Ампер - заснавальнік сучаснай электрадынамікі

Міністэрства адукацыі РБ

Брэсцкі Дзяржаўны універсітэт імя А.С. Пушкіна

Рэферат

А. Ампер - заснавальнік сучаснай электрадынамікі

Падрыхтаваў

студэнт 2 курса

групы ФІ-21

Пашкевіч Анатоль

Брэст 2009

Змест:

Пачатак навуковай дзейнасці навукоўца

Уяўленні пра сувязь паміж электрычнасцю і магнетызмам да Ампера

Электрадынаміка Ампера

Іншыя працы Ампера

Спіс літаратуры

Пачатак навуковай дзейнасці навукоўца

Андрэ-Мары Ампер нарадзіўся 20 студзеня 1775 года ў Ліёне ў сям'і

Адукаванага камерсанта. Бацька яго неўзабаве перасяліўся з сям'ёй у маёнтак Палем'е, размешчанае ў наваколлях Ліёна, і асабіста кіраваў выхаваннем сына. Ужо к 14 гадам Ампер прачытаў усе 20 тамоў знакамітай “Энцыклапедыі” Дзідро і д'Аламбера. Выяўляючы з дзяцінства вялікую схільнасць да матэматычных навук, Ампер к 18 гадам у дасканаласці вывучыў асноўныя працы Эйлера, Бярнулі і Лагранжа. Да таго часу ён добра валодаў латынню, грэчаскай і італьянскай мовамі. Іншымі словамі, Ампер атрымаў глыбокую і энцыклапедычную адукацыю.

У 1793 годзе ў Ліёне ўспыхнуў контррэвалюцыйны мяцеж. Бацька Ампера - жырандыст, які выконваў абавязкі суддзі пры мяцежніках, пасля прыгнечання мецяжу быў пакараны як саўдзельнік арыстакратаў. Маёмасць яго была канфіскавана. Тады юны Ампер пачаў сваю працоўную дзейнасць з прыватных урокаў.

У 1801 годзе ён заняў пасаду выкладчыка фізікі і хіміі цэнтральнай школы ў горадзе Бурзе. Тут ён напісаў першую навуковую працу, прысвечаную тэорыі верагоднасці “Досвед матэматычнай тэорыі гульні”. Гэта праца прыцягнула ўвагу д'Аламбера і Лапласа. І Ампер стаў выкладаць матэматыку і астраномію ў Ліёнскім ліцэі. У 1805 годзе Ампер быў прызначаны рэпетытарам па матэматыцы ў знакамітай Політэхнічнай школе ў Парыжы і з 1809 гаду заведаў кафедрай вышэйшай матэматыкі і механікі. У гэты перыяд Ампер публікуе шэраг матэматычных прац па тэорыі радо ў. У 1813 годзе яго абіраюць членам Інстытута (Парыжскай Акадэміі навук) на месца памёршага Лагранжа. Неўзабаве пасля абрання Ампер паклаў у Акадэмію сваё даследаванне пра прыламленне святла. Да гэтага ж часу адносіцца яго знакаміты “Ліст да г. Бертолле”, у якім Ампер сфармуляваў адкрыты ім незалежна ад Авагадра хімічны закон, які цяпер называецца законам Авагадра-Ампера.

У 1816 годзе Ампер апублікаваў сваю класіфікацыю хімічных элементаў - першую ў гісторыі хіміі сур'ёзную спробу размясціць хімічныя элементы па іх падабенстве паміж сабой.

Адкрыццё Эрстэдам у 1820 годзе дзеяння электрычнага току на магнітную стрэлку прыцягвае ўвага Ампера да з'яў электрамагнетызму.

З 1820 па 1826 год Ампер апублікаваў шэраг тэарэтычных і эксперыментальных прац па электрадынаміцы і амаль штотыдзень выступаў з дакладамі да Акадэміі навук. У 1822 годзе ён выпусціў “Зборнік назіранняў па электрамагнетызме”, у 1823 году - “Канспект тэорыі электрадынамічных з'яў” і, нарэшце, у 1826 годзе - знакамітую “Тэорыю электрадынамічных з'яў, выведзеных выключна з досведу”. Ампер атрымлівае сусветную вядомасць як выдатны фізік.

