Вiктар Казько: бiяграфiя i творчасць

Кароткiя бiяграфiчныя звесткi

Казько Вiктар Апанасавiч (н. 23.4.1940, г. Калiнкавiчы Гомельскай вобл), празаiк. Член СП Беларусi з 1973. ЛаСЮрэат прэмii Ленiнскага камсэмола (1977, за кнiгу ВлДобры дзень i бывайВ»), ДзяржаСЮнай прэмii Беларусi 'iмя Я.Коласа (1982, за аповесць ВлСуд у слабадзеВ»). Пiша на беларускай i рускай мовах.

3 сям'i рабочага. У гады Вялiкай Айчыннай вайны ад выбуху бомбы загiнула мацi, замерзла маленькая сястрычка. ВыхоСЮваСЮся В.Казько СЮ Вiльчанскiм i Хойнiцкiм дзiцячых дамах на Палессi. Пасля сканчэння СЮ 1956 васьмi класаСЮ вучобу працягваСЮ у КемераСЮскiм горным iндустрыяльным тэхнiкуме. Потым працаваСЮ у шахце, у геолагаразведцы. 3 1962 звязаСЮ свой лёс з журналiстыкай: быСЮ загадчыкам аддзела прамысловасцi таштагольскай гарадской газеты ВлКрасная ШорняВ», лiтсупрацоСЮнiкам абласной гаэеты ВлКомсомолец КузбассаВ», карэспандэнтам абласнога радыё. У 1970 скончыСЮ завочнае аддзяленне Лiтаратурнага iнстытута iмя А.М.Горкага. Праз год пераехаСЮ у Мiнск. 3 1971 В.Казько лiтсупрацоСЮнiк газет ВлЧырвоная зменаВ», ВлСоветская БелоруссмяВ», у 1973тАФ76 тАФ часопiса ВлНеманВ». 3 1976 на творчай рабоце. У 1985тАФ88 сакратар Саюза пiсьменнiкаСЮ БССР. 3 1988 зноСЮ на творчай рабоце.

В.Казько адзiн з вядучых беларускiх празаiкаСЮ сярэдняга пакалення. Друкавацца пачаСЮ у газеце ВлКрасная ШормяВ» (апавяданне ВлХалiмонВ», нарысы, карэспандэнцыi не выяСЮлены). У беларускiм друку выступае з 1971. Творчасць В.Казыср мае ярка выражаную аСЮтабiяграфiчную аснову. Ен адзiн з першых у беларускай i савецкай прозе паказаСЮ вайну праз прызму СЮспрыняцця дзiцяцi (ВлСуд у СлабадзеВ»). Трагiчныя падзеi вайны, якiя захавалiся СЮ дзiцячай свядомасцi, сталi сюжэтна-кампазiцыйным, сэнсавым, этычным цэнтрам аповесцей пiсьменнiка. Яны абумовiлi розныя планы апавядання тАФ ваеннае мiнулае, жорсткiя траСЮмы, якiя былi нанесены дзiцячай душы, цяжкае станаСЮленне юнака, iмкненне пераадолець. невыносны цяжар страшэнных успамiнаСЮ. Значную СЮваiу В.Казько СЮдзяляе экалагiчным праблемам: выступае не толькi за чысцiню прыроды, але i за чысцiню чалавечых адносiн, мар, iдэалаСЮ. Гiбель прыроды, варварскiя адносiны да яе знiшчаюць нешта чалавечае СЮ самiм чалавеку (ВлЦвiце на Палессi грушаВ», ВлНерушВ»). Своеасаблiвым падагульненнем творчых пошукаСЮ В.Казько 70тАФ80-х стаСЮ раман ВлХронiка дзетдомаСЮскага садуВ» (1987), у якiм спалучаны найбольш значныя дасягненнi пiсьменнiка СЮ распрацоСЮцы тэмы вайны i СЮзаемадзеяння з прыродай. НапiсаСЮ аповесцi ВлНо пасаранВ» (ВлПолымяВ». 1990. № 4), ВлВыратуй i памiлуй нас, чорны буселВ» (ВлПолымяВ». 1991. № 9). Творам В.Казько СЮласцiвы драматызм, пераканаСЮчасць, псiхалагiчнае заглыбленне. Вобразы, створаныя мастаком, набываюць сiмвалiчна-алегарычны сэнс, адкрытую публiцыстычнасць, фiласафiчнасць. Яго творы былi экранiзаваны на кiнастудыi ВлБеларусьфiльмВ» (ВлПаводкаВ», ВлСадВ», ВлСудны дзеньВ»), перакладалiся на многiя мовы. Жыве СЮ Мiнску.

АсноСЮныя напрамкi i матывы творчасцi

Вопыт ваеннага дзяцiнства стаСЮся асноватворным у творчым пошуку Вiктара Казько. ПаслядоСЮнасць i настойлiвасць, з якой ён звяртаСЮся да тэмы ваеннага дзяцiнства, надзвычайная эмацыянальнасць яго твораСЮ, выключная пранiзлiвасць i ВлвыбуховасцьВ» iнтанацыi абумовiлi адметнасць празаiка СЮ кантэксце творчасцi iншых прадстаСЮнiкоСЮ генерацыi пiсьменнiкаСЮ так званага Влсярэдняга пакаленняВ», або ВлшасцiдзесятнiкаСЮВ».

Адметны i тая вастрыня, з якой В. Казько ставiць заблытаныя этычныя пытаннi, i той спосаб вырашэння iх, якi СЮ шэрагу твораСЮ набывае кампазiцыйную i канцэптуальную форму маральнага суда.Як правiла, аСЮтар пазбягае паспешлiвых i катэгарычных адказаСЮ, галасы СЮдзельнiкаСЮ ВлсудаВ» гучаць згодна з прынцыпам полiфанii, што робiць творы В. Казько аб'ектам ажыСЮленых дыскусiй i спрэчак у бягучай крытыцы.

