8 жнiСЮня 1915 г. Я.Купала эвакуiраваСЮся з Вiльнi. Ён наведаСЮ у Акопах мацi, па запрашэннi свайго знаёмага С.Жывапiсцава выехаСЮ СЮ Арол, а потым у Маскву, дзе паступiСЮ у народны унiверсiтэт iмя А.ШаняСЮскага на гiсторыка-фiласофскi факультэт. 23 студзеня 1916 г. у Маскве Я.Купала ажанiСЮся з Уладзiславай ФранцаСЮнай Станкевiч. НеСЮзабаве яго прызвалi СЮ армiю: некалькi месяцаСЮ служыСЮ у Мiнску старшым рабочым у дарожна-будаСЮнiчым атрадзе, а затым у Полацку i Смаленску. З лiпеня 1918 г. Купала працаваСЮ агентам па забеспячэннi харчамi Заходняй вобласцi, разам з М.Гарэцкiм быСЮ слухачом факультэта гiсторыi мастацтваСЮ Смаленскага аддзялення МаскоСЮскага археалагiчнага iнстьпута. У 1919 г., пасля абвяшчэння БССР, Я.Купала пераехаСЮ на сталае жыхарства СЮ Мiнск. Тут ён працаваСЮ загадчыкам бiблiятэкi пры Беларускай хатцы, рэдагаваСЮ часопiсы ВлРуньВ» (1920) i ВлВольны сцягВ» (1920тАФ1922). У гэты час цяжка хварэСЮ, аднак, акрыяСЮшы, зноСЮ вярнуСЮся да актыСЮнай грамадскай i лiтаратурнай дзейнасцi. З пачатку 1921 г. Я. Купала працаваСЮ намеснiкам загадчыка лiтаратурна-выдавецкага аддзела Народнага камiсарыята асветы БССР, уваходзiСЮ у склад Акадэмiчнай камiссii Акадэмiчнага цэнтра Наркамасветы БССР па СЮкладанню i апрацоСЮцы беларускай тэрмiналогii. З'яСЮляСЮся членам навукова-лiтаратурнай (а пасля навукова-рэдакцыйнай) калегii Наркамасветы БССР. У 1921 г. адбыСЮся iнцыдэнт з уладамi: на паэта быСЮ накладзены хатнi арышт i канфiскаваны рукапiсы. Я.Купала быСЮ сярод iнiцыятараСЮ стварэння Беларускага драматычнага тэатра (1920), Беларускага дзяржаСЮнага унiверсiтэта (1921), РЖнстытута беларускай культуры (1922, абраны яго правадзейным членам). ПрымаСЮ удзел у Акадэмiчнай канферэнцыi па рэформе беларускага правапiсу i азбукi (1926). Разам з Я.Коласам, Ц.Гартным, А.Гурло, М.Чаротам i iншымi пiсьменнiкамi быСЮ адным з iнiцыятараСЮ стварэння лiтаратурнага аб'яднання беларускiх пiсьменнiкаСЮ ВлПолымяВ». У 1925 г. Янку Купалу першаму сярод беларускiх лiтаратараСЮ было прысвоена званне Народны паэт Беларусi. Аднак ужо наблiжалiся злавесныя 30-я гады, калi СЮсё нацыянальна значнае СЮ мастацтве абвяшчалася класава варожым i шкодным. Творы Я.Купалы (зборнiкi ВлЖалейкаВ», ВлГуслярВ») падвяргалiся значнай цэнзурнай праСЮцы. Летам 1930 г. у друку з'явiСЮся артыкул Л.Бэндэ ВлШлях паэтаВ», у якiм паэт абвяшчаСЮся Влiдэолагам буржуазнага нацыянал-адраджанiзмуВ». У 1930 г. у Акопах былi раскулачаны мацi i сястра паэта i прызначаны да высылкi СЮ Котлас. Актывiзацыя сталiнскага тэрору, барацьба з так званай ВлнацдэмаСЮшчынайВ» прывяла СЮлетку 1930 г. да шматлiкiх арыштаСЮ сярод пiсьменнiкаСЮ, дзеячаСЮ навукi, асветы, культуры. Я.Купалы тады не трапiСЮ за краты, але яго рэгулярна выклiкалi на допыты СЮ ДПУ, дзе патрабавалi паказанняСЮ аб ВлконтррэвалюцыйнайВ» арганiзацыi ВлСаюз вызвалення БеларусiВ», лiдэрам якой ён нiбыта быСЮ. Узвесцi такi паклёп на сябе i на iншых паэт не мог, на допытах праяСЮляСЮ мужнасць i высакароднасць, што было адзначана i ягонымi следчымi. 27 лiстапада 1930 г. Я.Купала зрабiСЮ спробу самагубства. Аднак яго жыццё СЮдалося выратаваць. У 1930-я гг. вонкава стварылася СЮражанне, нiбыта Купала сапраСЮды быСЮ у гушчы лiтаратурнага i грамадскага жыцця: ён удзельнiчаСЮ у розных камiтэтах i камiсiях па СЮшанаваннi памяцi i правядзеннi юбiлеяСЮ класiкаСЮ рускай i нацыянальных лiтаратур, быСЮ дэлегатам тагачасных урачыстых лiтаратурных форумаСЮ i з'ездаСЮ. Аднак гэта СЮсё было толькi знешне, своеасаблiвым пампезным камуфляжам, за якiм правiСЮ баль тэрор. У 1934 г. Я.Купала, дзякуючы спецыяльным загадам М.Горкага i рэдактара ВлИзвестийВ» РЖ.Гронскага, якiя ратавалi яго ад рэпрэсiй, удзельнiчаСЮ у рабоце 1-га з'езда Савецкiх пiсьменнiкаСЮ БССР, выбраны членам ПраСЮлення i дэлегатам на 1-ы з'езд ССП СССР з правам рашаючага галасу. У 1937 г. Я.Купала зноСЮ аказаСЮся СЮ спiсе чарговых ахвяраСЮ рэпрэсiй сярод тых нешматлiкiх пiсьменнiкаСЮ, хто яшчэ заставаСЮся на свабодзе. Аднак расправу над паэтам удалося адцягнуць яшчэ на пяць гадоСЮ. Ён быСЮ нават выбраны СЮ склад новага бюро секцьii паэзii ССП БССР (1937), у склад прэзiдыума ПраСЮлення ССП СССР (1939), дэпутатам Мiнскага гарадскога Савета. У 1939 г. разам з брыгадай беларускiх пiсьменнiкаСЮ удзельнiчаСЮ у рабоце Народнага сходу Заходняй Беларусi, якi прыняСЮ Дэкларацыю аб уключэннi Заходняй Беларусi СЮ склад БССР. У першыя ж днi вайны СЮ Мiнску ад варожых бомбаСЮ згарэла хата паэта з яго вялiкiм архiвам i бiблiятэкай. У лiпенi агнём нямецкай артылерыi знiшчана дача паэта СЮ ЛяСЮках. 30 чэрвеня Купала выехаСЮ з ЛяСЮкоСЮ у Маскву. З лiстапада 1941 г. да сярэдзiны чэрвеня 1942 г. жыСЮ каля Казанi тАФ у пасёлку Пячышчы. З самага пачатку Вялiкай Айчыннай вайны паэт сваiм словам уключыСЮся СЮ барацьбу з фашысцкiмi захопнiкамi: быСЮ абраны членам прэзiдыума Усеславянскага антыфашысцкага камiтэта, выступаСЮ на антыфашысцкiм мiтынгу, разам з А.Талстым, А.Карнейчуком, В.ВасiлеСЮскай, З.Неедлым i iншымi СЮдзельнiкамi мiтынгу падпiсаСЮ адозву да братоСЮ-славян з заклiкам узняцца на вызваленчую барацьбу супраць фашызму. 18 чэрвеня 1942 г. Я.Купала прыехаСЮ у Маскву, а 28 чэрвеня СЮ гасцiнiцы ВлМаскваВ» ён трагiчна загiнуСЮ тАФ упаСЮ у лесвiчны пралёт з 10-га паверха. РЖснуюць тры версii гiбелi паэта: няшчасны выпадак, самагубства, забойства. Афiцыйна доСЮгi час падтрымлiвалася першая версiя. У эмiгранцкiм беларускiм друку смерць паэта звязвалася з самагубствам. Публiкацыi канца 1980-х гг. (Б.Сачанка, Г.Колас i iнш.), у якiх супастаСЮляюцца факты, аналiзуюцца сведчаннi вiдавочцаСЮ i меркаваннi блiзкiх людзей, даюць падставу лiчыць, што Я. Купала быСЮ забiты агентамi дзяржбяспекi. Матэрыялы камiсii, якая займалася высвятленнем абставiн яго гiбелi, да гэтага часу засакрэчаныя, таму дакументальнага пацверджання пакуль што нiводная з версiй не мае. 1 лiпеня 1942 г. пасля крэмацыi Я.Купала быСЮ пахаваны СЮ Маскве. У 1962 г. урна з прахам Купалы перавезена СЮ Мiнск i пахавана на Вайсковых могiлках.

