История развития телевидения в Беларуси

Побач са шпаркiм развiццём радыёвяшчання СЮ пасляваенныя гады пачынае нараджацца новы вiд масавай iнфармацыi тАУ тэлебачанне, якое СЮ нашы днi становiцца адным з магутных сродкаСЮ прапаганды i агiтацыi. Сення усё насельнiцтва краiны ахоплена тэлевiзiйным вяшчаннем. А СЮсяго яшчэ якiх гадоСЮ 40 назад тэлебачанне СЮ краiне рабiла першыя крокi.

Цiкава СЮспомнiць некаторыя этапныя моманты з гiсторыi развiцця беларускага тэлебачання. Запачынальнiкам сучаснага электроннага тэлебачання лiчыццца наш суайчыннiк прафесар Пецярбургскага тэхналагiчнага iнсчтытута Б. Л. Розiнг, якi яшчэ СЮ 1907 годзе прапанаваСЮ выкарыстаць для перадачы i прыема адлюстравання на адлегласць электронна-прамяневую трубку. Але практычна ажыццявiць задуму вучонага было немагчыма з-за адсутнасцi СЮ той час радыёэлектроннай i электравакуумнай тэхнiкi. РЖ толькi пасля Вялiкай Кастрычнiцкай сацыялiстычнай рэвалюцыi гэту iдэю на практыцы ажыццявiСЮ малады вынаходнiк Б. П. ГрабоСЮскi. З группай iншых вынаходнiкаСЮ Ташкенцкага унiверсiтэта ён стварыСЮ так званы тАЬкатодны камутатар на тэлефотатАЭ.

На ленiнградскiм заводзе тАЬСвятланатАЭ для ташкенцкiх вынаходнiкаСЮ былi выраблены электравакуумныя (катодныя) трубкi, радыёлямпы i iншыя прыборы. 26 лiпеня 1928 года ГрабоСЮскi правёСЮ паспяховыя выпрабаваннi перадатчыка тАУ на маленькiм экране прыёмнiка зтАЩявiлася адлюстраванне трамвая, якi рухаСЮся.

Прамыслова прыгоднныя трубкi былi распрацаваны некалькi пазней, у пачатку 30-ых гадоСЮ, савецкiм вучоным С. РЖ. Катаевым i iнжынерамi П. В. Шмакавым i В. П. Цiмафеевым. Вучоныя СЮ 1931 годе сканструiравалi прамыслова прыгодную электронна-прамяневую трубку тАУ тАЬiконаскоптАЭ.

Тэхнiчным работнiкам тэлебачання быСЮ вядомы яшчэ адзiн спосаб атрымання адлюстравання, так званы механiчны. Гэты спосаб выкарыстоСЮваСЮся СЮ краiнах Заходняй ЕСЮропы. У Маскве таксама была абсталявана невялiкая студыя. З 1 кастрычнiка 1931 года адсюль вялiся перадачы праз шырокавяшчальную станцыю. Адлюстраванне было нямое, без гукавога суправаджэння. З-за абмежаваных магчымасцей механiчнае тэлебачанне належнага развiцця не атрымала. РЖ калi СЮ будучым паСЮстала пытанне аб будаСЮнiцтве тэлецэнтраСЮ СЮ Ленiнградзе i Маскве, у iх заклалi электронную сiстэму перадачы.

15 жнiСЮня 1932 года пачалася перадача СЮ эфiр рухомых адлюстраванняСЮ тАУ тэлекiно. Перадачы СЮсе яшчэ нямыя.

15 лiстапада 1934 года праведзена першая СЮ СССР тэлевiзiйная перадача з гукавым суправаджэненем.

РО 1936 годзе СЮ маскве пачалося будаСЮнiцтва першага тэлевiзiйнага цэнтра на ШабалаСЮцы, якi меСЮ небывалы павiльён у 300 квадратных метраСЮ, аснашчаны СЮжо больш дасканалай апаратурай i магутнымi вентылятарамi. Прасторны павiльён намнога СЮзбагацiСЮ магчымасцi творчых работнiкаСЮ тэлебачання тАУ можна было паказваць спектаклi тэатраСЮ з усiмi дэкарацыямi. А калi камер стала тры, зтАЩявiлася магчымасць тэлевiзiйнага мантажу. Да гэтага часу таксама адносяць усталяванне на тэрыторыi СССР першых 100 телевiзараСЮ.

25 сакавiка 1938 года МаскоСЮскi тэлецэнтр правёСЮ вопытную перадачу фiльма тАЬВялiкi грамадзянiнтАЭ.

1 верасня 1938 года СЮступiСЮ у строй Ленiнградскi тэлецэнтр са студыяй. Перадача вялася адзiнай камерай, устаноСЮленнай на нерухомым штатыве. Калi рэжысер хацеСЮ паказаць асобу буйным планам, акцёру трэба было самому падысцi да камеры. Для змены кадра абтАЩяСЮляСЮся перапынак у перадачы.

Паспяховае развiцце савецкага тэлебачання спынiла вайна. У перыяд барацьбы з фашысцкiмi акупантамi тэлевiзiйныя перадачы не праводзiлiся нi СЮ адной краiне ЕСЮропы, у тым лiку i СЮ Савецкiм Саюзе. Толькi СЮ 1945 годзе МаскоСЮскi тэлецэнтр першы СЮ ЕСЮропе аднавiСЮ свае рэгулярныя тэлевiзiйныя перадачы.

У 1951 годзе пачаСЮ працаваць яшчэ адзiн тэлевiзiйны цэнтр - у Кiеве. Асаблiва хуткi рост перадаючай i прымаючай тэлевiзiйнай сеткi пачаСЮся з сярэдзiны пяцiдзесятых гадоСЮ. У гэты час паспяхова вялiся будаСЮнiчыя работы па СЮзвядзенню тэлецэнтраСЮ у Рызе, Харкаве, СвярдлоСЮску, у сталiцы нашай рэспублiкi тАУ Мiнску.