Уяўленні пра сувязь паміж электрычнасцю і магнетызмам да Ампера

Ампер ўпершыню прапанаваў тэрмін “электрадынаміка” і адмовіўся ад паняцця “электрамагнетызм”, якое тады ўжо фігуравала ў тэрміналогіі фізікі. Ампер адкінуў паняцце “электрамагнетызм”, відаць таму, што лічыў, што з'явы, якія адбываюцца пры ўзаемадзеянні токаў, не можа растлумачыць гіпотэза таго часу пра магнітную вадкасць. Ён лічыў, што пакуль гаворка ідзе толькі пра ўзаемадзеянні паміж токам і магнітам, тэрмін “электрамагнітныя з'явы” быў цалкам дарэчы, бо апісваў адначасовую праяву электрычных і магнітных эфектаў, адкрытых Эрстэдам.

Але калі было ўстаноўленана ўзаемадзеянне паміж токамі, гонар адкрыцця якога належыць Амперу, тое стала ясна, што тут удзельнічаюць не магніты, а два ці некалькі электрычных токаў.

“Паколькі з'явы,- пісаў ён,- пра якія тут ідзе гаворка, могуць быць выкліканы толькі электрычнасцю, што рухаецца, я палічыў патрэбным абазначыць іх тэрмінам электрадынамічныя з'явы”.

Гісторыя электрычнасці і магнетызму багатая назіраннямі і фактамі, рознымі поглядамі і ўяўленнямі пра падабенства і адрозненне электрычнасці і магнетызму.

Упершыню ўласцівасці магнітнага жалязняку і бурштыну апісаў Фалес Мілецкі у шостым стагодзі да н.э., які сабраў значны матэрыял па гэтай тэме. Яго доследы былі чыста абстрактнымі, і нічым не пацверджанымі. Фалес даў малапераканальнае тлумачэнне ўласцівасцям магніта ці нацёртага бурштыну, прыпісваючы ім “адушаўлёнасць”. Праз стагоддзе пасля яго Эмпедокл тлумачыў прыцягненне жалеза магнітам “зцячэннямі”. Пазней падобнае ж тлумачэнне ў больш вызначанай форме было прадстаўлена ў кнізе Лукрэцыя “Пра прыроду рэчаў”. Выказванні пра магнітныя з'явы меліся і ў працах Платона, дзе ён апісваў іх у паэтычнай форме.

Уяўленні пра істоту магнітных дзеянняў былі ў навукоўцаў бліжэйшага да нас часу - Дэкарта, Гюйгенса і Эйлера, прычым гэтыя ўяўленні ў некаторых адносінах не занадта адрозніваліся ад уяўленняў старажытных філосафаў.

З часоў антычнасці да эпохі Рэнесансу магнітныя з'явы выкарыстоўваліся або як сродак забаўкі, або як карысная прылада для ўдасканалення навігацыі. Праўда, у Кітаі бусоль ужывалася для навігацыі яшчэ да нашай эры. У Еўропе яна стала вядомая толькі ў 13 стогодзі, хоць упершыню згадваецца ў працах сярэднявечных аўтараў.

Першым эксперыментатарам, які заняўся магнітамі, быў Пётр Перэгрын з Марыкура (13 стагоддзе). Ён дасведчаным шляхам усталяваў існаванне магнітных палюсоў, прыцягненне рознаіменных палюсоў і адштурхванне аднайменных.

Разразаючы магніт, ён выявіў немагчымасць ізаляваць адзін полюс ад іншага. Ён вывастрыў сфероід з магнітнага жалязняку і спрабаваў эксперыментальна паказаць аналогію ў магнітным стаўленні паміж гэтым сфероідам і зямлёй. Гэты досвед пасля яшчэ больш відавочна паказаў Гільберт у 1600 годзе.

Затым у вобласці вывучэння магнітных з'яў наступіла амаль трохвяковае зацішша.

Старажытныя (напрыклад, Тэафраст) у 4 стагодзі да н.э. выявілі, што, акрамя бурштыну, і некаторыя іншыя рэчывы (гагат, анікс) здольныя ў выніку трэння набываць уласцівасці, пасля названыя электрычнымі. Аднак на працягу доўгага часу ніхто не супаставіў магнітныя і электрычныя дзеянні і не выказаў думкі пра іх агульнасць.