Памяць пра Янку Купалу свята СЮшаноСЮваецца беларускiм народам. Яго iмя прысвоена Беларускаму ДзяржаСЮнаму акадэмiчнаму тэатру СЮ Мiнску, РЖнстытуту лiтаратуры АН Беларусi, Гродзенскаму дзяржаСЮнаму унiверсiтэту. У Мiнску створаны Лiтаратурны музей Янкi Купалы, арганiзатарам i першым дырэктарам якога была СЮдава паэта У.Ф.Луцэвiч (1891тАФ1960). На радзiме Я.Купалы, у Вязынцы, адкрыты фiлiял Лiтаратурнага музея, створаны КупалаСЮскi мемарыяльны запаведнiк ВлВязынкаВ», дзе штогод у 1-ю дэкаду лiпеня праводзяцца купалаСЮскiя святы пазii. Помнiкi Янку Купалу СЮзвышаюцца СЮ Мiнску (у парку iмя Янкi Купалы i на Вайсковых могiлках на магiле паэта). Помнiкi-бюсты Купалы СЮстаноСЮлены СЮ многiх населеных пунктах Беларусi, а таксама за мяжой (у прыватнасцi, у АраСЮ-парку СЮ ЗША). РЖмем Купалы названы многiя вулiцы, а таксама шматлiкiя СЮстановы (школы, калгасы, бiблiятэкi i г. д.), прычым не толькi СЮ Беларусi, але i далёка за яе межамi (напрыклад, iмя Купалы СЮ 1932 г. прысвоена бiблiятэцы-чытальнi пры аб'яднаннi ВлАсветаВ» у г. Порту-Алегра СЮ Бразiлii). Пастановай Савета МiнiстраСЮ БССР у 1959 г. устаноСЮлена Лiтаратурная прэмiя iмя Янкi Купалы (з 1965 г. ДзяржаСЮная прэмiя БССР iмя Янкi Купалы).

Вобраз Янкi Купалы заняСЮ годнае месца СЮ лiтаратуры i мастацтве. Яму прысвечаны вершы i п'есы, музычныя i кiнематаграфiчныя, жывапiсныя i графiчныя творы. Сюжэты твораСЮ самога Я. Купалы служаць крынiцай для iншых вiдаСЮ мастацтва (музыкi, эстрады, балета i г. д.).

Найбольш моцна талент Я. Купалы выявiСЮся СЮ паэзii. Прычым вобразна-выяСЮленчая, стылёвая i жанравая палiтра паэзii Я. Купалы вельмi шырокая: ён i СЮласна лiрык (пераважна рамантык), i аСЮтар шэрагу паэм, у тым лiку i драматычных.

Свой першы лiтаратурны твор Я.Купала напiсаСЮ у 1903 г. у в. Селiшчы: гэта быСЮ верш, прысвечаны сястры Леакадзii СЮ дзень яе нараджэння. ПачынаСЮ пiсаць па-польску (некалькi вершаСЮ былi надрукаваны СЮ польскiм часоцiсе ВлZiarnoВ» (ВлЗернеВ»). Па сведчаннi паэта, ВлДудка беларускаяВ» Ф.Багушэвiча i ВлГапонВ» В.Дунiна-Марцiнкевiча канчаткова пераканалi яго, што менавiта родным словам, а не рускай або польскай мовай ён зможа выказаць у вершах душу i запаветныя думкi беларускага народа. На выбар мовы творчасцi Я. Купалы аказалi таксама моцны СЮплыСЮ Ядвiгiн Ш. i У. Самойла (вядомы беларускi публiцыст i лiтаратурны крытык).