Крытыкi адзначалi СЮскладнёную жанравую, сюжэтную, вобразную структуру твораСЮ В. Казько, iх вiдавочную арыентацыю на эксперымент, фарматворчасць, умоСЮнасць: проза В. Казько далучаецца да тэндэнцыi, агульнай для СЮсходнееСЮрапейскiх лiтаратур 1970тАФ80-х гадоСЮ, якую лiтаратуразнавец А. БачароСЮ слушна характарызаваСЮ як iнтэлектуалiзацыю лiтаратуры. Мiфалагiзацыя, рэтраспектыСЮны аналiз, элементы прыпавесцi i парабалы, ВлрасшчапленнеВ» мастацкага часу, Влплынь свядомасцiВ» тАФ гэтыя рысы iнтэлектуалiзаванай прозы спалучалiся СЮ творах В. Казько з уск-ладнёнасцю канцэптуальнага пошуку. Такое спалучэнне адбывалася СЮ руху ад рэалiзацыi вопыту ваеннага дзяцiнства да асэнсавання iншых тэматычных i праблемных прасцягаСЮ (чалавек i прырода, сусвет, чалавек i гiсторыя).

Вiктар Казько нарадзiСЮся СЮ мястэчку Калiнкавiчы СЮ 1940 г. тАФ за год да пачатку Вялiкай Айчыннай вайны. Вайна абышлася з хлопчыкам надзвычай жорстка тАФ ад выбуху бомбы загiнула мацi, замерзла маленькая сястрычка. Хлопчык быСЮ асуджаны на доСЮгiя гады беспрытульнасцi. Пасля вайны Вiктар не прыжыСЮся СЮ новай сям'i бацькi, падлеткам сышоСЮ з дому. ГадаваСЮся СЮ Вiльчанскiм i Хойнiцкiм дзiцячых дамах на Палессi. 3 1956 г. Вiктар Казько вучыСЮся СЮ КемераСЮскiм горным iндустрыяльным тэхнiкуме, потым працаваСЮ у шахце, у геолагаразведцы СЮ Сiбiры. Яго СЮражаннi пра гэты час рэалiзавалiся СЮ аповесцях ВлЦёмны лес тАФ тайга густаяВ» (1973), ВлДзень добры i бывайВ» (1974), напiсаных на рускай мове.

ВлСiбiрскiВ» перыяд жыцця будучага пiсьменнiка, паводле яго СЮласнага прызнання, стаСЮ пачаткам складанага псiхалагiчнага пра-цэсу, звязанага з актыСЮнай працай памяцi, тАФ узгадваннем мiнулага, пошуку свайго ВляВ» СЮ iм. ВлУ Сiбiры, у далечынi ад роднага дому, каваСЮся ланцужок памяцi, якi звязваСЮ мяне з маiм домам, звяно за звяном паСЮставала мiнулае. Мiнулае гэта клiкала СЮ дарогу да сябе самога. А можа быць, хто ведае, каб вярнуцца, трэба спачатку СЮцячы, каб набыць што-небудзь, трэба нешта згубiць, каб навучыцца цанiць тое, што меСЮ".

Гэтае пранiкненне СЮ нетры СЮласнай памяцi, яе патаемныя сховы, спроба праз уласны СЮспамiн рэстаСЮраваць былое СЮ нечым тоесныя псiхалагiчнаму экзерсiсу, выкананаму Марсэлем Прустам у суб'ектыунай эпапеi ВлУ пошуках згублейага часуВ». Як i французскi майстар, В. Казько перажыСЮ той момант, калi вектар пiсьменнiцкай увагi накiраваСЮся СЮ былое, да вытокаСЮ дзiцячай памяцi.

Аналiз некаторых твораСЮ пiсьменнiка

Большасць дзiцячых уражанняСЮ, як сцвярджаюць псiхолагi, недасягальныя для iх асэнсавання, яны застаюцца СЮ тоСЮшчы несвядомага, але пад iх уплывам фармуецца асоба. Гэтыя непраяСЮленыя СЮражаннi здольны сублiмавацца ва СЮстойлiвыя комплексы, актывiзаваць творчы працэс. Такая схема дастаткова выразна праглядваецца СЮ першай аповесцi В. Казько тАФ ВлВысакосны годВ» (1972) i СЮ наступных яго творах.

Дзiцячы вопыт служыць у гэтых творах не толькi каталiзатарам, але i сюжэтнай, канцэптуальнай асновай. У ВлВысакосным годзеВ» яна ствараецца на падставе некалькiх успамiнаСЮ тАФ астраСЮкоСЮ у стыхii несвядомага, тАФ што належаць да таго часу, калi аСЮтару i яго герою-апавядальнiку было СЮсяго два-тры гады.

ВлУвогуле, першае маё СЮражанне тАФ гэта нейкае полымя фарбаСЮ. 3 небыцця, мораку я трапляю адразу СЮ поСЮдзень, гарачы и сонечны, жоСЮты ад сонечнага святла, зялёны ад лесу, што абступае мяне. Бацька на двухколавым вазку вязе некуды СЮ лес закопваць швейную машынку. Я не памятаю яго твару, бачу толькi цёмнае вочка гэтай машынкi, рыжую iглiцу на дарозе. Гэта, напэСЮна, сорак першы год.."

Эпiзод, згаданы пiсьменнiкам, амаль без змен адноСЮлены СЮ ВлВысакосным годзе" тАФ як частка памяцi цэнтральнага перса-нажа, Дзiмы Прыгоды.

Другое абуджэнне аСЮтарскай памяцi, таксама СЮвасобленае СЮ ВлВысакосным годзеВ», споСЮненае трагiзму; яно пераасэнсоСЮваецца пiсьменнiкам праз комплекс асабiстай вiны. У цёмную няпаленую хату трапляе снарад тАФ i на вачах маленькага хлопчыка гiне мацi. За яе нежывое цела з плачам чапляецца маленькая сястрычка. ВлМне самому тады было СЮсяго тры гады. СпалохаСЮся, вядома, уцёк. А сястра змерзла СЮ разбуранай хаце. РЖ цяпер часта думаю, што неяк мог бы яе выратаваць, калi б таксама застаСЮся тамВ».