..У аднаго з мiнскiх журналiстаСЮ захаваСЮся цiкавы фотаздымак, зроблены СЮ 1954 годзе: ля падножжатэлевiзiйнай вежы радыёрэпарцер бярэ iнтэрвтАЩю у брыгадзiра будаСЮнiкоСЮ, якiя пачалi СЮзводзiць Мiнскi тэлецэнтр. За спiнамi СЮдзельнiкаСЮ гутаркi тАУ у рыштаваннях будоСЮлi будучая плошча Перамогi. У 1955 годзе на беразе ракi Свiслач вырас чатырохпавярховы будынак з калонамi. У iм размясцiСЮся апаратна-студыйны комплекс, памяшканнi для рэдактарскага i рэжыссёрскага саставу, рэпетыцыйныя фае. РЖ хоць яшчэ не СЮсе работы былi закончаны, у нядзелю 1 студзеня 1956 года дыктар Т. П. Бастун упершыню звярнулася да тэлегледачоСЮ Мiнска:

тАЬДобры вечар, дарагiя таварышы! Вiншуем вас з Новым годам! Пачынаем нашы пробныя перадачы. Сення вы СЮбачыце кiначасопiс тАЬНавiны днятАЭ i СЮ 19 гадзiн 40 мiнут тАУ мастацкi фiльм тАЬПакаленне пераможцаСЮтАЭ..

ПачаСЮся першы год жыцця Беларускага тэлебачання, перадачы якога прымалi на той час 4,5 тысячы гледачоСЮ. Перадасы перадавалiся не кожны дзень i былi не вельмi працяглымi i СЮ асноСЮным складалiся з паказу канцэртаСЮ i тэлеспектакляСЮ на кiнаплёнцы, якая дасылалася з масквы, а таксама кiнафiльмаСЮ i часопiсаСЮ, што былi СЮ мясцовым кiнапракаце. Але з першых крокаСЮ вялася настойлiвая работа па пераСЮтварэнню тэлебачання СЮ сапраСЮдны сродак массавай прапаганды, шукалiся спецыфiчныя формы выразнасцi, каб шырэй i паСЮней адлюстроСЮваць жыцце нашай рэспублiкi.

Нараджэнне тэлебачання азначала нараджэнне новых прафесiй тАУ тэлерэдактараСЮ, рэжыссераСЮ, гукарэжыссераСЮ, аператараСЮ, мастакоСЮ, дыктараСЮ, камментатараСЮ. У рэспублiцы нi адна навучальная СЮстанова такiх спецыялiстаСЮ не рыхтавала. РЖ штаты папаСЮнялiся за кошт радыё, друку, кiно, тэатру. На пасады рэдактараСЮ напраСЮлялiся, як Вы здагадваецеся, камунiсты рэдакцый газет, радыё, парцiйныя работнiкi, якiм трэба было авалодваць гэтай новай i цяжкай справай.

Першым дырэктарам Мiнскай студыi тэлебачання (МСТ) быСЮ зацверджаны намеснiк старшынi ГалоСЮнага УпраСЮлення радыёiнфармацыi Мiнiстэрства культуры БССР М. РЖ Досiн (на гэтай пасадзе ён працаваСЮ з кастрычнiка 1955 года да снежня 1960 года). Сярод самых першых працоСЮнiкаСЮ студыi былi Я. В. Бунiн, М. А. Карпук, РЖ. В, Ахрэм, В. РЖ. АнтонаСЮ, Г. Ф. Шалковiч, Н. М. Пiнiгiн, Н. А. Краско, О. П. Захарава.

Кадры давала СЮ першую чаргу радыё. Так, напрыклад, рэдактар палiтычнага вяшчання В. РЖ. Нямiра быСЮ зацверджаны галоСЮным рэдактарам лiтаратурна-драматычнага вяшчання. Прыйшлi працаваць на студыю рэжыссёр Беларускага радыё В. В. Кухтто i iншыя, газетчыкi В. К Плешавеня, Н. Е. ЛатукоСЮскi, Н. К Пятнiцкi.

У 1960 годзе на пасаду дырэктара быСЮ зацверджаны В. Л. Палесскi-Станкевiч.

У чэрвенi 1957 года СЮ адпаведнасцi з рашэннем Савета МiнiстраСЮ СССР СЮ рэспублiцы быСЮ створаны Камiтэт па радыёвяшчанню i тэлебачанню пры Савеце МiнiстраСЮ БССР (Мiнiстэрства культуры было вызвалена ад кiраСЮнiцтва справамi радыёвяшчання i тэлебачання). Але пытанне з кадраму па iншаму стаяла востра.

У 1962 годзе выйшла пастанаСЮленне ЦК КПСС тАЬАб мерах па дальнейшаму паляпшэнню работы радыёвяшчэння i тэлебачаннятАЭ. У сувязi з гэтым пашырыСЮся прыём рэдактараСЮ тэлебачання СЮ вышэйшую партыйную школу пры ЦК КПСС, а таксама СЮ рэспублiканскiя партыйныя школы, у тым лiку i у Мiнскую партыйную школу. З 1966 года вядучыя супрацоСЮнiкi Камiтэта па радыёвяшчанню i тэлебачанню пры Савеце МiнiстраСЮ сталi запрашацца СЮ Мiнскую ВПШ для чытання лекцый па курсу тАЬЗмест i формы работы савецкага радыёвяшчання i тэлебачаннятАЭ, а таксама для правядзення практычных заняткаСЮ са слухачамi аддзелаСЮ друку, радыё i тэлебачаннятАЭ.

ЦК КПБ, улiчваючы СЮсё нарастаючае значэнне тэлебачання, якое, як i радыё, станавiлася магутным сродкам iдэалагiчнага СЮздзеяння, 6 мая 1967 года прымае рашэнне тАЬАб палепшаннi падрыхтоСЮкi журналiстаСЮ i палiграфiстаСЮ у рэспублiцытАЭ. У рашэннi гаварылася: тАЬДаводзiм да ведама, што Мiнiстэрства вышэйшай i сярэдняй адукацыi БССР ператварыла аддзел журналiстыкi Беларускага дзяржаСЮнага унiверсiтэта iмя В. РЖ. Ленiна СЮ факультэт журналiстыкiБелдзяржунiверсiтэта, i павялiчыць прыём студэнтаСЮ на гэты факультэт з новага навучальнага года на 25 (?) чалавек..Арганiзаваць на факультэце падрыхтоСЮку квалiфiцыраваных лiтаратурных супрацоСЮнiкаСЮ радыёвяшчання i тэлебачання. У гэтых мэтах разглядзець пытанне аб стварэннi СЮ саставе факультэта журналiстыкi адпаведнай кафедры.. тАЭ. У 1968 годзе на факультэце журналiстыкi была створана кафедра тэорыi i практыкi радыёвяшчання i тэлебачання.