Адным з першых сярэднявечных навукоўцаў (а магчыма, і самым першым), хто вёў спадарожнае назіранне фактаў, якія могуць навесці на ўяўленні пра ўзаемадзеянні, падабенства ці адрозненне электрычных і магнітных з'яў, быў Кардан, які ўнёс у гэта пытанне некаторую ўпарадкаванасць. У сваёй працы “Пра дакладнасць” 1551 гада ён эксперыментальна паказвае безумоўнае адрозненне паміж электрычнымі і магнітнымі прыцягненнямі. Калі бурштын здольны прыцягваць усякія лёгкія целы, то магніт прыцягвае толькі жалеза. Наяўнасць перашкоды (напрыклад, экрана) паміж целамі спыняе дзеянне электрычнага прыцягнення лёгкіх прадметаў, але не перашкаджае магнітнаму прыцягненню. Бурштын не прыцягваецца тымі кавалачкамі, якія ён сам прыцягвае, а жалеза здольна прыцягваць сам магніт. Далей: магнітнае прыцягненне накіравана пераважна да палюсоў, лёгкія ж целы прыцягваюцца ўсёй паверхняй нацёртага бурштыну. Для стварэння электрычных прыцягненняў неабходны, па меркаванні Кардана, трэнне і цеплыня, у той час як прыродны магніт выяўляе сілу прыцягнення без якой-небудзь яго папярэдняй падрыхтоўкі.

Найбольш яркі эксперыментальны метад менавіта ў вобласці магнітных і электрычных з'яў асвоіў Уільям Гільберт, які аднавіў прыёмы Пятра

Перэгрына, што развіў іх. Яго праца, якая выйшла ў 1600 годзе пра магніты ўключала шэсць кніг і склала цэлую эпоху ў навуковай літаратуры. Яна стала крыніцай, якой карыстаўся Галілей і Кеплер, калі тлумачылі эксцэнтрычнасць арбіт прыцягненнямі і адштурхваннямі паміж сонечнымі і планетарнымі магнітамі. Гільберт выкладае меркаванні пра падабенствы і адрозненні магнітных і электрычных з'яў і прыходзіць да высновы, што электрычныя з'явы адрозніваюцца ад з'яў магнітных.

У 1629 году Никала Кабео апублікаваў працу пра магнітную філасофію, у якой упершыню указаў на існаванне электрычных адштурхванняў. Кабео, як і Гільберт, выказваў думку пра “сферу дзеяння” магніта, якая абмяжоўваецца некаторай прасторай вакол цела. Так яшчэ невыразна з'яўлялася ўяўленне пра магнітнае поле. Гэта думка з большай пэўнасцю была выказана Кеплерам, які прыйшоў да паняцця “лініі дзеяння”, якія складаюць у сваёй сукупнасці “сферу дзеяння” вакол кожнага з палюсоў.

Тады з'явы электрычнасці і магнетызму тлумачыліся дзеяннем нябачнай найтонкай вадкасці - эфіру. У 1644 году Дэкарт апублікаваў сваю вядомую працу “Прынцыпы філасофіі”, дзе было нададзена месца пытанням магнетызму і электрычнасці. Па Дэкарце, вакол кожнага магніта існуе найтонкае рэчыва, якое складаецца з нябачных віхраў.

Меркаванне Гільберта пра карэннае адрозненне паміж электрычнасцю і магнетызмам трывала ўтрымлівалася ў навуцы больш чым паўтара стагоддзя.

Эпинус, які займаўся даследаваннем электрычнасці і магнетызму, прымусіў навукоўцаў звярнуцца да пытання пра падабенства гэтых дзвюх з'яў. Ён таксама паклаў пачатак новаму этапу ў гісторыі тэарэтычных даследаванняў у дадзенай вобласці, - ён звярнуўся да разліковых метадаў даследавання.

На новым этапе развіцця тэорый электрычнасці і магнетызму, адкрытым працамі Эпинуса, асоба важнымі былі працы Кевендыша і Кулона. Кевендыш у сваёй працы 1771 гада разгледзеў розныя законы электрычных дзеянняў з пункту гледжання зваротнай іх прапарцыйнасці адлегласці. Ён уводзіць паняцце пра ступень наэлектрызаванасці правадніка (гэта значыць ёмістасці) і пра ўраўнаванне гэтай ступені ў двух наэлектрызаваных цел, злучаных паміж сабой правадніком. Гэта першае колькаснае ўдакладненне пра роўнасць патэнцыялаў.

У 1785 году Кулон правёў свае знакамітыя даследаванні колькасных характарыстык узаемадзеяння паміж магнітнымі палюсамі, з аднаго боку, і паміж электрычнымі зарадамі - з іншага. Акрамя таго, ён увёў паняцце пра магнітны момант і прыпісаў гэтыя моманты матэрыяльным часціцам.