Першы беларускi верш Я.Купалы ВлМужыкВ» быСЮ апублiкаваны СЮ мiнскай газеце ВлСеверо-Западный крайВ» 15 мая 1905 г. З 1907 г. вершы паэта сiстэматычна друкавалiся СЮ газеце ВлНаша нiваВ». РЖх тэматыка тАФ прыгнечанае бяспраСЮнае жыццё беларускага селянiна, краса роднага краю, прыгажосць стваральнай працы чалавека. Ужо СЮ раннiх творах Купалы акрэслiваецца iдэя свабоды тАФ нацыянальнага, сацыяльнага i духоСЮнага разнявольвання чалавека тАФ як вызначальная iдэя СЮсёй яго творчасцi. У 1908 г. у Пецярбургу выйшла першая кнiга паэзii Я.Купалы ВлЖалейкаВ», якая двойчы канфiскоСЮвалася: першы раз па распараджэннi Пецярбургскага камiтэта па справах друку, другi тАФ па прадпiсаннi вiленскай адмiнiстрацыi. Другi зборнiк вершаСЮ Я.Купалы ВлГуслярВ» выдадзены лацiнкай (Пецярбург, 1910). У адрозненне ад ВлЖалейкiВ» з яе элегiчнасцю, плачам над адвечнай нядоляй селянiна, у ВлГуслярыВ» выразна праяСЮляецца рамантычнае светаадчуванне аСЮтара, акрэслiваецца фiласофская, экспрэсiянiсцкая плынь яго лiрыкi. Са шматлiкiх вершаСЮ ВлГусляраВ» паСЮстае рамантычны вобраз паэта як Влсына мiраВ», прарока, што сам спазнаСЮ таямнiцы свету i жадае адчынiць iх людзям. Моцным акордам гучыць эсхаталагiчная тэма, матыСЮ самотнасцi i разгубленасцi лiрычнага героя, якi гатовы праклясцi СЮвесь свет i забыцца СЮ вечным сне. Менавiта СЮ ВлГуслярыВ» тАФ выданнi часоСЮ, калi грамадства перажывала перыяд рэакцыi, тАФ найбольш выразна адбiлася рамантычнае раздваенне душы лiрычнага героя, у якой суiснуюць адчуваннi далучанасцi да Сусвету, пачуццё абранасцi i высокай наканаванасцi чалавека, а з другога боку, бяссiлле i адчай пры сутыкненнi з чужой i варожай рэчаiснасцю. Гэтыя матывы гучалi не толькi СЮ фiласофскай медытатыСЮнай лiрыцы, але i СЮ творах баладнага жанру (ВлПамяцi С.ПалуянаВ»), драматычнай паэме ВлАдвечная песняВ».

Творча плённым, узлётным для Я.Купалы быСЮ перыяд 1910тАФ1913 гг., калi ён вучыСЮся СЮ Пецярбургу, а СЮлетку жыСЮ у Акопах, дзе напiсаны буйнейшыя творы гэтай пары. Трэцi паэтычны зборнiк Я.Купалы ВлШляхам жыццяВ» (1913) быСЮ фактычна вяршынным дасягненнем тагачаснай беларускай лiтаратуры, а яго аСЮтар стаСЮ бясспрэчным яе лiдэрам. У вершах i iншых па жанру творах гэтага зборнiка выразна адбiСЮся патрыятызм i глыбiнны гiстарызм паэта, найбольш яскрава СЮвасобiлася iдэя свабоды i абуджэння нацыянальнай свядомасцi беларускага народа. Купала iмкнуСЮся абудзiць у чытача пачуццё гордасцi i СЮдзячнасцi да продкаСЮ, якiя былi здольныя захоСЮваць сваю дзяржаСЮнасць i незалежнасць, баранiць зямлю ад ворагаСЮ, развiваць адметную культуру (ВлНад НёманамВ», ВлНа куццюВ», ВлНа дзядыВ» i iнш.): многiя з твораСЮ, дзе развiвалiся такiя матывы, былi СЮ пазнейшы час забароненымi, не СЮваходзiлi СЮ зборы твораСЮ i не перадрукоСЮвалiся да канца 1980-х гг. Адраджэнцкi, нацыянальны характар творчасцi Я.Купалы праяСЮляСЮся i СЮ вершах рэвалюцыйна-дэмакратычнага кiрунку, у якiх паэт апяваСЮ наблiжэнне светлых перамен у жыццi, услаСЮляСЮ будучыню, прадвесцем якой для яго быСЮ створаны паэтычным уяСЮленнем вобраз Маладой Беларусi, абуджанай да гiстарычнага самасцвярджэння (вершы ВлМаладая БеларусьВ» (ВлВольны вецер напеСЮ..В»), ВлБацькаСЮшчынаВ», ВлВыйдзiВ» i iнш). У вобразе Прарока (Званара, Гусляра), якi прымаСЮ аблiчча Падарожнага, Незнаёмага, паэт прадракаСЮ Вялiкi Сход, дзе будзе вырашаны нацыянальны лёс народаСЮ i сацыяльны лёс працоСЮных. У 1914тАФ1915 гг. з'яСЮляецца цыкл яго вершаСЮ ВлПеснi вайныВ», шэдэСЮры любоСЮнай лiрыкi (ВлТаей даСЮгажданайВ», ВлСыйдуВ», ВлНа вулiцыВ», ВлМусiць трэба былоВ», ВлА яна..В»). На працягу трох наступных гадоСЮ Купала, перажываючы разам з народам цяжкi перыяд нацыянальнай гiсторыi, вершаСЮ не пiсаСЮ, зноСЮ пачаСЮ тварыць толькi СЮ канцы 1918 г. Яго вершы той пары ВлЗваныВ», ВлБураломВ», ВлСпадчынаВ», ВлРуньВ», ВлПершы снегВ», ВлПаязжанеВ» i iнш. тАФ гэта роздум аб гiстарычных шляхах БацькаСЮшчыны, вынашаны СЮ трохгадовым маСЮчаннi, прасякнуты СЮласцiвай паэту фiласофскай глыбiнёй. Гэтыя вершы СЮвайшлi СЮ чацвёртую паэтычную кнiгу Купалы ВлСпадчынаВ» (1922). Зборнiк выклiкаСЮ пэСЮнае расчараванне тагачаснай крытыкi, якая чакала ад паэта новых тэм i матываСЮ тАФ услаСЮлення Кастрычнiка i прынесеных iм жыццёвых перамен. Купала ж заставаСЮся песняром БацькаСЮшчыны, палiтычнае становiшча якой у гэты перыяд было вельмi складаным. Мастацкi позiрк паэта iмкнуСЮся вылучыць сутнасць падзей, iх суаднесенасць з каштоСЮнасцю кожнага асобнага чалавека. Ён бачыСЮ i адчуваСЮ, як у рэвалюцыйнай вiхуры нiшчацца i руйнуюцца лёсы, як родныя людзi становяцца па розныя бакi барыкад, як пошукi выйсця абарочваюцца бездарожжам. Таму СЮ яго лiрыцы па-ранейшаму гучалi драматычныя i трагiчныя ноты, жаданым заставаСЮся iдэал свабоднай БацькаСЮшчыны. Другую паслярэвалюцыйную кнiгу Я.Купалы ВлБезназоСЮнаеВ» (1925) склалi вершы, пераважна створаныя СЮ 1919 i 1921 гг., а таксама аднайменная паэма, напiсаная СЮ 1924 г. Многiм даследчыкам у кнiзе бачылася адлюстраванне ранейшых нацыянальна-адраджэнцкiх поглядаСЮ аСЮтара i тлумачылася як негатыСЮная з'ява. Для Купалы ж вершы СЮ кнiзе i паэма ВлБезназоСЮнаеВ» былi арганiчным, паслядоСЮным выяСЮленнем яго творчага ВляВ». Паэт не адступаСЮ ад сваёй канцэпцыi чалавека, апiрышчам духоСЮнасцi для якога i СЮ перайначаным пралетарскай рэвалюцыяй свеце заставалiся Влсны аб БеларусiВ».