Эпiзоды ваеннага дзяцiнства Дзiмы Прыгоды падаюцца СЮ рэтраспектыСЮным плане, у выглядзе СЮспамiнаСЮ, яркасць i пранiзлiвасць якiх выглядаюць нiбы СЮспышкi на фоне ВлдарослайВ» свядомасцi героя тАФ маладога чалавека, у якога за плячыма i сiроцкiя, праведзеныя СЮ дзетдоме гады, i няпростая Влабкатка Сiбiр'юВ» тАФ у шахце, на будоСЮлi. Спалучэнне двух поглядаСЮ тАФ дзiцячага i дарослага тАФ утварае эфект так званага Влпадвойнага бачанняВ».

Дзiцячаму погляду СЮласцiвы эйдэтызм (зрокавасць) успрыняцця, асацыятыСЮнасць, пэСЮная алагiчнасць. Ваенныя рэалii паСЮстаюць у полi такога зроку як штосьцi адчужанае, бясконца варожае i малазразумелае. Узмацняе эфект адчужэння неадэкватная дзiцячая рэакцыя на ваенныя падзеi. Гэтак трохгадовы Дзiма, замест таго каб клiкаць на дапамогу, шукаць паратунку, пачынае катацца з снегавой горкi, у той час як у хаце застаюцца забiтая мацi i сястрычка.

Погляд дарослага тАФ больш аб'ектывiзаваны, карэктуючы; яму перадаюцца функцыi канцэптуалiзацыi i абагульнення. Разам з тым, дарослы персанаж можа адчуць сябе бездапаможным, непрыкаяным, ледзьве яго ВляВ» судакранаецца з ВляВ» дзiцяцi, што строга i запытальна глядзiць з мiнулага.

Гэты напружаны, канфлiктны стан душэСЮнага раздваення добра праглядаецца праз унутраны маналог героя ВлВысакоснага годаВ»:

ВлЯ iсную адначасова СЮ розных узростах i не ведаю, у якiм з iх больш майго ВляВ». Абадраны, перапэцканы крывёй хлапчынка тАФ ува мне жыве ягоная памяць. Падлетак тАФ пастух з запэцканым у гнаi бярозавым бiзуном тАФ гэта мая злосць альбо хутчэй азлобленасць галоднага i халоднага часу, настырнасць i сумленне. Уласна, я тАФ першы сустрэчны, прыстойна апрануты хлопец, з гарадской вулiцы, звонку нават самазадаволены i забяспечаны. Усё гэта памяшчаецца СЮва мне. РЖ не прыдумана мной. Бываюць хвiлiны, калi СЮсе разам яны бяруць мяне СЮ кола, якое няздатныя прарваць усе армii свету. РЖ тады СЮва мне разбiваецца СЮвесь сённяшнi дабрабыт, пакiдаючы месца толькi праСЮдзе. А самая бязлiтасная праСЮда тАФ гэта праСЮда пра сябеВ».

Пошук гэтай праСЮды адбываецца праз маральны суд, у якiм герой-апавядальнiк бескампрамiсны i нават бязлiтасны СЮ дачыненнi да самога сябе. Адзiн з самых балючых комплексаСЮ, якi застаСЮся СЮ яго ад вайны, тАФ комплекс вiны за смерць сястрычкi. Вядома, нiкому б з iншых дарослых людзей не прыйшло СЮ голаСЮ вiнавацiць у гэтай смерцi трохгадовага хлопчыка. Але Прыгода мусiць выпакутаваць сушеннем i за гэтую вiну, бо iначай яго ВляВ» не набудзе жаданай цэласнасцi.

Вiна i адказнасць дзiцяцi тАФ адно з самых складаных этычных пытанняСЮ, на якое не iснуе адназначнага адказу. Бо нават сцвярджэнне пра бязгрэшнасць дзяцiнства, якое СЮзыходзiць да хрысцiянскай этыкi, не раз аспрэчвалася, у тым лiку i СЮ рэчышчы хрысцiянскай традыцыi. Напрыклад, АСЮрэлi АСЮгусцiн знаходзiСЮ у паводзiнах дзяцей тыя ж праявы жорсткасцi i маладушша, што i СЮ дарослых, не кажучы СЮжо пра спрадвечны грэх, якi цяжарам ляжыць i на дарослых, i на дзецях; хiба што дзiцячая кволасць не дае граху развiцца.

Маральны суд, якiм судзiць сябе герой ВлВысакоснага годаВ», у фiнале твора набывае рысы фантасмагорыi. Прыгода мроiць могiлкi, на якiх ажываюць нябожчыкi тАФ нявiнныя ахвяры вайны. Падымаецца з магiлы i мацi Дзiмы разам з сястрычкай. Дзiма зноСЮ адчувае сябе маленькiм, мацi здымае з яго сумлення цяжар вiны i паказвае на сапраСЮдных вiноСЮнiкаСЮ тАФ дарослых людзей, якiя чымсьцi схiбiлi падчас вайны. ПраСЮда, такое хуткае вырашэнне цэлага комплексу этычных пытанняСЮ, звязаных з ваенным мiнулым, выглядае паспешлiвым, даволi просталiнейным.

Падобна, што i Вля-геройВ» не збiраецца перакладваць на iншых цяжар свае памяцi i комплекс вiны. Фiнал твора падкрэслена адкрыты, у iм адлюстравана няСЮстойлiвасць душэСЮнага стану героя: ВлЯ пакiдаю могiлкi i нiяк не магу зразумець, што са мною. То мне здаецца, што пад маiмi нагамi правальваецца зямля, то я нiбыта бязважкi, я iду, крочу па сонечным промнi, i ён нават не прагiнаецца пада мноюВ».

Працяг маральнага суда, выклiканага акгывiзаванымi сумленнем, памяццю пра вайну, назiраем у наступным творы В. Казько тАФ ВлАповесцi пра беспрытульнае каханнеВ» (1975).