Развiццё матэрыяльна-тэхнiчнай базы.

У 1957 годзе СЮ Мiнску было 6 тысяч тэлевiзараСЮ. Праз два гады СЮ рэспублiцы будзе зарэгiстрыравана 30 тысяч тэлевiзараСЮ, ахоп тэлевiзiйным вяшчаннем складзе каля 1 млн. чалавек.

Першаапчаткова радыус прыёму перадач быСЮ абмежаваны. Тэхнiчная недасканаласць уплывала на якасць перадач, на самi умовы распаСЮсюджання праграмм, асаблiва Цэнтральнага тэлебачання. Напрыклад, 7 сакавiка 1963 года была сарвана трансляцыя (перапынена праз 6 хвiлiн пасля пачатку) з Масквы спектаклю Маллога тэатру тАЬКартачны домiктАЭ: выйшла з строю радыёрэлейная лiнiя. Гэта бы СЮ не адзiны выпадак, калi радыёрэлейная лiнiя не наладжвала трансляцыi маскоСЮскiх перадач, вяла iх без належнай якасцi. Падобны прыклад тыпiчны для таго часу: толькi за 1962 год тэхнiчныя спыненнi радыёрэлейная лiнii склалi 28 гадзiн 30 хвiлiн. Пакiдалi жадаць лепшага i тэлевiзары, якiя выпускалiся радыёзаводамi. Якасць, надзейнасць, тэрмiн службы тэлевiзараСЮ тАЬНёмантАЭ, i тАЬБеларусь-5тАЭ не адказвалi патрабаванням. Значная iх колькасць рамантавалася яшчэ да заканчэння шасцiмесячнага гарантыйнага тэрмiну, увесь час iшлi скаргi. У сувязi з гэтым вялася пастаянная i напружаная работа па паляпшэнню матэрыяльна-тэхнiчнай базы, павелiчэнню аСЮдыторыi.

Асаблiва хуткае развiцце беларускае тэлеабчанне атрымала СЮ 1960-1970-ых гадах. У гэтыя гады развiцце тэлебачання адбывалася iшло па праграме тэлефiкацыi: у мэтах пашырэння зоны прыёму СЮ Беларусi СЮзводзiлiся рэтрансляцыйныя станцыi. Так у 1958 годзе пачаСЮ перадачы тэлевiзiйны цэнтр СЮ Гомелi. Затым у гарадах Баранавiчы, Гродна, Магiлёве, Вiцебску, Бабруйску зтАЩяСЮляюцца рэтрансляцыйныя станцыi, 10 рэтранслятараСЮ малой магутнасцi пабудаваны СЮ iншых гарадах рэспублiкi. Праграма тэлефiкацыi дазволiла ахапiць тэлевiзiйным вяшчаннем больш паловытэрыторыi, у насельнiцтва налiчвалася 70 тысяч тэлевiзараСЮ. Адкрылiся шырокiя магчымасцi для абмену праграмамi памiж студыямi, для вызаду на усесаюзны экран (з 1961 года перадачы ЦТ транслiруюцца на рэспублiку, а СЮ 1962 годзе Мiнская студыя выходзiць на усесаюзны экран).

У сакавiку 1964 года ЦК КПБ ператварыСЮ Мiнскую студыю тэлебачання СЮ студыю Беларускага тэлебачання.

Да сярэдзiны 70-ых гадоСЮ насычанасць тэлевiзарамi СЮ рэспублiцы была высокай: 1 млн. 585 тыс.; тэлевiзар мелi кожныя 70 семтАЩяСЮ з 100; 95% тэрыторыi рэспублiкi было ахоплена тэлевiзiйным вяшчаннем.

У 1978 годзе СЮ строй увайшоСЮ новы, аснашчаны сучаснай тэхнiкай, апаратна-студыйны комплекс Беларускага радыётэлецэнтра, якi даСЮ магчымасць значна палепшыць якасць тэлевiзiСЮнага вяшчання i арганiзаваць перадачу рэспублiканскай перадачы каляровага тэлебачання.

У цэтым па краiне: будаванне тэлецэнтраСЮ СЮ 70 гады спынiлася, а маламагутныя былi нават зачынены. АсноСЮная СЮвага была накiравана на пераабсталяванне тэлецэнтраСЮ, а ахоп насельнiцтва тэлебачаннем iшоСЮ шляхам рэтрансляцыi праграм пры дапамозе спутнiкавай сувязi. Мясцовыя тэлестудыi атрымалi шмат новай тэхнiкi: 102 каляровыя перасоСЮвальныя тэлевiзiйныя станцыi, 144 вiдэамагнiтафоны, 88 каляровых студыйных апаратных, 1187 кiнакамер, зрасходавана 358 млн. рублёСЮ.

Такiм чынам, да 1980-ых гадоСЮ матэрыяльна-тэхнiчная база БТ значна вырасла. Практычна у любым населенным пункце можна было прымаць тэлевiзiйныя тАУ дзве праграмы Цэнтральнага тэлебачання i рэспублiканскую. Аднапраграмнае вяшчанне ахоплiвала 96% тэрыторыi рэспублiкi, двухпраграмнае тАУ 76%, i трохпраграмнае тАУ 32% (Мiнск i Мiнская вобласць).