У 30-я гады, калi творчае самавыяСЮленне станавiлася немагчымым, Купала СЮсё ж iмкнуСЮся асэнсаваць плынь жыцця, каб стварыць адэкватны мастацкi вобраз. Аднак дыктат рэчаiснасцi над воляй мастака непазбежна прыводзiСЮ да таго, што шлях творчай эвалюцыi Купалы СЮ гэтыя гады тАФ гэта шлях ад адраджэнцкага рамантызму з яго культам духоСЮна разняволенай асобы i нацыянальнай незалежнасцi да твораСЮ рэпартажнага характару, мастацкi ракурс якiх быСЮ прадвызначаны пануючай iдэалогiяй (паэма ВлНад ракой АрэсайВ»). Хаця СЮ некаторых яго вершах ЛяСЮкоСЮскага цыклу (ВлАлесяВ», ВлЛёнВ», "Хлопчык i лётчык") творчае самавыяСЮленне аСЮтара дасягнула пэСЮнай вышынi. У 1940 г. выйшла кнiга паэзii ВлАд сэрцаВ», куды былi СЮключаны вершы 1937тАФ1939 гг. i паэма ВлТарасова доляВ».

Як у дарэвалюцыйны, так i СЮ савецкi час Я. Купала разважаСЮ над прызначэннем мастака-творцы, яго месца i ролi СЮ грамадскiм жыццi народа, нацыi. Гэта адлюстравалася СЮ такiх вершах паэта, як ВлЯ не для вас..В», ВлЗа СЮсёВ», ВлЗ кутка жаданняСЮВ», ВлЗ маiх песеньВ», ВлПесня маяВ», ВлМая навукаВ».

Пераважна як трагiчныя, абумоСЮленыя разарванасцю адзiнага народа на дзве часткi, гучалi СЮ лiрыцы Я. Купалы 1920тАФ1930-х гг. заходнебеларускiя матывы (ВлУ Вiсле плавае тапелецВ», ВлПа ДаСЮгiнаСЮскiм гасцiнцыВ», ВлНа пагранiччыВ» i iнш.)Ва

У час Вялiкай Айчыннай вайны Я. Купала сваiм палымяным словам заклiкаСЮ да абароны Радзiмы, да змагання супраць фашыстаСЮ (ВлБеларускiм партызанамВ», ВлГрабежнiкВ», ВлДзевяць асiнавых колляСЮВ», ВлЗноСЮ будзем шчасце мець i волюВ»).

Я. Купала СЮнёс велiзарны СЮклад у развiццё i станаСЮленне жанру паэмы СЮ беларускай лiтаратуры. Усяго (разам з незакончанай "Гарыславай") яго пяру належыць 20 паэм.

УмоСЮна паэмы Я. Купалы можна падзялiць наВа г. зв. дакастрычнiцкiя i савецкага часу. Прычым гэты падзел не поСЮнасцю абумоСЮлены сацыялогiяй, важную ролю адыгрываюць тут i СЮласна творчыя моманты i фактары.

У межах дакастрычнiцкiх паэм вылучаюць раннiя паэмы перыяду 1905тАФ1907 гг. ("Зiмою", "Нiкому", "Калека", "Адплата кахання"). Гэтыя творы, а таксама напiсаныя крыху пазней "У пiлiпаСЮку" i "За што?" шэраг даследчыкаСЮ лiчыць не СЮласна паэмамi, а вершаванымi апавяданнямi або аповесцямi. Названыя творы СЮ многiм вучнёСЮскiя. Дадзеная акалiчнасць абумовiла такiя iх якасцi i рысы, як перавага аповеду над абагульняючым паэмным асэнсаваннем падзей, а таксама меладраматызм зместу.

Другая група дакастрычнiцкiх паэм Я. Купалы тАФ г. зв. фальклорна-рамантычныя (або фальклорна-гераiчныя цi, урэшце, героiка-рамантычныя). Яе складаюць такiя творы, як "Курган" (1910), "БандароСЮна" i "Магiла льва" (абедзве тАФ 1913). У дадзеных творах выводзiцца на авансцэну i паэтызуецца моцная, нават можна сказаць, гераiчная асоба (Гусляр, БандароСЮна, Машэка). РЖншая i стылiстыка гэтых паэм у параСЮнаннi з раннiмi. Тут ужо Купала паСЮстае СЮласна паэтам-рамантыкам (неарамантыкам), думка якога лунае над усiм светам, дасягаючы незвычайнай экспрэсiСЮнасцi i моцы.