Тут увасобiлася яшчэ адна акалiчнасць жыццяпiсу В. Казько тАФ уцёкi. Падлетак Андрэй Разорка СЮцякае ад сваякоСЮ не толькi таму, што адчуСЮ сябе чужым у iх доме. Яго СЮчынак тАФ спроба СЮцячы ад самога сябе, ад цяжкай памяцi пра вайну, з надзеяй адшукаць свет, Влякi не ведае вайныВ».

РЖзноСЮ у форме Влпадвойнага бачанняВ» падаюцца рэтраспектыСЮныя вобразы вайны, якiя набываюць рысы адчужанасцi, iрацыянальнасцi. У памяцi падлетка можа СЮзнiкнуць серабрыста-ружовая дрывотня, у якой вырастаюць ручкi i ножкi, яна пачынае варушыцца, у адной з ручак аказваецца губны гармонiк. Гэта тАФ напамiнак пра знаходжанне маленькага Андрэя СЮ нямецкiм канцлагеры. Згадваецца вязень, у якога Андрэй забраСЮ кавалачак хлеба СЮ абмен на гармонiк, тАФ праз хвiлiну паранены памёр. Мроя i рэальнасць у гэтых успамiнах не маюць выразнай мяжы. Вайна даганяе Разорку i СЮ мiрны час тАФ матэрыялiзуецца СЮ нервовай хваробе (ВлнеСЮростВ»), паСЮстае СЮ неадчэпнай мроi чорнага фашысцкага сабакi, зданi, якая пераследуе Андрэя СЮ хвiлiны адзiноты.

Элементы СЮмоСЮнасцi, фантасмагорыi СЮ ВлАповесцi..В» тАФ вынiк алагiчнага, iрацыянальнага СЮспрыняцця рэчаiснасцi скалечанай душой падлетка. Яго душэСЮны стан скрозь складаецца з балесных комплексаСЮ i афектаСЮ. Часам ён бывае не здатны да адэкватнай ацэнкi падзей; загадчык дзетпрыёмнiка Гмыра-Павялецкi раптам уявiцца яму тым самым вязнем, у якога ён калiсьцi забраСЮ акрайчык хлеба. Узнiкае яшчэ адзiн комплекс тАФ вiны, як i СЮ папярэдняй аповесцi.

ВлАповесць пра беспрытульнае каханнеВ» менш, чым ВлВысакосны годВ», апелюе да вострых этычных пытанняСЮ, матыСЮ маральнага суда СЮ ёй амаль адсутнiчае. ЛейтматыСЮ твора тАФ- настрой сiроцтва, пакiнутасцi, цяжкiх псiхалагiчных афектаСЮ. Ачышчэнне герояСЮ адбываецца праз Влбеспрытульнае каханнеВ» тАФ пачуццё, якое звязвае Андрэя i Тамару, дзяСЮчынку-падлетка з дзетпрыёмнiка, такую ж самую ахвяру вайны. Пачуццё гэтае, светлае i шчырае, паходзiць ад недахопу цеплынi, душэСЮнай блiзкасцi. Яно тАФ пошук выйсця з палону былога, з адценнямi iлюзорнасцi, недаСЮгавечнасцi. Героям наканавана доСЮгае, магчыма, вечнае расстанне.

Вопыт ваеннага дзяцiнства, якi пачаСЮ рэалiзоСЮвацца СЮ першых творах В. Казько, у найбольш дасканалай форме СЮвасобiСЮся СЮ яго этапным творы тАФ першай беларускамоСЮнай аповесцi ВлСуд у СлабадзеВ» (1978). Твор быСЮ адразу заСЮважаны i адзначаны крытыкамi, перадусiм тАФ Янкам Брылём, якi даСЮ яму высокую ацэнку СЮ рэцэнзii ВлЁн строгi да праСЮдыВ».

Крытык Наталля РЖгрунова вызначае сюжэтны лейтматьгСЮ твора як ВлвяртаннеВ» тАФ вяртанне не толькi СЮ дзяцiнства, але i ВлдамоСЮ, на радзiму: ВлЯ прыехаСЮ, каб стаць сваiм..В» МатыСЮ вяртання мае паралель у бiяграфii самога аСЮтара: у сiбiрскi перыяд жыцця ён працаваСЮ у геолагаразведцы, на шахце, у журналiстыцы (у газетах ВлКомсомолец КузбассаВ», ВлКрасная ШорняВ»), завочна скончыСЮ Лiтаратурны iнстытут iмя М. Горкага СЮ Маскве. ВярнуСЮшыся на Беларусь у 1971 г., зноСЮ працаваСЮ у журналiстыцы (у газетах ВлЧырвоная зменаВ», ВлСоветская БелоруссияВ», часопiсе ВлНеманВ»), сакратаром Саюза пiсьменнiкаСЮ Беларусi, рэдактарам на кiнастудыi ВлБеларусьфiльмВ».

ВярнуСЮшыся на новым вiтку творчасцi да тэмы ваеннага дзя-цiнства, пiсьменнiк захаваСЮ i СЮзмацнiСЮ у ВлСудзе СЮ СлабадзеВ» ранейшыя сюжэтныя матывы (сiроцтва, дзетдомаСЮскае быццё, памяць-выбух, маральны суд над былым, спробы катарсiсу). Менавiта гэты твор ставiць прозу В. Казько СЮ агульны кантэкст беларускай ВлваеннайВ» прозы i тАФ вузейшы тАФ кантэкст прозы аСЮтараСЮ тАФ Влдзяцей вайныВ», такiх, як М. СтральцоСЮ, В. Адамчык, I. ЧыгрынаСЮ, Б. Сачанка, РЖ. ПташнiкаСЮ. ПраСЮда, сам пiсьменнiк у адным з iнтэрв'ю адмаСЮляСЮ сваю прыналежнасць да аСЮтарства Влваеннай прозыВ» на той падставе, што вайна паказваецца СЮ яго творах рэтраспектыСЮна, згодна з аналiтычнай кампазiцыяй.