Вось прыкладна сукупнасць тых уяўленняў, якія маглі стварыцца ў Ампера да 1800 гада, калі ўпершыню быў атрыманы электрычны ток, і пачаліся даследаванні з'яў гальванізму.

Новая эпоха ў вобласці электрычнасці і магнетызму пачалася на мяжы 18 і 19 стагоддзяў, калі Аляксандра Вольта апублікаваў паведамленне пра спосаб вырабляць бесперапынны электрычны ток. Услед за гэтым даволі хутка па гістарычных мерках былі адкрыты разнастайныя дзеянні гальванічнай электрычнасці, гэта значыць электрычнага пастаяннага току; у прыватнасці здольнасць току раскладаць ваду і хімічныя злучэнні, вырабляць цеплавыя дзеянні, награваючы праваднік і шматлікае іншае.

Гістарычнае адкрыццё, гэтак важнае для наступнага развіцця навукі пра электрычнасць і магнетызм якое атрымала назву электрамагнетызму, адбылося ў 1820 годзе. Яно прыналежала Эрстэду, які упершыню заўважыў дзеянне правадніка з токам на магнітную стрэлку компаса.

Электрадынаміка Ампера

Да 1820 года Ампер звяртаўся да вывучэння электрычнасці толькі выпадкова.

Аднак з моманту, калі з'явіліся першыя звесткі пра адкрыццё Эрстэдам дзеянняў току на магніт, і да канца 1826 года Ампер вывучаў з'явы электрамагнетызму настойліва і мэтанакіравана. Ампер сам заяўляў, што галоўны штуршок яго даследаванням у вобласці электрадынамікі дало адкрыццё Эрстэда. Да адкрыцця Амперам механічных узаемадзеянняў паміж праваднікамі, па якіх працякае электрычны ток, навукоўца прывялі лагічныя перадумовы: два праваднікі, на якія дзейнічае магнітная стрэлка і кожны з якіх у сваю чаргу па закону дзеяння і процідзеяння дзейнічае на яе, павінны нейкім чынам дзейнічаць і адзін на аднаго. Матэматычныя ж веды дапамаглі яму выявіць, якім чынам узаемадзеянне токаў залежыць ад іх размяшчэння і формы.

У пратаколе Акадэміі навук ад 18 верасня 1820 года, праз тыдзень пасля таго, як Амперу стала вядома пра досведы Эрстэда, былі запісаны наступныя словы Ампера: “Я звёў з'явы, якія назіраліся Эрстэдам, да двух агульных фактаў.

Я паказаў, што ток, які знаходзіцца ў слупе, дзейнічае на магнітную стрэлку, як і ток у злучальным дроце. Я апісаў досведы, пасродкам якіх канстатаваў прыцягненне ці адштурхванне ўсёй магнітнай стрэлкі злучальным провадам. Я апісаў прыборы, якія я намерваюся пабудаваць, і, сярод іншых, гальванічныя спіралі і завіткі. Я выказаў тую думку, што гэтыя апошнія павінны вырабляць ва ўсіх выпадках такі ж эфект, як магніты.

Праходзіць яшчэ тыдзень. На паседжанні 25 верасня 2001 года Ампер ізноў выступае з паведамленнем, у якім ён развівае раней выкладзеныя меркаванні. Пратакольны запіс Акадэміі навук абвяшчае: ”Я надаў вялікае развіццё гэтай тэорыі і апавясціў пра новы факт прыцягнення і адштурхвання двух электрычных токаў без удзелу якога-небудзь магніта, а таксама пра факт, які я назіраў са спіралепадобнымі праваднікамі. Я паўтарыў гэтыя досведы падчас гэтага паседжання.”

Затым выступы Ампера ў Акадэміі навук вынікалі адно за іншым. Гэта быў у жыцці Ампера час, калі ён увесь быў паглынуты досведамі і распрацоўкай тэорыі.

Працы Ампера, якія адносяцца да электрадынамікі, развіваліся лагічна і прайшлі праз некалькі этапаў, быўшы цесна паміж сабой звязанымі.

Пачатковыя яго даследаванні ў гэтай вобласці дакраналіся высвятлення дзеянняў электрычнага ланцуга, па якім праходзіць ток, на іншы ланцуг і ацэньвалі з'яву толькі якасна. Ампер быў першым, хто выявіў дзеянне току на ток, ён быў першым, хто паставіў досведы для высвятлення гэтага.