Трэцяя група дакастрычнiцкiх паэм Я. Купалы тАФ драматычныя (або драматызаваныя), куды СЮваходзяць такiя творы, як "Адвечная песня" (1908), "Сон на кургане" (1910), "На Куццю" (1911),Ва "На папасе" (1913). У цэнтры iх таксама моцная, незвычайная асоба (Мужык, Сам, Князь з Княжнай, Незнаёмы). Спецыфiка драматызаваных паэм вымагала моцнага, напружанага канфлiкту, пошукаСЮ героямi высокiх iдэалаСЮ, барацьбы са знешнiмi варожымi сiламi i неспрыяльнымi абставiнамi. Акрамя таго, цэнтральныя персанажы вядуць унутры сваiх уласных характараСЮ складаную псiхалагiчную барацьбу. Такiм чынам, можна весцi гаворку i аб трагедыйнасцi як важнай уласцiвасцi i танальнасцi названых паэм.

Асабняком сярод дакастрычнiцкiх паэм Я. Купалы стаiць паэма "Яна i Я" (1913). Твор лiрычны па сваёй танальнасцi. Дадзеная паэма тАФ светлы гiмн чалавечай працы, маладосцi, каханню, прыгажосцi навакольнага свету.

У савецкi час Я. Купалам былi напiсаны такiя паэмы, як "БезназоСЮнае" (1924), "З угодкавых настрояСЮ" (1927), "Над ракой Арэсай" (1933), "БарысаСЮ" (1934), "Тарасова доля" (1939). Адпаведна, што час з яго iдэалагiчным дыктатам наклаСЮ адбiтак на дадзеныя рэчы (найбольш выразна гэта адчуваецца СЮ паэмах "З угодкавых настрояСЮ", "Над ракой Арэсай" i "БарысаСЮ"). Аднак усё роСЮна СЮ iх бачыцца почырк Купалы, няхай i крыху зламанага палiтычнымi рэпрэсiямi, аднак яшчэ здольнага СЮзняцца (праСЮда, ужо не СЮсюды i не заСЮсёды) над звычайным адлюстраваннем i апiсальнасцю, перадаць высокiя думкi i пачуццi. Найбольш гэта характэрна для паэмы "БезназоСЮнае", дзе Купала алегарычна перадаСЮ свой неСЮтаймоСЮны боль за родную Беларусь, якая СЮ новых палiтычных абставiнах павiнна зноСЮ прыстасоСЮвацца да чужой волi, чужых законаСЮ i форм жыцця.

Я.Купала стаСЮ таксама прызнаным нацыянальным драматургам. Яго камедыя ВлПаСЮлiнкаВ» (напiсана СЮ 1912 г., пастаСЮлена Беларускiм музычна-драматычным гуртком у Вiльнi СЮ 1913 г.) як твор класiчнай беларускай драматургii не сыходзiць са сцэны да гэтага часу i з'яСЮляецца вiзiтнай карткай Беларускага дзяржаСЮнага акадэмiчнага тэатра iмя Я.Купалы СЮ Мiнску. ЗаСЮважым, што пры СЮсёй знешняй камедыйнасцi твора СЮ iм Купала закранаСЮ i важныя сацыяльныя пытаннi, а менавiта барацьбу новай, маладой i перадавой БеларусiВа (ПаСЮлiнка, Якiм Сарока) з аджыСЮшымi саслоСЮнымi правiламi i нормамi (Сцяпан Крынiцкi).

Купала тАФ аСЮтар сацыяльна-псiхалагiчнай драмы ВлРаскiданае гняздоВ» (напiсана СЮ 1913 г., пастаСЮлена Першым таварыствам беларускай драмы i камедыi СЮ Мiнску СЮ 1917 г.). Наогул гэта твор трагедыйнага напаСЮнення i гучання. Гiсторыя сям'i ЗяблiкаСЮ перадала трагедыю СЮсяго беларускага народа, якi не мае нi сваёй уласнай зямлi, нi СЮзаконенай мовы, нi самых звычайных умоСЮ для нармальнага чалавечага iснавання.

У 1913Ва г. Я. Купала стварыСЮ сцэнiчны жарт ВлПрымакi, якi па сваёй танальнасцi, стылiстыцы i структуры вельмi блiзкi да вадэвiля. Смешная, з элементамi анекдатызму гiсторыя, у якой вясковыя мужыкi, каб высветлiць, чыя ж жонка СЮсё-такi горшая, памянялiся iмi пасля наведвання манаполькi, i зараз ставiцца на сцэнах прафесiйных i самадзейных тэатраСЮ.

Сатырычная камедыя ВлТутэйшыяВ» (напiсана СЮ 1922 г., пастаСЮлена БДТ-1 у 1926 г.), у якой гучала iдэя нацыянальнай незалежнасцi Беларусi як ад Захаду, так i Усходу, доСЮгi час была СЮ лiку забароненых твораСЮ. Цэнтральным персанажам гэтага твора, па сутнасцi, з'яСЮляецца сама Беларусь тАФ як адзiная непадзельная каштоСЮнасць, якой усёй душой iмкнуцца служыць Аленка i Янка Здольнiк, якую гатовы выгадна прадаць Мiкiта Зносак i якую iмкнуцца падзялiць цi падпарадкаваць сабе кожныя новыя СЮладары СЮ пераломны час.

Характэрным i СЮ многiм паказальным для творчасцi Я. Купалы СЮ сэнсе яе важнасцi i значнасцi для народа i нацыi СЮ цэлым з'яСЮляецца тое, што драматычныя паэмы песняра "На Куццю" i "На папасе", у якiх аСЮтар закрануСЮ пытаннi беларускай дзяржаСЮнасцi, а таксама iнтэлiгенцыi (асаблiва творчай) як генератара iдэй нацыi, "павадыра" народа, былi адаптаваны да сцэны (г. зн. перайшлi СЮ разрад уласна драматургii) i ставiлiся тэатральнымi калектывамi (у асноСЮным самадзейнымi), прычым не толькi СЮ Беларусi, але i за яе межамi (у Латвii, ЗША, Канадзе).ВаВаВа

Я.Купала стаяСЮ ля вытокаСЮ нацыянальнай публiцыстыкi i журналiстыкi як самастойнай галiны лiтаратурнай дзейнасцi. Яго дарэвалюцыйныя публiцыстычныя творы заклiкалi да паляпшэння сацыяльнага становiшча шырокiх народных мас Беларусi (ВлДумкi з пабыцця СЮ Фiнляндыi на РЖматрыВ», ВлЗ гуты ЗалессеВ»), закраналi праблемы нацыянальнай самасвядомасцi (ВлЦi маем мы права выракацца роднай мовыВ», ВлСвяткаванне Купалы СЮ ВiльнiВ», ВлВера i нацыянальнасцьВ» i iнш.). У публiцыстыцы перыяду рэвалюцыi i грамадзянскай вайны паэт пiсаСЮ аб шляхах беларускага народа да нацыянальнага самавызначэння, закранаСЮ праблемы нацыянальнай палiтыкi Савецкай улады пасля Кастрычнiцкай рэвалюцыi.