Рэканструкцыю прайшлi абласныя тэлерадыёцэнтры. Так, напрыклад, СЮ 1983 годзе стаСЮ шырэйшы выбар тэлеперадач у жыхароСЮ Вiцебшчыны: да дзвюх праграм тАУ першай агульнасаюзнай i рэспублiканскай - дабавiлася другая праграма Цэнтральнага тэлебачання. Замест старой стометровай антэны была СЮстаноСЮлена апора вышынёй 245 метраСЮ, уведзена у эксплуатацыю новая тэлевiзiйная станцыя з перадачыкамi вялькай магутнасцi. Так, як i на Цэнтральным тэлебачаннi, усе больш тэлепраграм вырабляецца не на кiнаплёнцы, а на магнiтнай выдэаленце, што дазваляла скарацiць затраты на падрыхтоСЮку перадач, i паскорыць тэрмiн iх стварэння, i павысiць якасць каляровага адлюстравання.

На першых этапах свайго развiцця беларускае тэлебачанне выступала галоСЮным чынам як рэтранслятар тых цi iншых падзей i твораСЮ мастацтва, таксама шукала формы стварэннчя забаСЮляльнай iнфармацыi. Тады экран быСЮ не простым тэхнiчным канонам у перадачы ведаСЮ.

Спачатку было падражняльнiцтва (не было свайго вопыту). Фармiраванне СЮласных тэлевiзiйных жанраСЮ пачынаецца СЮ 60-ых гг., калi журналiсты рэспублiкi вынаходзяць магчымасць адлюстроСЮваць асноСЮныя пытаннi сучаснасцi з дапамогай арыгiнальных, уласных тэлебачанню сродкаСЮ выказвання.

Для гэтага яны звяртаюцца СЮ першую чаргу да дакументальнага жанра i, супастаСЮляючы рэальныя жыццё выя факты, пачынаюць узнiмаць у перадачы суртАЩёзныя грамадскiя пытаннi, уцягваць чытачоСЮ у творчае абдумванне сучаснасцi. Уведзеныя СЮ рамкi рубрык i цыклаСЮ, гэтыя дакументальныя перадачы садзейнiчалi садзейнiчалi больш глыбокаму адлюстраванню падзей, якiя адбывалiся СЮ жыццi рэспублiкi.

тАЬРЖнструмент зрокавага СЮздзеяннятАЭ патрабаваСЮ не прастой iнфармацыi, выказанай словам, а непасрэдна зрокавай iнфармацыi. На першы момант гэта быСЮ дыктар, якi чытаСЮ паведамленнi. Тым не менш прынцыпiяльных адрозненняСЮ памiж газетнай iнфармацыяй i тэлевiзiйнай не iснавала. Тэкставая iнфармацыя без маляСЮнiчага матэрыялу, характэрная для пачатковага перыяду развiцця тэлебачання, захавалася СЮ пэСЮных параСЮнальна адасобленых масштабах i па гэты дзень у iнфармацыйных выпусках. Нават пры самай сучаснай тэхнiчнай абсталяванасцi бывае немагчыма, а iншы раз i неабавязкова фiксiраваць на кiнаплёнку некаторыя падзеi з-за аддаленасцi абтАЩекта, раптоСЮнасцi падзеi i г.д. Але не адклiкнуцца на гэту падзею зусiм служба навiн не можа. Прыходзiцца выкарыстоСЮваць адзiную магчымасць тАУ чытаючага дыктара СЮ кадры.

Адна з самых папулярных форм тэлевiзiйных перадач тАУ публiцыстыка. На Беларускiм тэлебачаннi пачатак ёй паклалi паэты Пятро Глебка i Пятрусь БроСЮка, якiя першымi з пiсьменнiкаСЮ рэспублiкi выступiлi перадгледачамi з палымяным паэтычным словам. Пятро Глебка пазнаёмiСЮ з урыСЮкам з паэмы тАЬМужнасцьтАЭ. Пятрусь БроСЮка прачытаСЮ свой пераклад паэмы МаякоСЮскага тАЬУладзiмiр РЖльiч ЛенiнтАЭ.

З таго часу беларускiя пiсьменнiкi i паэты тАУ Пятрусь БроСЮка, Максiм Танк, Аркадзь КуляшоСЮ, РЖван Мележ, РЖван Шамякiн, Максiм Лужанiн, Янка Брыль i многiя iншыя аказваюць дзейсную дапамогу журналiстам рэспублiканскага тэлебачання непасрэдным удзелам у жыццi студыi.

Першыя крокi тэлебачання каштоСЮныя перш за СЮсё тым, што СЮ гэты перыяд iшлi настойлiвыя пошукi метадаСЮ падрыхтоСЮкi перадач, вызначалiся формы i стыль размовы з тэлегледачом, вырашалася задача найпершай важнасцi тАУ даць насельнiцтву iнфармацыю па самых актуальных праблемах дня.

Усе мацней заяСЮляла аб сабе тэлевiзiйная дакументалiстыка СЮ стварэннi зборных праграм тАУ тэлечасопiсаСЮ. Цiкава адзначыць, што самым першым з часопiсаСЮ быСЮ тАЬПiянерскi касцёртАЭ, якi выйшаСЮ у эфiр 30 красавiка 1956 года. Пазней зтАЩявiлiся тэлечасопiсы i iншых напрамкаСЮ: тАЬМастацтватАЭ, тАЬФiзкультура i спорттАЭ, тАЬВедытАЭ, тАЬДля Вас, жанчынытАЭ. Сярод iнСЮшых форм вяшчання вядучае месца займалi тэлевiзiйныя спектаклi, з якiмi Мiнская студыя выходзiла на экран амаль кожны месяц.

Важнае месца СЮ перадачах таго часу займала падрыхтоСЮка да YI Сусветнага фестывалю моладзi i студэнтаСЮ у Маскве. У праграмах Мiнскай студыi сiстэматычна паведамлялася аб тым, як юнакi i дзяСЮчаты Беларусi СЮдзельнiчаюць у iнтэрнацыянальным руху за мiр, падрабязна асвятляСЮся СЮ кiнарэпартажах кiнафестываль беларускай моладзi.

РЖ вось настаСЮ дзень 28 чэрвеня 1957 года. Уся увага планеты была прыкавана да сталiцы Савецкага Саюза Масквы, дзе на вулiцах i плошчах, у парках i СЮ канцэртных залах разлiлося разнамоСЮнае свята юнацтва планеты. Мiнчане,седзячы ля сваiх тэлевiзараСЮ, змаглi СЮбачыць урачыстае адкрыццё YI Сусветнага фестывалю моладзi. Гэта была першая трансляцыя тэлепраграмы з Масквы, якую прынялi СЮ Мiнску.