У новым творы мяняюцца суадносiны памiж аСЮтабiграфiчнай асновай i вымыслам. У Лецечкi, цэнтральнага персанажа аповесцi, лёс шмат у чым адрозны ад аСЮтарскага; ён, па сведчаннi самога В. Казько, спалучыСЮ у сабе рысы некалькiх сяброСЮ па дзетдому. АСЮтар надзялiСЮ персанажа рысамi ВлСЮнутранагаВ» бiяграфiзму: Влкомплексам вiныВ», гранiчнай шчырасцю, маральнай чуйнасцю, болевым успрыняццем быцця. Ён, дзетдомавец з мястэчка Слабада (якое вельмi нагадвае Калiнкавiчы), не раз будзе задаваць сабе пытаннi, у якiх, поруч з наiСЮна-дзiцячым ВлчамуВ»? тАФ дарослыя трывога i клопат: ВлАдкуль ён такi тАФ як ёсць, i яшчэ тАФ навошта, дзеля чаго? Парадзiла яго на свет мацi. А што гэта такое тАФ мацi? Цiшыня, пустэча была яму за гэтым словам, якiсьцi туман: бацька, матка.. 3 чаго гэта толькi ён сам?В»

Пытаннi гэтыя зусiм не рытарычныя, бо Лецечка напраСЮду не памятае анi свайго ранняга дзяцiнства, анi абставiн, якiя непазнавальным чынам змянiлi яго лёс. Перадумова да вырашэння гэтых пытанняСЮ тАФ успышка памяцi, памяць-выбух, успамiн пра страшныя днi, праведзеныя СЮ ВлкiндэрхаймеВ». СапраСЮды, iснавалi на акупаваных немцамi землях Влдзiцячыя дамыВ», дзе СЮ маленькiх вязняСЮ забiралi кроСЮ для фашысцкiх вайскоСЮцаСЮ. Азарэнне памяцi Лецечкi тАФ былога донара з ВлкiндэрхаймаВ» тАФ абумовiла кампазiцыйны цэнтр аповесцi, яе кульмiнацыю, сэнсавае ды эмацыйнае ядро маральнага пошуку.

Перад вачыма Колькi Лецечкi паСЮстаюць вобразы, пазначаныя выразнымi прыкметамi адчужэння. Фарбы неба, барва сонечнага захаду, бель аблокаСЮ у варунках гэтай адчужанасцi падвяргаюцца злавеснай трансфармацыi: ВлСвет пафарбаваны СЮ два колеры: сiнi i чырвоны. Ёсць яшчэ трэцi СЮ iм колер, колер туману, бела-малочны. Але гэта не колер жыцця, гэта правал, гэта бездань, у якую ён (Лецечка тАФ П. В.) трапiСЮ i якая паглынула яго, пачала жэрцi яго з той хвiлiны, як ён стукнуСЮся аб кузаСЮ машыны. Дзень патух, забялiСЮся малаком, зацерусiСЮся iмжой, яго зжэр гэты малочны колер. Малочная шэрань туману паплыла, агарнула яго, зжэрла яго рукi, ногi, целаВ».

Эфект адчужэння СЮзмацняецца праз асаблiвасцi дзiцячага СЮспрыняцця (часткi Влпадвойнага бачанняВ»), якая адштурхоСЮвае, выводзiць па-за межы звыклага погляду, мiфалагiзуе ваенныя рэалii.

Чалавек у чорным, з косткамi i чэрапам на кукардзе пiлоткi вырывае з рук мацi немаСЮлятка тАФ як быццам садоСЮнiк зрывае з дрэва плод. Чалавек у белым трымае СЮ руках шпрыц лекар-нелюдзь, якi па кроплях адбiрае дзiцячае жыццё. Нарэшце, апiсваецца вусцiшнае падарожжа хлопчыка па шляху, усланаму чалавечымi целамi. Канцэнтрацыя жахаСЮ у апошнiм эпiзодзе настолькi высокая, што давала нагоду крытыкам папракнуць аСЮтара СЮ перабольшваннi, у антыэстэтызме. Мiж тым гэты эпiзод, паводле сведчання аСЮтара, меСЮ дакументальную аснову. На падставе дакументальных звестак апiсваецца i судовы працэс над ваеннымi злачынцамi, якi складае скразное дзеянне аповесцi. Гэтак, ужо СЮ адкрытай сюжэтнай форме разгортваецца матыСЮ маральнага суда, што не замiнае канцэптуальнаму пашырэнню гэтага матыву, яго унiверсалiзму i метафарычнасцi.

Лецечка прыходзiць на суд разам з вартаСЮнiком Захарыем тАФ чалавекам, у якога вайна адабрала сям'ю, дзяцей, якi прагне крывавай помсты над карнiкамi. Камень, якi Захарыя прыносiць пад крысом адзення, тАФ сiмвал такога пакарання.

У адрозненне ад Захарыi Лецечку гэты суд прыцягвае не магчымасцю адплаты. Ён прыходзiць сюды як жывы сведка жахлiвых падзей, як чалавек, якi СЮ адказ на хлуслiвае Влне былоВ» выгукне на СЮсю залу: ВлБыло!В»

Змрочныя афекты, з якiх складаецца памяць пра вайну, праходзяць у гэтай сцэне праз катарсiс тАФ ачышчэнне праСЮдай, непадробнай i бязлiтаснай. Разам з тым пакаранне карнiкаСЮ тАФ не той прысуд, якога дамагаецца Лецечка. Ён можа задаволiць Заха-рыю, але СЮ Лецечкi смяротны прысуд над карнiкамi не выклiкае СЮнутранае палёгкi. Яму СЮвогуле не СЮласцiва жадаць смерцi каму-небудзь.