Можна таксама весцi гаворку аб Купале-крытыку. У 1913 г. пад псеСЮданiмам Адзiн з ВлпарнаснiкаСЮВ» Купала артыкулам ВлЧаму плача песня нашаВ» прыняСЮ удзел у вядомай дыскусii з В.ЛастоСЮскiм (Юркам Верашчакам), у ходзе якой фактычна выпрацоСЮвалiся i сцвярджалiся эстэтычныя прынцыпы тагачаснай беларускай лiтаратуры (не толькi СЮстаноСЮка яе на народнасць i дэмакратызм, але i арыентацыя на высокi мастацкi СЮзровень, упоравень з еСЮрапейскай лiтаратурай).

Шмат i плённа, на працягу СЮсёй творчай дзейнасцi, Я.Купала займаСЮся перакладам, адаптуючы да нацыянальнай культуры творы многiх рускiх i польскiх пiсьменнiкаСЮ. Купала зрабiСЮ таксамаВа мастацкi пераклад ВлСлова аб палку РЖгаравымВ» (празаiчны СЮ 1919 г., паэтычны СЮ 1920 г.), пераклаСЮ ВлРЖнтэрнацыяналВ» Э.Пацье (1921).

Змiтрок Бядуля (Самуiл Яфiмавiч ПлаСЮнiк) нарадзiСЮся 23 красавiка 1886 г. у небагатай яСЮрэйскай сям'i СЮ маленькiм мястэчку Пасадзец. Бацька пiсьменнiка перапробаваСЮ мноства заняткаСЮ: быСЮ арандатарам, дробным гандляром. Нарэшце знайшоСЮ месца прыказчыка СЮ купца-лесапрамыслоСЮца. Сям'я будучага пiсьменнiка была настолькi бедная, што напачатку не мела нават уласнай хаты. Жылi СЮ дзеда, адзiнага СЮ мястэчку каваля i меднiка, якi, заСЮважым, зтАЩяСЮляСЮся заСЮзятым кнiжнiкам, меСЮ у маленькiм мястэчку бiблiятэку. Бацька Бядулi любiСЮ музыку тАФ iграСЮ на скрыпцы. Спачатку Бядуля вучыСЮся СЮ пачатковай яСЮрэйскай школе тАФ хедары. Затым паступiСЮ у яСЮрэйскую духоСЮную семiнарыю (ешыбот), але правучыСЮся там нядоСЮга з-за СЮласнага нежадання iсцi далей па рэлiгiйна-духоСЮнай частцы. Змiтрок Бядуля быСЮ дэмакратычна настроены малады чалавек. Але, скажам, у адрозненне ад Янкi Купалы, Якуба Коласа сацыяльныя пытаннi краналi яго слабей. У ягонай ранняй творчасцi амаль не заСЮважаем уплыву бурных падзей першай рускай рэвалюцыi.

Пачаткам лiтаратурнай дзейнасцi Змiтрака Бядулi трэба лiчыць 1907 г. Ён пачынае пiсаць вершы на рускай мове. Некаторыя з iх пасылаСЮ у пецярбургскiя часопiсы ВлАргусВ» i ВлЖурнал для всехВ». СупрацоСЮнiкi рэдакцый вершы хвалiлi, але пакуль што не друкавалi. З. Бядуля наладжвае сувязь з рэдакцыяй ВлНашай НiвыВ». Першым мастацкiм творам, якi надрукавала ВлНаша НiваВ» 23 верасня 1910 г., была iмпрэсiя ВлПяюць начлежнiкiВ». Гэты твор кладзе пачатак сур'ёзнай лiтаратурнай дзейнасцi Змiтрака Бядулi. ПсеСЮданiм пiсьменнiка, вiдаць, фальклорнага паходжання. У беларускiх казках, якiя пiсьменнiк збiраСЮ, вывучаСЮ усё жыццё, ёсць вобраз добрага, спагадлiвага дзядка Бядулi, якi ходзiць па свеце, суцяшаючы малых, пакiнутых бацькамi дзяцей, розных сiрот, бяздомкаСЮ.

У 1912 г. Змiтрок Бядуля накiроСЮваецца СЮ Вiльню, у ВлНашу НiвуВ», праз пэСЮны час уваходзiць у склад яе супрацоСЮнiкаСЮ. Калi СЮ 1914 г. Янка Купала становiцца рэдактарам ВлНашай НiвыВ», З. Бядуля працуе СЮ рэдакцыi адказным сакратаром. Цiкава, што назву першага зборнiка З. Бядулi ВлАбразкiВ» (1913) прыдумаСЮ Купала. У Бядулi зборнiк напачатку называСЮся ВлПлач пралескаСЮВ».

З. Бядулю была блiзкай дэкадэнцкая лiтаратура пачатку 1910-х гадоСЮ тАФ паэзiя ночы, змроку, сутоння, захадаСЮ сонца i СЮзыходу на неба бледнага, таямнiчага месяца. Можам лёгка пераканацца, што такiх вобразаСЮ у вершах Бядулi 1907тАФ1917 гг. аж занадта. Сузiральная, пераважна пейзажная лiрыка Бядулi 1907тАФ1917 гг. тоiць у сабе элементы сiмвалiзму. АсноСЮная родавая прыкмета паэтаСЮ-сiмвалiстаСЮ тАФ паэтычнае iншасказанне, калi словы губляюць свой звычайны агульнавядомы сэнс i СЮжываюцца СЮ значэннi пераносным, пашыральным. У Бядулi гэтага няма. Але стоены, прыхаваны, якi вынiкае як бы мiж радкоСЮ, сэнс у iх ёсць. Як i многiя сiмвалiсты, З. Бядуля надае выключнае значэнне музыцы верша. Гэта тонка нюансiраваныя эмацыянальныя сугуччы, часта пры нязначнасцi, мiзэрнасцi зместу верша, радок, якi неаднаразова паСЮтараецца, нiбы гаворыць, што СЮ паэзii на першым месцы, не логiка, а настрой, пачуццё:

Сняжыначкi-пушыначкi

Ляцелi матылькамi.