Як жа была арганiзавана гэта перадача?

У той час радыётэхнiка СЮжо ведала шэраг сiстэм перадачы адлюстравання на вялiкiя адлегласцi тАУ па кабелю i па рэлейных магiстральных лiнiях. Для таго, каб злучыць радыёрэлейнай лiнiяй лiнiяй Мiнск з Масквой, неабходна было пабудаваць 15 прамежкавых прыёмаперадаючых станцый, што СЮ той час нельга было ажыццявiць. РЖнжынерна-тэхнiчныя работнiкi вырашылi гэтае пытанне вельмi дасцiпна, а галоСЮнае тАУ хутка. Была СЮзведзена рэтрансляцыйная станцыя ш Смаленску, а дзве iншыя прамежкавыя прыёмаперадаючыя станцыi СЮсталяавлi на самалётах, якiя на вышынi 2500 тАУ 3000 метраСЮ ажыццяСЮлялi сувязь памiж Масквой i Смаленскам, Смаленскам i Мiнскам i забяспечылi нармальнае праходжанне сiгналу па СЮсёй трассе.

Ад перадачы да перадачы расла папулярнасць Мiнскага тэлебачання. Яго магчымасцi асаблiва пашырылiся, калi зтАЩявiлася перасоСЮная тэлевiзiйная станцыя тАУ ПТС, якая дазволiла весцi трансляцыю футбольнага матча, цыркавога прадстаСЮлення, спектакля. Пачалi транслiравацца СЮрачыстыя сходы, спартыСЮныя спаборнiцтвы, тэатральныя прадстаСЮленнi, масавыя святы. ЗтАЩявiлася магчымасць паказваць оперныя спектаклi.

Спачатку ПТС так i курсiравала з тэатра на стадыён, затым у цырк, у бассейн. РЖ вось аднойчы аСЮтобусы заехалi СЮ двор радыёзавода, тэхнiкi працягнулi кабель у цэх, устанавiлi i наладзiлi камеры, i тэлегледачы СЮбачылi на экранах, як рабочыя збiраюць беларусскiя тэлевiзары. Гэта быСЮ першы рэпартаж з рабочага прадпрыемства i транслiраваСЮся ён 11 жнiСЮня 1958 года. З таго часу рэпартаж з завода, фабрыкi, камбiната, з будоСЮлi, калгаса стаСЮ адным з самых папулярных жанраСЮ тэлевiзiйнага вяшчання. Амаль кожны дзень нараджалiся СЮ той час новыя цыклы i рубрыкi. У сувязi з гэтым Камунiстычная партыя заклiкала iнфармаваць беларускае насельнiцтва аб тым, што адбываецца у рэспублiцы. Асаблiва падкрэслiвалася важнасць тэм прамысловасцi i новабудоСЮлi. Работнiкi студыi бывалi СЮсюды. Стваралася хiмiчная прамысловасць тАУ будаваСЮся нафтаперапрацоСЮчы завод, перакладваСЮся газаправод, СЮзводзiСЮся Салiгорскi калiйны, Васiлевiцкая i БярозаСЮская электрастанцыi..

Напрыклад, цыкл тАЬГэта зроблена СЮ БеларусiтАЭ адлюстроСЮваСЮ поспехi беларускай iндустрыi. АСЮтазаводы з гордасцю расказвалi пра 40-тонны самазвал МАЗ-530. гэта машына атрымала СЮсеагульнае прызнанне як у нашай краiне, так i далёка за яе межамi.

Адной з задач беларукага тэлебачання канца 50-ых гадоСЮ было культурнае, маральнае выхаванне насельнiцтва. У сувязi з гэтым быСЮ арганiзаваны тэлевiзiйны унiверсiтэт навукi i культуры (сумесна з рэспублiканскiм мiнiстэрствам i таварыствам тАЬВедытАЭ). З экрана тэлевiзара слухачы СЮнiверсiтэта мелi магчымасць знаёмiцца з дасягненнямi навукi, вучылiся слухаць i разумець музыку, разбiрацца СЮ жывапiсе i графiцызнаёмiлiся з лепшымi творамi драматургii i кiнамастацтва.

60-ыя гады.

У развiццi беларускага тэлебачання яны характэрныя тым, што СЮ рэдакцыях вызначылiся такiя пастаянныя цыклы, як сельскi клуб тАЬКоластАЭ, тАЬЛiтаратурная БеларусьтАЭ, тАЬНародны кантрольтАЭ, тэлевiзiйны конкурс па дзiцячых рухомых гульнях тАЬВас выклiкае СпартландыятАЭ.

У 1961 годзе Мiнск быСЮ злучаны радыёрэлейнай лiнiяй з Масквой. У Беларусь прыйшла першая праграма Цэнтральнага тэлебачання. У гэты час зарадзiлiся творчыя сувязi з тэлестудыямi братскiх рэспублiк. Асаблiва цеснымi былi яны з Лiтвой. 12 верасня 1962 года СЮпершыню праводзiлася мiжрэспублiканская пераклiчка Мiнск тАУ Вiльнюс.

4 кастрычнiка 1962 года Мiнская студыя СЮключылася СЮ агульнасаюзную шотыднёвую перадачу тАЬЭстафета навiнтАЭ, а 23 кастрычнiка быСЮ упершыню паказаны на Маскву тАЬБлакiтны агеньчыктАЭ. Радыёрэлейныя лiнii адкрылi дарогу тэлебачанню Беларусi не толькi на экраны Цэнтральнага тэлебачання, але i iншых краiн Савецкага саюза.

У 1961 годзе тэлевiзiйная сетка СССР была злучана з сiстэмай РЖнтэрбачання i ЕСЮрабачання. Пачатак гэтаму супрацоСЮнiцтву паклала трансляцыя тэлевiзiйнай перадачы пра сустрэчу СЮ Маскве першага СЮ свеце касманаСЮта Юрыя Гагарына.