Бiблейскiя рэмiнiсцэнцыi, якiмi насычаны твор (матыСЮ суда, выкуплення, прароцгвы, характары-архетыпы), дапаСЮняюцца дзвюма пазiцыямi, што вынiкаюць з этычнай праблематыкi аповесцi, старазапаветнай i евангельскай. Першую адстойвае Захарыя, гэта пазiцыя адэкватнага пакарання (Влвока за вока, зуб за зубВ»), як не раз сцвярджаюць жорсткiя маральныя нормы ВлСтарога ЗапаветуВ». Другая пазiцыя тАФ Лецечкi тАФ адпавядае хрысцiянскай сiстэме каштоСЮнасцей, згодна з якiмi неабходна не суровае пакаранне, але выкупленне вiны.

Тая рэшта чалавечага лiха, якая не выкупляецца смяротным пакараннем злачынцаСЮ, кладзецца нязносным цяжарам на плечы жывых людзей. Цяжар гэтай вiны напоСЮнiцу адчувае сам Лецечка, хаця яго менш за СЮсiх можна абвiнавацiць у тых жахах, якiя яму давялося перажыць. Герой мусiць пераадольваць у сабе прагу помсты, азлаблення, крыСЮды на СЮвесь свет. Ён не можа стаць такiм, як Захарыя, што помсцiць не толькi злачынцам, але i сваёй сястры Зосi, якую вiнавацiць у тым, што чалавек, з якiм яна звязала свой лёс, аказаСЮся забойцам.

Пра гэтую унiверсальную вiну тонка разважаСЮ крытык Л. Анiнскi, падкрэслiваючы пэСЮную нелагiчнасць i невытлумачальнасць гэтага пачуцця. Пачуццё унiверсальнай вiны выглядае алагiчным толькi СЮ межах ВларыфметычнайВ» трактоСЮкi этычных праблем;

хрысцiянская ж этыка якраз абапiраецца на неабходнасць выкуплення грахоСЮ, нават не СЮласных, праз пакуты, у тым лiку i пакуты духоСЮныя.

Крыж пакут i памяцi, якi мусiСЮ узяць на сябе герой-падлетак, аказаСЮся для яго невыносным.Яму сталася не пад сiлу жыць у свеце, куды раптам уварвалася вайна, разбурыСЮшы СЮ iм гармонiю i раСЮнавагу. Перад смерцю Лецечка дорыць сябрам-дзетдомаСЮцам свае ВлскарбыВ», мiрыць Захарыю з сястрой, апошнiм намаганнем волi перамагае СЮ сабе крыСЮду i нянавiсць. Але на тое, каб жыць у вечным змаганнi далей, яму бракуе чалавечых сiл.

Тым часам маральны суд, у яго абагульненым, метафiзiчным значэннi, не абмяжоСЮваецца канстатацыяй той незагойнай раны, якую наносiць дзiцячай свядомасцi вайна. Вiктар Казько тАФ прадстаСЮнiк той пiсьменнiцкай генерацыi, якая паставiла пытанне пра антылюдскасць, амаральнасць вайны СЮвогуле, у якiх бы мэтах i з кiм бы яна нi вялася. У 80-я гады пiсьменнiкi i публiцысты выказвалi гэтую думку СЮголас, не баючыся абвiнавачванняСЮ у ВлпацыфiзмеВ» i Влабстрактным гуманiзмеВ».

У наступных творах Вiктара Казько тэма ваеннага дзяцiнства СЮжо не будзе дамiнаваць тАФ пiсьменнiк паглыбiцца СЮ даследаванне СЮзаемадачыненняСЮ чалавека i прыроды, чалавека i гiсторыi. Але калi пазначыць наступны перыяд творчасцi В. Казько СЮмоСЮным словам ВлэкалагiчныВ», дык трэба давесцi i логiку такой трансфармацыi.

Усе тры, звязаныя з ваенным дзяцiнствам, аповесцi В. Казько прасякнуты настальгiяй па гарманiчным, не азмрочаным вайной свеце. Персанажы Казько з цяжкасцю адаптуюцца да пасляваеннай рэчаiснасцi; герою апошняй аповесцi, Лецечку, такая адаптацыя становiцца не пад сiлСЮ. Яму мроiцца iнакшы свет тАФ iдылiчны, дзе чалавек напоСЮнiцу адчувае сваю знiтаванасць з прыродай, якi кампенсаваСЮ бы непапраСЮныя маральныя страты, нанесеныя дзiцячай душы.

Калi сплывае, пераадольваецца хваля нянавiсцi да карнiкаСЮ, якiх Лецечка пабачыСЮ на працэсе, ён у нейкiм паСЮсне, мроi СЮявiСЮ сябе раптам рыбiнай, што плавае СЮ цёплай рэчцы, быццам у сырадоi, i возiць на спiне месяц.

Атаясамленне прыроды, дзяцiнства, абсалютнага дабра, гармонii СЮласцiва вялiкаму шэрагу беларускiх пiсьменнiкаСЮ, пачынаючы ад класiкаСЮ(Я. Колас) да празаiкаСЮ новых генерацый (А. Васiлевiч, В. КарамазаСЮ, I. ПташнiкаСЮ, Ул. ЯгоСЮдзiк). У пазнейшы час творы В. Казько СЮзбагачаюцца матывам некранутасцi, запаветнасцi (ВлнерушыВ»), якi атаясамлiваецца з тэмай бiблейскага Эдэму (зямнога раю, дзе чалавек жыве СЮ гармонii з прыродай, дзе яшчэ не адбыСЮся першародны грэх).