Раннія працы Ампера па электрадынаміцы дазваляюць меркаваць, што яго пачатковыя ўяўленні пра электрычнасць зводзілася да “макраскапічных” токаў: часціцы ў стрыжні сталёвага магніта дзейнічалі як пары, што складаюць вольтаў слуп, і, такім чынам, вакол стрыжня апыняўся саленоідападобны электрычны ток. Думка пра малекулярныя электрычныя токі ў яго паўстала пазней.

Зыходным матэрыялам для Ампера служылі досведы і назіранні.

Эксперыментуючы, ён карыстаўся разнастайнымі прыёмамі і апаратурай, пачынальна з простых камбінацый праваднікоў ці магнітаў і канчаючы пабудовай даволі складаных прыбораў. Вынікі досведаў і назіранняў служылі для яго падставай для тлумачэння характарыстак ці ўласцівасцяў з'яў, стварэння тэорыі і ўказання магчымых практычных высноў. Затым Ампер матэматычна абгрунтоўваў выказаную ім тэорыю; гэта часам патрабавала адмысловых матэматычных метадаў, чым Амперу і даводзілася адначасна займацца. У выніку Ампер стварыў трывалую падставу для новага раздзелу фізікі, названага ім электрадынамікай.

Асноўныя ідэі электрадынамікі Ампера такія.

Па-першае, узаемадзеянні электрычных токаў. Тут робіцца спроба размежаваць дзве характарыстыкі станаў, назіраемых у электрычным ланцугу, і даць ім вызначэнне: гэта - электрычная напруга і электрычны ток. Ампер упершыню ўводзіць паняцце “электрычны ток”, і ўслед за гэтым паняцце “кірунак электрычнага току”. Для канстатавання наяўнасці току і для вызначэння яго кірунку і “энергіі” Ампер прапануе карыстацца прыборам, якому ён даў назву гальванометра. Такім чынам, Амперу прыналежыць ідэя стварэння такога вымяральнага прыбора, які мог бы служыць для вымярэння сілы току.

Ампер лічыў патрэбным унесці таксама ўдакладненне ў назву палюсоў магніта. Ён назваў паўднёвым полюсам магнітнай стрэлкі той, які звернуты на поўнач, а паўночным той, які накіраваны на поўдзень.

Ампер выразна паказвае на адрозненне паміж узаемадзеяннем зарадаў і ўзаемадзеяннем токаў: узаемадзеянне токаў, спыняецца з разрывам ланцуга; у электрастатыцы прыцягненне выяўляецца пры ўзаемадзеянні рознаіменных электрычнасцей, адштурхванне - пры аднайменных; пры ўзаемадзеянні токаў карціна зваротная: токі аднаго кірунку прыцягваюцца, а розных знакаў - адштурхваюцца. Акрамя таго, ён выявіў, што прыцягненне і адштурхванне токаў у вакууме адбываецца гэтак жа, як у паветры.

Пяройдучы да даследавання ўзаемадзеянняў паміж токам і магнітам, а таксама паміж двума магнітамі, Ампер прыходзіць да высновы пра тое, што магнітныя з'явы выклікаюцца вылучна электрычнасцю. Засноўваючыся на гэтай сваёй ідэі, ён выказвае думку пра тоеснасць прыроднага магніта і контуру з токам, названага ім саленоідам, гэта значыць замкнёны ток павінен лічыцц эквівалентным элементарнаму магніту, які можна сабе прадставіць у выглядзе “магнітнага лістка” - бясконца тонкай пласціны магнітнага матэрыялу.

Ампер фармулюе наступную тэарэму: колькі заўгодна малы замкнёны ток дзейнічае на любы магнітны полюс гэтак жа, як будзе дзейнічаць малы магніт, змешчаны на месцы току, які мае тую ж магнітную вось і той жа магнітны момант. Думка пра тоеснасць дзеяння магнітнага лістка і элементарнага кругавога току пацвердзілася матэматычна пасродкам тэарэмы Ампера пра пераўтварэнне падвойнага інтэграла па паверхні ў просты інтэграл па контуры.

Іншы параграф разгляданага мемуара прысвечаны арыентоўцы электрычных токаў пад дзеяннем зямнога шара. Ампер жадаў праверыць пасродкам электрычных токаў ужо добра вядомы эфект: як дзеянне зямнога поля ўплывае на скланенне і лад магнітнай стрэлкі. Досведы пацвердзілі, што Зямля ёсць вялікі магніт, які мае свае палюсы, здольны дзейнічаць на іншы магніт і на токі. Пацвердзілася меркаванне Ампера пра кірунак зямных электрычных токаў, і ўсё апынулася ў поўнай згодзе з Амперавай тэорыяй магнетызму.