Першы выхад Беларускага тэлебачання на РЖнтэрбачанне адбыСЮся СЮ 1962 годзе. Хутка тэлецэнтры Мiнска, Гомеля, Брэста i Вiцебска таксама былi СЮключаны СЮ тэлевiзiйную сетку РЖнтэрбачання. Гледачы Польшчы, Балгарыi, Чэхаславакii i iншых краiн сацыялiстычнай садружнасцi СЮбачылi такiя перадачы, як тАЬБеларукi балеттАЭ, канцэрты тАЬБеларуская лiрычнаятАЭ, тАЬСпявае Зiновiй БабiйтАЭ, тэлефiльмы тАЬТры волатытАЭ, тАЬДваццаць мiрных гадоСЮтАЭ i iншыя.

Трэба заСЮважыць, што праграмы з Мiнска на фестывалях рэспублiк, праводзiмых Цэнтральным тэлебачаннем, атрымлiвалi высокую ацэнку.

Значны СЮплыСЮ на якасць кiнапрадукцыi Беларукага тэлебачання аказала стварэнне СЮ 1965 годзе ГалоСЮнай рэдакцыi тАЬТэлефiльмтАЭ, якая пачала вытворчасць дакументальных i мастацкiх фiльмаСЮ, а таксама канцэртных праграм для тыражу на студыях тэлебачання усiх саюзных рэспублiк. Ужо з першых гадоСЮ свайго iснавання тАЬТэлефiльмтАЭ добра зарэкамендаваСЮ сябе як на мiжрэспублiканскiх, так i на СЮсесаюзных кпiнафестывалях. Сярод лепшых былi адзначаны на гэтых аглядах тАЬЧалавек нараджаецца для шчасцятАЭ, тАЬАпавяданне пра зялёны домтАЭ, тАЬЗапрудатАЭ.

Паняцце тАЬтэлевiзiйны фiльмтАЭ прыйшло да масавага гледача СЮ сярэдзiне 60-ых гадоСЮ, калi на шэрагу кiнастудый краiны былi створаны абтАЩяднаннi тэлевiзiйных фiльмаСЮ, што было выклiкана жыццёвай неабходнасцю пастаянна бачыць у праграме мастацкiя i дакументальныя стужкi, якiя, як сцвярджаюць сацыёлагi, зтАЩяСЮляюцца адным з любiмых вiдаСЮ вiдовiшча.

У лiку СЮзнiкшых у рэспублiцы абтАЩяднанняСЮ i творчае абтАЩяднанне тэлефiльмаСЮ кiнастудыii тАЬБеларусьфiльмтАЭ, арганiзаванае у 1966 годзе, i абтАЩяднанне тАЬТэлефiльмтАЭ Беларускага тэлебачання Дзяржкамiтэта СМ БССР па тэлебачанню i радыёвяшчанню, створанае СЮ 1967 годзе. Сёння СЮ iх творчым спiсе дзесяткi паСЮметражных (у тым лiку i шматсерыйных) i кароткаметражных стужак, сярод якiх найбольш знаёмыя нам тАЬРуiны страляюцьтАЭ РЖ. Чацверыкава; тАЬДоСЮгiя вёрсты вайнытАЭ А. Карпава; тАЬПрыгоды БурацiнатАЭ, тАЬЧырвоны КапялюшыктАЭ, тАЬЗорны хлопчыктАЭ Л. Нечаева; тАЬКрахтАЭ В. Карпiлава i iшныя.

СтанаСЮленне тэлекiно было нялёгкiм. Тэлефiльм паступова набываСЮ сваю самастойнасць у русле адзiнай цэласнай тэлевiзiйнай праграмы, у цесным яе кантакце з iнфармацыйна-публiцыстычнай зонай. Тэлефiльм, у адрозненне ад кiнафiльма, усе больш адчуваСЮ сябе неадтАЩемнай часткай тэлевiзiйнай праграмы з яе пэСЮнымi рысамi дня, тыдня, месяца, года, яе разгорнутасцю перад гледачамi СЮ цэлым па часе. У канцы 60-ых гадоСЮ тэлефiльм як новае адгалiнаванне экраннага мастацтва набыСЮ новыя магчымасцi СЮ параСЮнаннi з кiнафiльмам: унутраную арыентаванасць на формы дыялога з гледачом (адсюль нярэдкае СЮвядзенне каментатара, асобы ад аСЮтара i г. д.), цыклiчнасць, дзяленне на асобныя серыi.

РЖгравы тэлефiльм у Беларусi пачаСЮ сваё iснаванне з тАЬмалых формтАЭ тАУ мiнiяцюры, навелы i iншых. А вось у лiку першых на тАЬТэлефiльметАЭ Мiнскай тэлестудыi былi пастаСЮлены навелы тАЬСнежны коньтАЭ (1966) i тАЬЗiмнi дубтАЭ(1967) тАУ своеасаблiвыя тэлевершы з лiрычным, паэтычным аСЮтарскiм светаадчуваннем.

Тэлесерыялы тАУ былi цiкавымi з пункту гледжання сюжэтнай арганiзацыi i прынцыпаСЮ злучэння асобных серый у адзiнае мастацкае цэлае. Першая ластаСЮка СЮ стварэннi арыгiнальнага дакументальна-iгравога вiдовiшча быСЮ у 1967 годзе тэлевiзiйны фiльм - спектакль тАЬКрахтАЭ. У 1971 годзе зтАЩявiлася тАЬУся каралеСЮская рацьтАЭ, пазней тАУ тАЬВашынгтонскi карэспандэнттАЭ.

Экранiзацыi. У тэлевiзiйным кiно займаюць значнае месца. Першая экранiзацыя была у 1970 годзе (Я. Купала тАЬЗа шчасцем, за сонцамтАЭ). Пазней былi экранiзiраваны многiя творы беларускiх аСЮтараСЮ: Я. Купала тАЬГусляртАЭ, тАЬПаСЮлiнкатАЭ; В. БыкаСЮ тАЬЖураСЮлiны крыктАЭ, тАЬВоСЮчая зграятАЭ, тАЬПасткатАЭ, тАЬАльпiйская баладатАЭ; В. Дунiн-Марцiнкевiч тАЬПiнская шляхтатАЭ; М. ГусоСЮскi тАЬПесня пра зубратАЭ; РЖ. Мележ тАЬЛюдзi на балоцетАЭ i iншыя.