Пiсьменнiк знаходзiць у Беларусi куточак, дзе прырода асаблiва шчодрая на фарбы i хараство, тАФ Палессе. Так, прынамсi, уяСЮляСЮся яму гэты рэгiён напрыканцы сямiдзесятых, калi ён пасялiСЮся СЮ сялянскай хаце СЮ адной з вёсак Гомельскага Палесся, месяцамi жыСЮ у ёй, назiраючы прыродны колазварот, побыт i норавы палешукоСЮ. 3 гэтых назiранняСЮ, адзначаных пэСЮным адценнем iдылiчнасцi, нарадзiСЮся першы з ВлэкалагiчныхВ» твораСЮ празаiка тАФ аповесць ВлЦвiце на Палессi грушаВ» (1978). Вызначэнне ВлэкалагiчныяВ» варта СЮжываць умоСЮна, бо тэма СЮзаемадачыненняСЮ чалавека i прыроды разглядаецца празаiкам найбольш у агульнаэстэтычным, маральным i фiласофскiм ракурсе; чыста экалагiчныя праблемы СЮваходзяць у поле СЮвагi аСЮтара, але не займаюць у iм цэнтральнае месца.

ВлЦвiце на Палессi грушаВ» тАФ твор, у якiм апяваецца хараство Палесся, размаiтасць краявiдаСЮ, невычэрпнасць прыроднай, зямной сiлы, што жывiць сваiмi сокамi i раслiны, i жывёл, i чала-века. У творы дамiнуюць яркiя зрокавыя вобразы, прычым апавяданне вядзецца праз унутраныя маналогi i бачанне нямка тАФ ЯСЮмена Ярыгi. АбмяжоСЮваючы такiм чынам абсягi СЮспрыняцця, пiсьменнiк iмкнуСЮся пераакцэнтаваць увагу на маральную вiду шчасць, якой у надзвычайнай ступенi надзелены нямы ЯСЮмен. РЖстота галоСЮнага героя надзелена той недасведчанасцю, наiСЮнасцю, свежасцю СЮспрыняцця, якая раней назiралася СЮ дзiцячых персанажах прозы В. Казько. Што датычыцца наСЮмыснага звужэння погляду, дык у сусветнай лiтаратуры гэты прыём не раз ужываСЮся СЮ розных формах Влплынi свядомасцiВ» (маленькi Марсэль у суб'ектыСЮнай эпапеi М. Пруста, Бенджамен з ВлШуму i ярасцiВ» У. Фолкнера).

ВлЗаганаВ» ЯСЮмена спрыяе заглыбленню гэтага персанажа СЮ еднасць з прыродай. Перанёсшы жыццёвыя няСЮдачы, развёСЮшыся з жонкай, ён канцэнтруецца на тых тонкiх, няСЮлоСЮных iмпульсах, якiя абумоСЮлiваюць ВлпрыроднаеВ» быццё чалавека, знiтоСЮваюць яго з усiм жывым. Праз складаны метафарычны лад аповесцi акрэслiваюцца два вобразы, праз якiя, нiбы праз жывое люстэрка, бачыць ЯСЮмен адбiткi СЮласнага лёсу. Гэта тАФ самотная, абпа-леная пажарам груша-дзiчка на СЮскраiне вёскi i аграмадная рыбiна тАФ карп, якi выбраСЮся на волю з калгаснай сажалкi. Вобраз апаленай дзiчкi асацыятыСЮна звязваецца з тэмай сiроцтва i ваеннага дзяцiнства ЯСЮмена. Карп, якi наталяецца воляй, вандруючы па мелiярацыйных канавах, надзелены прыродным вiталiзмам, неСЮтаймоСЮным клёкам, уласцiвым i жывёльнаму, i людскому свету. Тры вобразы паяднаныя адзiным бiярытмам, якi лучыць усё жывое СЮ свеце, адзiным законам хараства i гармонii, паводле якога iснуе Сусвет.

Момант адзiнства перапыняецца, аднак, процiборствам тАФ у сцэне, дзе ЯСЮмен падпiльноСЮвае няСЮлоСЮную рыбiну, выцягвае яе на бераг. Аднак змаганне з рыбiнай адбываецца Влпа правiлахВ» (як i СЮ старога Сант'яга СЮ апавяданнi Э. Хэмiнгуэя), згодна з няпiсанай маральнай нормай, усталяванай у Сусвеце. I, пацвярджаючы норму дабра i ВлвелiкадушнасцiВ», ЯСЮмен выпускае злоСЮленую рыбiну назад, у водную стыхiю.

Этычныя высновы аповесцi ВлЦвiце на Палессi грушаВ» месцамi падаюцца спрошчана, даведзенымi больш дыдактычным i разумовым, чымсьцi эстэтычным шляхам. РЖ СЮсё ж гэты твор важны СЮ разуменнi канцэпцыi пракаветнага i зруйнаванага Эдэму, якая высноСЮваецца СЮ ВлэкалагiчнайВ» прозе В. Казько i якая СЮ востра канфлiктнай, экспрэсiСЮнай форме развiваецца СЮ першым яго рамане ВлНерушВ» (1981).

Паводле жанравай i тэматычнай канвы ВлНерушВ» становiцца СЮ кантэкст твораСЮ сямiдзесятых тАФ васьмiдзесятых гадоСЮ, у якiх настойлiва, часам у надзвычай эмацыянальнай форме даводзiлася канфлiктнасць узаемадачыненняСЮ прыроды i чалавека СЮ эпоху НТР, недасканаласць этычных адносiн у соцыуме, дэфiцыт духоСЮнасцi на фоне дасягненняСЮ навукi. Гэтая тэма дамiнавала СЮ творах Чынгiза Айтматава (ВлБелы параходВ»), Вiктара Астаф'ева (ВлЦар-рыбаВ»), Валянцiна Распуцiна (ВлРазвiтанне з МацёрайВ»), РЖонаДруцэ (ВлСвятая святыхВ»), Вiктара Карамазава (ВлПушчаВ»).

Пазней празаiкi i публiцысты пачалi ставiць пад сумненне сам накiрунак навукова-тэхнiчнага прагрэсу, звязаны з пабудовай тэхнакратычнай цывiлiзацыi, аспрэчвалi грандыёзныя Влпраекты векуВ», звязаныя з незваротнымi маральнымi i матэрыяльнымi стратамi, не пралiчаныя СЮ iх чалавечым, духоСЮным аспекце тАФ бязладную эксплуатацыю прыродных сродкаСЮ, вынiшчэнне флоры, фауны i натуральных ландшафтаСЮ, праекты Влпавароту сiбiрскiх рэкВ», абваднення пустэчаСЮ i асушэння балот, выпрамлення рэк. Раман ВлНерушВ» з'явiСЮся крыху раней, чым пра варварскае асушэнне Беларускага Палесся на поСЮны голас загаманiлi публiцысты (В. Якавенка, А. Петрашкевiч, А. Казловiч).