Ампер таксама стаў аўтарам метадаў вымярэння электрадынамічных дзеянняў і адпаведных прыбораў, якія не страцілі свайго значэння і ў наш час.

Велізарная праца Ампера над “Тэорыяй” працякала ў вельмі цяжкіх умовах. “Я прымушаны не спаць глыбокай ноччу…Быўшы нагружаны чытаннем двух курсаў лекцый, я тым не менш не жадаю цалкам закінуць мае працы аб вальтаічных правадніках і магнітах. Я размяшчаю лічанымі хвілінамі”,- паведамляе ён у адным з лістоў. Лекцыі Ампера па вышэйшай матэматыцы карысталіся шырокай вядомасцю і прыцягвалі шматлікіх слухачоў.

Іншыя працы Ампера

З 1827 года Ампер амаль не займаецца пытаннямі электрадынамікі, вычарпаўшы, свае навуковыя задумы ў гэтым кірунку. Ён вяртаецца да праблем матэматыкі, і ў наступныя дзевяць гадоў жыцця публікуе “Выклад прынцыпаў варыяцыйнага вылічэння” і шэраг іншых выдатных матэматычных прац.

Але творчасць Ампера ніколі не абмяжоўвалася матэматыкай і фізікай.

Энцыклапедычная адукацыя і рознабаковыя інтарэсы раз-пораз падахвочвалі яго займацца самымі разнастайнымі галінамі навук. Так, напрыклад, ён шмат займаўся параўнальнай заалогіяй і прыйшоў да цвёрдага пераканання пра эвалюцыю жывёльных арганізмаў. На гэтай глебе Ампер вёў разлютаваныя спрэчкі з Кюў'е і яго прыхільнікамі. Калі аднойчы яго супернікі спыталі, ці сапраўды ён лічыць, што “чалавек адбыўся ад слімака”, Ампер адказаў: ”Пасля стараннага даследавання я пераканаўся ў існаванні закона, які вонкава здаецца дзіўным, але які з часам будзе прызнаны. Я пераканаўся, што чалавек паўстаў па закону, агульнаму для ўсіх жывёл”.

Але разам з навуковымі праблемамі Ампер надаваў нямала ўвагі багаслоўю. У гэтым адбіўся ўплыў клерыкальнага хатняга асяроддзя. Ужо з маладых гадоў Ампер патрапіў у чэпкія лапы езуітаў, якія не адпускалі яго да канца жыцця. Адзін час ён спрабаваў пераадолець уплыў, аднак пазбавіцца ад гэтага асяроддзя ў яго не атрымалася.

Ампер не мог прайсці абыякава міма вострых сацыяльных пытанняў сваёй эпохі. У сваіх лістах 1805 года ён выяўляе рэзкае крытычнае стаўленне да Банапарта.

У лістах Ампера разам з тым утрымоўваюцца самыя недарэчныя развагі пра догмы каталіцкай царквы і да т.п. Гэта дваістасць і супярэчлівасць гледжанняў Ампера рэзка адбіваецца ва ўсіх яго працах, дзе закранаюцца грамадскія і філасофскія пытанні.

Заслугоўвае ўвагі вялікая праца Ампера “Досвед філасофскіх навук ці аналітычны выклад натуральнай класіфікацыі ўсіх чалавечых ведаў”. Першы том гэтай працы выйшаў у 1834 годзе, другі том застаўся няскончаным і быў выдадзены пасля смерці Ампера, у 1843 годзе.

Падчас адной са сваіх паездак па інспектаванні школ Ампер цяжка захварэў і памер 10 чэрвеня 1836 гада ў Марсэлі.

У 1881 году першы міжнародны кангрэс электрыкаў прыняў пастанову пра найменне адзінкі сілы электрычнага току “ампер” у памяць Андрэ-Мары Ампера.

Спіс літаратуры:

1. Белькинд Л.Д. Андре-Мари Ампер, 1775-1836. - М: Наука,1968. - 278 с.

2. Ампер А.М. Электродинамика. - Изд-во Акад. Наук СССР, 1954.

3. Голин Г.М., Филонович С.Р. Классики физической науки (С древнейших времйн до начала ХХ века). - М.: Высшая школа, 1989. - 576 с.