Дакументальныя фiльмы. СтанаСЮленне прыходзiца на 60-ыя гады i адбылося яно на базе iнфармацыйна-публiцыстычных праграм эфiрнага тэлебачання. З абтАЩяднаннем арганiзацыi тАЬТэлефiльмтАЭ сiстэматычна пачынаюць стварацца тэлевiзiйнныя дакументальныя стужкi, як поунаметражныя, так i кароткаметражныя. Першы дакументальны фiльм выйшаСЮ у 1945 годзе (тАЬГнашы дзецiтАЭ).

Шмат фiльмаСЮ гэтага жанру было пра Вялiкую айчынную вайну (тАЬДзецi Брэсцкай крэпасцiтАЭ, тАЬХлапчукi, хлапчукiтАЭ, тАЬПоле боя тАУ поле жыццятАЭ, тАЬСалдаты ПерамогiтАЭ), аб касманаСЮтах i навуковых праблемах..Дарэчы, у 1980 годзе на экранах зтАЩявiСЮся дакументальны фiльм тАЬЭстафетатАЭ. Фiльм быСЮ аб вучоных-фiзiках нашага роднага Беларускага ДзяржаСЮнага унiверсiтэта.

Музычныя тэлефiльмы. Хутка пасля зтАЩяСЮлення тэлебачання СЮ нашай краiне стала зразумела, што музыка маешматлiкiя формы тАЬiснаваннятАЭ на экране, а таксама добрыя магчымасцi для стварэння настроя гледачоСЮ, афарбоСЮкi тэлепраграмы, кiнавобраза i г. д. Тут можна выдзелiць такiя жанры, як тэлефiльм-канцэрт, телеперадача-канцэрт, фiльм-канцэрт, музычна-забаСЮляльна перадача i iнш. Гледачы мелi магчымасць знаёмiцца з такiмi музыкальнымi перадачамi i фiльмамi, як

тАЬПеснi РЖгара ЛучанкатАЭ, тАЬВерасытАЭ, тАЬХарошкiтАЭ, тАЬСвята на ПалессетАЭ i iншымi.

Дзiцячыя фiльмы. У пасляваенныя гады разгарнулася работа па стварэнню кiнастужак для дзяцей на кiнастудыi тАЬБеларусьфiльмтАЭ. тАЬДзецi партызанатАЭ - першы фiльм, якi быСЮ прадстаСЮлены увазе маленькiх гледачоСЮ у 1954 годзе. Потым зтАЩявiлiся тАЬМiколка-паравозтАЭ, тАЬвулiца малодшага сынатАЭ, тАЬУвага! У горадзе тАУ чараСЮнiк!тАЭ i iншыя.

Мастацкiя фiльмы. Самыя першыя СЮ гэтым жанры тАУ тАЬНовы домтАЭ (1947); тАЬКанстанцiн ЗаслонаСЮтАЭ (1949). Да нашых дзён дайшлi такiя мастацкiя стужкi, як тАЬГадзiннiк спынiСЮся апоСЮначытАЭ, тАЬХто смяецца апошнiмтАЭ, тАЬПалесская легендатАЭ, тАЬНаперадзе тАУ круты павароттАЭ i iншыя.

Якая ж была тэматыка СЮ беларускага тэлебачання?

Па першае, гэта ваенна-патрыятычная тэма. З экрана тэлевiзара пастаянна гучалi расказы пра гады барацьбы з фашызмам, выступалi удзельнiкi баёСЮ, былыя партызаны, салдаты i афiцэры, падпольшчыкi.

Тэма сельскай гаспадаркi i яе выдатных працаСЮнiкоСЮ на той час таксама была вельмi актуальнай. тАЬСтаханаСЮцытАЭ i актывiсты, ударнiкi i трактарысты тАУ тАЬвось тыя, кiм па сапраСЮднаму павiнна ганарыцца наша грамадства!тАЭ, - данасiлася з блакiтнага экрана савецкага чалавека.

Па-трэцяе (i як я казала СЮжо раней), эканамiчная тэма. МагутныятАЭ савецкiя прадпрыемствы апярэджваюць час! Нас буржуям не дагнаць! У перадачах, напрыклад, на прамысловыя тэмы вялiкая СЮвага надавалася сацыялiстычнаму спаборнiцтву на прабпрыемствах рэспублiкi, праблемам навукова тэхнiчнага прагрэсу, рацыяналiзатарству i вынаходнiцтву. Гэтыя пытаннi былi галоСЮнымi СЮ перадачах тАЬДзённiк пяцiгодкiтАЭ, тАЬРабочы клубтАЭ, тАЬНаватартАЭ, тАЬБудаСЮнiктАЭ.

Пра ленiнскую тэму таксама не трэба забывацца. Для гледачоСЮ праводзiлiся незабыСЮныя чытаннi-лекцыi пра Ленiна, яго тэорыю сацыялiстычнай рэвалюцыi, кiруючую ролю рабочага класа СЮ будаСЮнiцтве сацыялiзма i камунiзма i яшчэ пра шмат чаго iншага, што сёння нам здаецца абсурдным, незразумелым i нецiкавым. Але..Час быСЮ такi, нiчога не паробiш.

Тэма будаСЮнiцтва i цыкл праграм тАЬТэлеабтАЩектыСЮ на сельскай будоСЮлiтАЭ, тАЬВёска СЮ рыштаваннях новабудоСЮляСЮтАЭ. Праводзiлiся, напрыклад, спецыяльныя выязныя рэйды-агляды новабудоСЮляСЮ Салiгорска, Гомеля, Гродна. У iх таксама СЮдзельнiчалi i прадстаСЮнiкi будаСЮнiчых арганiзацый. Затымi матэрыялы рэйду iшлi СЮ праграму тАЬБудаСЮнiктАЭ.

Акрамя таго, асвятлялiся асноСЮныя падзеi з жыцця гораду, паездкi палiтычных дзеячаСЮ за мяжу, навiны культуры, навукi i мастацтва i iншыя падзеi.