Над хмызамi над шызымi

Дымiлiся дымкамi.

Зiхцелiся, мiгцелiся

У розныя калёры.

Драбнюткiя, пякнюткiя,

Як зоранькi, як зоры.

("Сняжыначкi")

ДоСЮгi час Змiтрок Бядуля падпiсваСЮ вершы псеСЮданiмам Ясакар. Цяжка растлумачыць гэты псеСЮданiм. Ясакар тАФ пiрамiдальная таполя, тонкая, стромкая, з прыцiснутымi да ствала галiнамi. Зрокавае СЮражанне такое, што дрэва гэтае нiбы страла iрвецца СЮ неба. Паэзiя З. Бядулi таксама як бы iмкнецца СЮ паднябесныя высi. Можа, па той прычыне, што мала знаходзiць на зямлi iдэальнага, прыгожага, незвычайнага. Бядуля-Ясакар, гэтак жа як Максiм Багдановiч, прынёс у беларускую паэзiю штосьцi новае, чаго да яго яна не мела. Ва СЮсялякiм выпадку, адзнаку iнтэлiгентнасцi, культ пачуцця, замiлаванасцi да прыгажосцi, разлiтай у навакольным свеце. Вершы З. Бядулi сведчаць, што ён добра прачытаСЮ А. Блока, В. Брусава, найбольш захапiСЮшыся iмпрэсiянiсцкай плынню, якая як бы знутры запаСЮняе паэзiю сiмвалiстаСЮ. З. Бядуля пераняСЮ ад iмпрэсiянiстаСЮ (праз сiмвалiзм) дасканалую гукавую iнструментоСЮку вершаСЮ, багаты, разнастайны рытм, Влуменне перадаць найтанчэйшыя адценнi чалавечых настрояСЮВ» (Дворкiна Ю. Творчасць Змiтрака Бядулi // Полымя рэвалюцыi. 1940. № 9тАФ10. С. 19.).

Лiрычныя празаiчныя мiнiяцюры З. Бядулi (iмпрэсii), у адрозненне ад вершаСЮ, часцей друкавалiся СЮ ВлНашай НiвеВ», i, вiдаць, больш за СЮсё менавiта яны, а не вершы зрабiлi яму лiтаратурнае iмя. У 1913 г. у Пецярбурзе СЮ выдавецтве ВлЗагляне сонца i СЮ наша аконцаВ» выходзiць зборнiк З. Бядулi ВлАбразкiВ». Усе творы, якiя СЮвайшлi СЮ зборнiк, у 1913 г. надрукаваСЮ альманах ВлМаладая БеларусьВ». Самыя вядомыя iмпрэсii-абразкi З. Бядулi тАФ ВлЛя вапеннай гарыВ», ВлЗа тканiнайВ», ВлБез споведзiВ», ВлПастушкаВ».

ПiсаСЮ З. Бядуля СЮ дарэвалюцыйны час i СЮласна апавяданнi СЮ пераважна рэалiстычным рэчышчы, многiя з якiх сталi хрэстаматыйнымi: ВлПяць лыжак зацiркiВ» (1912), ВлМалыя дрывасекiВ» (1914), ВлНа каляды к сынуВ» (1913), ВлВялiкодныя яйкiВ» (1913), ВлЛетапiсцыВ» (1914). Апавяданнi гэтыя тАФ дыяменты, залатыя зярняты, з якiх уздымалася нiва новай беларускай лiтаратуры. Яны могуць упрыгожыць самую развiтую лiтаратуру.

У жнiСЮнi 1915 г. у сувязi з наблiжэннем фронту газета ВлНаша НiваВ», якая выходзiла на працягу дзевяцi гадоСЮ, спынiла iснаванне. Змiтрок Бядуля вяртаецца СЮ м. Пасадзец, нейкi час застаецца там, затым пераязджае СЮ Мiнск, дзе працуе СЮ бежанскiм камiтэце (некаторыя з падзей гэтага перыяду адлюстраваны СЮ аповесцi ВлНаблiжэннеВ», 1935). У Мiнску Змiтрок Бядуля сустрэСЮ ЛютаСЮскую i Кастрычнiцкую рэвалюцыi, перажыСЮ нямецкую, а затым белапольскую акупацыi. Нялёгкi гэта быСЮ для Бядулi час. З 1917 па лiпень 1920 г. пiсьменнiк супрацоСЮнiчае СЮ газетах ВлВольная БеларусьВ», ВлБеларускi шляхВ», ВлБеларусьВ», друкуе шэраг вершаСЮ, артыкулаСЮ. Па сутнасцi, паласа гэтай працы тАФ працяг ВлнашанiСЮскайВ» дзейнасцi. З папраСЮкай, вядома, на складанасць часу, рэвалюцыйныя буры i вiхуры, у якiх нялёгка было разабрацца. Можна, аднак, з упэСЮненасцю сказаць, што Змiтрок Бядуля не сышоСЮ з дэмакратычных пазiцый, не страцiСЮ народную аснову творчасцi. У некаторых артыкулах пiсьменнiк патрабуе права на зямлю для тых, хто на ёй працуе, друкуе паэму ВлПомстаВ» (1917), у якой малюе выступленне сялян супраць невыноснага гнёту пана-прыгоннiка. Бядуля, бадай, адзiны СЮ беларускай лiтаратуры пiсьменнiк, якi быСЮ проста апантана захоплены да бясконцасцi цудам беларускай казкi, мiфа, легенды. Менавiта гэтае ягонае захапленне найбольш праявiлася СЮ гады рэвалюцыi, акупацый i СЮ першыя гады савецкай улады, знайшоСЮшы найпаСЮнейшае СЮвасабленне СЮ зборнiку ВлПад родным небамВ» (1922). Ён актыСЮна выступае як публiцыст. З 15 жнiСЮня 1920 г., з часу вызвалення Мiнска ад белапалякаСЮ, i аж да 1926 г. З. Бядуля працуе СЮ газеце ВлСавецкая БеларусьВ», загадвае лiтаратурна-культурным аддзелам. Адначасна ён рэдагуе дзiцячы часопiс ВлЗоркiВ» (1921тАФ1923). З 1926 г. З. Бядуля пераходзiць на працу СЮ РЖнстытут беларускай культуры, значны час рэдагуючы краязнаСЮча-этнаграфiчны часопiс ВлНаш крайВ». I працягвае актыСЮную лiтаратурную творчасць. У гэты час выходзяць зборнiкi Змiтрака Бядулi ВлБураломВ» (1925) i ВлПаэмыВ» (1927), якiя з'яСЮляюцца, калi можна так сказаць, творамi пераходнымi. Аднак пiсьменнiк пiльна прыглядваСЮся да праяСЮ новага жыцця, прынесенага рэвалюцыяй, i пачынаСЮ унутрана прымаць яго. У той паспешлiвасцi, з якой З. Бядуля напiсаСЮ i выдаСЮ свае паэмы ВлЧырвона-чорная жалобаВ» (1924), ВлСа сказаСЮ буры i вiхроСЮВ» (1924), цыкл вершаСЮ ВлЧырвоны каляндарВ», гэтак жа як i пераробка верша-паэмы ВлБеларусьВ» (1921), якая СЮ рэдакцыi 1923 г. мае зусiм iншы, можна сказаць, процiлеглы першапачатковаму iдэйны змест, трэба бачыць не толькi жаданне пiсьменнiка вiтаць новую, прынесеную рэвалюцыяй яву, але i як бы рэабiлiтавацца перад ёй. Бо СЮ перыяд нямецкай, затым белапольскай акупацыi нiхто так востра, бязлiтасна не асуджаСЮ савецкiя, бальшавiцкiя парадкi, як гэта рабiСЮ Бядуля. Дзесяткi артыкулаСЮ, прасякнутых непрыняццем iдэй, лозунгаСЮ, якiя напiсала на сваiх сцягах Кастрычнiцкая рэвалюцыя, раскiданы па тагачасных выданнях, газетах. У 1920-я гады выходзяць таксама тры зборнiкi апавяданняСЮ З. Бядулi: ВлНа зачарованых гоняхВ» (1923), ВлАпавяданнiВ» (1926) i ВлТанзiлiяВ» (1927). Зборнiк ВлДэлегаткаВ» (1928) паСЮтарае ранейшую кнiгу ВлАпавяданнiВ».

У ВлТанзiлiiВ» (1926), адным з лепшых сваiх апавяданняСЮ, пiсьменнiк малюе вобраз прыгнечанай, занядбанай татаркi Танзiлii. Яна бяздзетная i ад гэтага пакутуе. Вiнаваты яе муж Мунька. Зрэшты, у яе хапае мужнасцi, адвагi дзеля таго, каб нарадзiць дзiця, сысцiся з чалавекам, якi ёй падабаецца. Канчаецца апавяданне крывавай драмай, якая разыгралася мiж Мунькам i Танзiлiяй за прыжытае дзiцё.

Аповесць ВлСалавейВ» (1927) тАФ натуральны, заканамерны крок у творчасцi Бядулi. Уся папярэдняя творчасць пiсьменнiка як бы падводзiла яго да напiсання гэтай своеасаблiвай, адметнай у беларускай лiтаратуры аповесцi. Задума ВлСалаСЮяВ» нараджалася паступова, можа, залiшне марудна, але пiсьменнiк няСЮхiльна наблiжаСЮся да СЮвасобленай у аповесцi тэмы. Яшчэ да рэвалюцыi пiсьменнiк напiсаСЮ апавяданне ВлВялiкодныя яйкiВ», прысвечанае незвычайнай цязе вясковага хлопчыка да мастацтва, да малявання. Такая ж тэма СЮ аснове апавядання ВлБондарВ», дзе ягоны герой Данiла не проста робiць бочкi, цабэркi, iншыя гаспадарскiя прылады, а як бы творыць цуд, ВлсвященнодействуетВ». Гэткая ж якасць характарызуе i галоСЮнага героя аповесцi Сымона. Дарэчы, паводле аповесцi ВлСалавейВ» З. Бядуля напiсаСЮ аднайменную п'есу, затым рэжысёрам Крошнерам па матывах аповесцi быСЮ пастаСЮлены балет ВлСалавейВ». Гэта гаворыць аб iдэйным багаццi аповесцi, якая дала пачатак iншым жанрам лiтаратуры i мастацтва.

Наступныя аповесцi З. Бядулi ВлТры пальцыВ» (1927), ВлТаварыш МiнкiнВ» (1930), шматлiкiя апавяданнi былi, па сутнасцi, водгукамi на падзеi часу, iх лiтаратурная, мастацкая вартасць вычэрпваецца СЮзнятай тэмай. Гэта, дарэчы, шмат аб чым гаворыць, i найперш аб тым, што арыгiнальны i непаСЮторны талент пiсьменнiка паступова ламала i нiвелiравала савецкая iдэалагiчная сiстэма.

Адзначаная толькi што акалiчначнасць моцна паСЮплывала i на самы буйны мастацкi твор З. Бядулi тАФ раман у дзвюх кнiгах ВлЯзэп КрушынскiВ», у цэнтры якога складанае грамадскае i асабiстае жыццё 1920-х гадоСЮ, пададзенае праз перыпетыi лёсу галоСЮнага героя тАФ чалавека адмоСЮнага, сапраСЮднага прайдзiсвета i авантурыста.

У студзенi-чэрвенi 1934 г. пiсьменнiк стварае аповесць ВлНаблiжэннеВ», якая асобным выданнем выйшла СЮ 1935 г. i, на жаль, больш не перавыдавалася i нават не СЮвайшла нi СЮ адзiн з двух збораСЮ твораСЮ пiсьменнiка. Аповесць, безумоСЮна, пабудаван

Вместе с этим смотрят:

"Грусть и святость" (Поэтическое богословие Николая Рубцова)

"Донские рассказы" Михаила Шолохова

"Живопись слова" в японской поэзии

"Слово о полку Игореве" - золотое слово русской литературы

"Университетский роман" в британской литературе