Юнацтву, якое тАЬабдумвае жыццётАЭ, быСЮ прапанаваны цыкл тАЬЛюдзi ленiнскай гвардыiтАЭ тАУ пра жыццё, поСЮнае барацьбы i трывог Н. К. Крупскай, М. РЖ Калiнiна, А. В. Луначарскага, А. Ф. Мяснiкова i iншых гiстарычных асоб.

Пазней, пасля гарбачоСЮскай тАЬрэформытАЭ жалезная заслона прыадкрыецца i усiм нам стане зразумела, што СЮ савецкi перыяд iснавання нашай краiны Беларускае тэлебачанне, ды i СЮвогуле СЮсе савецкiя СМРЖ праводзiлi тАЬвялiкуютАЭ работу прапаганды iдэй марксiзма-ленiнiзма, камунiстычнай партыi i савецкай улады. Што чалавек, будучы марыянеткай сацыялiзму, тАЬзамбiраваСЮсятАЭ i прапiтваСЮся на працягу жыцця яго iдэямi, думкамi i памкненнямi. Тыя ж СМРЖ вучылi чалавека ненавiдзець сабе падобных тАУ так званых ворагаСЮ народа тАУ тых хто не дагадзiСЮ уладзе, пагарджаць iмi. Ненавiдзець i кiдаць каменне СЮ белых варон.. Чаму так адбывалася?

Сёння мы да канца не змаглi перажыць шок ад гарбачоСЮскай перабудовы. БССР цяпер Рэспублiка Беларусь, але грамадства ж наша не змянiлася. тАЬАх, вярнуць бы савецкi час!тАЭ, тАЬАх, як добра жылося нам тады!тАЭ, кажуць бабулькi, а дзядок з палачкай лае СЮ тралейбусе тАЬваласатагатАЭ панка з завушнiцай у носе i называе яго: тАЬФашыст!тАЭ.. Людская псiхiка лёгка зламалася. А да канца тАЬдабiваюцьтАЭ яе тыя ж сродкi масавай iнфармацыi, якiя гадкоСЮ 10 назад спявалi тАЬгiмнтАЭ iншаму гаспадару. З экранаСЮ тэлевiзараСЮ, радыёпрыёмнiкаСЮ, газет, часопiсаСЮ, журналаСЮ, РЖнтэрнета на нас навалiлася вельмi шмат чаго цiкавага i забароненага, жорсткага i iлжывага, заманлiвага i абяцаючага выдатны рэзультат без асаблiвых намаганняСЮ. Рэклама тАЬдушыцьтАЭ гледача сваiмi 15% -нымi гадавымi; жанчынамi, якiя схудзелi за 3 днi iх i тым, якая цудоСЮная скура СЮ iх на твары? А мо б вы хацелi набыць залаты унiтаз? У нас гэта танней на 50 у.е.!!! Усё той, што мы бачым на нашым экране (i чуем) тАУ самая сапраСЮдная ломка псiхiкi былога савецкага чалавека, якi нiколi не карыстаСЮся мылам тАЬDOVEтАЭ, не чысцiСЮ зубы пастай тАЬCOLGATEтАЭ, не мыСЮ валасы шампунем тАЬELSEVEтАЭ.. Гэта тАЬломкатАЭ прыводзiць да агрэссii, як моСЮнай, так i фiзiчнай. Я кажу: тАЬДобры дзень,шаноСЮная!тАЭ, а СЮ адказ чую: тАЬДобрытАЭ. Я ж табе жадаю добрага дня, а ты мне што адказваеш? Проста канстатуеш, што дзень тАУ добры. Дзякуй! А як мы паводзiм сябе СЮ грамадскiм транспарце, на рабоце, на якой небудзь тАЬтусоСЮцытАЭ? У грамадскiм транспарце iншым часам можна СЮявiць сябе не простым пасажырам, а героем вострасюжэтнага баявiка з элементамi бойкi! Дзякуй, што вучыцца розным прыёмам i СЮсялякай тАЬнецэнзурнайтАЭ жэстыкуляцыi не трэба: кожны вечар амерыканскiя баявыя тАЬкурсытАЭ завуць нас да блакiтнага экрана.

Я не вiню СМРЖ, у прыватнасцi тэлебачанне, СЮ тым, як мы сёння жывем, якое СЮ нас грамадства i г.д. Я сцвярджаю, што СМРЖ СЮ першую чаргу пасля улады нясе адказнасць за тое, што яно сёння, заСЮтра, паслязаСЮтра ПРЫНЯСЕ СЮ кожную кватэру. Майго брацiка Рустама, якому СЮсяго 4 годзiка, не трэба вучыць як страляць з пiсталета i куды трэба прыцэльвацца, а крыху старэйшая за яго сястрычка ведае тэксты любой рэкламы на любым канале на памяць. РЖ тут проста забарона глядзець тэлевiзар не дапаможа.

Беларускае тэлебачанне сення.

Спачатку азначым асноСЮныя рысы iнфармацыйнага прастранства Рэспублiкi Беларусь.

В· Адкрытасць.

Асаблiва гэта датычыцца аСЮдыёвiзуальных i электронных СМРЖ. Зараз не тАЬглушацьтАЭ замежныя хвалi, як гэта рабiлася раней.

В· Даступнасць.

Кожны грамадзянiн Рэспублiкi Беларусь можа мець доступ да любога з СМРЖ.

В· Вялiкая колькасць акрэдытаваных у Рэспублiцы Беларусь замежных журналiстаСЮ, карэспандэнцкiх пунктаСЮ.

Беларускiя СМРЖ з-за пэСЮных матэрыяльных праблем не могуць сабе дазволiць мець як карэспандэнцкiя пункты за мяжой, так i акрэдытацыю сваiх журналiстаСЮ (за мяжой). На сённяшнi дзень iснуе толькi адзiны карэспандэнцкi пункт, i знаходзiцца ён на тэрыторыi Расii.

Вместе с этим смотрят:

"Quo vadis": проекцiя на сучаснiсть

"Звезды" немого кино и русская мода 1910-х годов

"Культура": типология определений

"Рабочий и колхозница" (Из биографии В. И. Мухиной)

"Русские сезоны" в Париже