Хараство Палесся, спрадвечная гармонiя палескага ландшафту, жывёльнага i раслiннага свету, традыцыйнага побыту палешукоСЮ з'яСЮляюцца СЮ гэтым творы апраСЮданым, зыходным момантам. КрэСЮная еднасць Палесся i палешукоСЮ, сама iдэя Палесся як зямнога Эдэму фармуе эталон аСЮтарскiх уяСЮленняСЮ пра сусветную гармонiю, на якую чалавеку не дадзена права замахвацца: ВлКалi ёсць на зямлi рай, няма яму лепшага месца, чым вось гэтае, дзе стаiць на беразе рачулкi яго вёска Княжбор, дзе побач лес i вада, дзе недалёка возера Княжае тАФ Князь-возера, вялiкае, сiвае ад чароту i гадоСЮ сваiх. Ляднiк, гавораць, як плугам, праараСЮ яму ложа, яно i легла СЮ гэтае ложа i не хоча iншага. Рака, тая яшчэ кiдалася, злавалася на свае берагi, вада яе не хацела прызнаваць берагоСЮ, дзёрла, драпежыла iх, васемнаццаць раз здраджвала толькi тут, пад Княжборам, свайму рэчышчу. РЖ цяпер васемнаццаць старыц апавядаюць небу пра гэтыя здрады, спякотным поСЮднем перагаворваюцца праз неба брат з братам, сястра з сястрой. 1 толькi неба i сонца дасягаюць iх дна, ведаюць усе вiры i ямы, дзе атабарылiся i раскашуюць вусатыя самы, дзе чакаюць свайго часу занесеныя пяском стагоддзяСЮ мораныя дубы, дзе i сёння мо жыве балотны быкВ».

Асяроддзе, звязанае з воднай стыхiяй, паводле раманнай канцэпцыi, фармуе тую няСЮлоСЮнасць, зменлiвасць паляшуцкай душы, якая робiць непрадказальнымi, часам алагiчнымi паводзiны персанажаСЮ тАФ старой Ненене, Махахея i Махахеiхi, Барздыкi, стогадовага дзеда Дзям'яна, маладзейшых Васькi Брытана i Надзькi, нарэшце, цэнтральнага персанажа тАФ Мацвея РоСЮды. Характары палешукоСЮ паСЮстаюць у творы пазбаСЮленымi таго даволi СЮстойлiвага псiхалагiчнага або сацыяльнага лейтматыву, паводле якога яны стваралiся СЮ ВлПалескай хронiцыВ» РЖвана Мележа. Разам з тым i мележаСЮскiя персанажы дзiвяць сваёй непаслядоСЮнасцю, вонкавай нематываванасцю СЮчынкаСЮ, i гэтую рысу Вiктар Казько якраз i працягвае як тэндэнцыю.

Цякучасць, дыялектычная супярэчлiвасць быцця праяСЮляюцца i на СЮзроСЮнi мiфалагiчнага пласта вобразнасцi. Вадзяны бык, Жалезны Чалавек, Галоска-галаснiца тАФ гэтыя мiфалагiчныя постацi СЮводзяцца аСЮтарам у твор не дзеля вонкавай дэкаратыСЮнасцi. РЖснаванне гэтых вобразаСЮ падаецца амаль як рэальнае, прынамсi, аСЮтар рупiСЮся пра плаСЮны, амаль нябачны пераход апавядальнай плынi ад прыземленай бытапiсальнасцi да фантасмагорыi i мiфалагiзму. Мiфалогiя Палесся складае частку раманнага хранатопу, дапаСЮняе тую ВлнерушВ», якая складае пракаветныя асновы быцця рэгiёну.

Ствараецца сiнкрэтычнае цэлае рамана тАФ шматпластавая рэальнасць, знiтаваная СЮ прасторы i часе, але i канфлiктная СЮнутры сябе. Мяжа канфлiктнасцi палягае памiж адвечным, заведзеным на тысячагоддзi прыродным рухам тАФ i неспакойнай, мiтуслiвай чалавечай чыннасцю. ВлПрыродзе, акрамя чалавека, нiхто i нiшто не супярэчыцьВ», тАФ такая думка выспаведваецца СЮ рамане. Княжбор, якi падаваСЮся раем зямным, можа абярнуцца i пеклам, калi антаганiзм памiж чалавекам i прыродай пераСЮзыдзе пакладзеныя яму межы; так i здараецца, калi СЮ вынiку няСЮмелай, варварскай мелiярацыi вёску знiшчае паводка,

В. Казько паспрабаваСЮ вырашыць няпростую мастакоСЮскую задачу: пераасэнсаваць праявы i наступствы мелiярацыi СЮ фiласофскiм плане, перавесцi ВлвытворчыяВ» эпiзоды СЮ жанравы дыяпазон прыпавесцi. Умяшанне тэхнакратаСЮ у спрадвечнае быццё Палесся мусiць успрымацца як аналаг першароднага граху, як. замах на Эдэм, парушэнне маральнай забароны (ВлнерушыВ»). Каб забяспечыць гэты пераход, пiсьменнiк скарыстаСЮ некаторыя бiблейскiя архетыпы: паводка, спакуса, пакаранне чалавека стыхiйнымi бедствамi. Разам з тым некаторыя апiсаннi СЮ раздзелах ВлВыбарВ», ВлУ зоне знiшчэнняВ» выглядаюць чыста тэхналагiчнымi, перагружанымi спецыяльнай тэрмiналогiяй, перыферыйнымi СЮ дачыненнi да задумы твора.

Нязгода, прынцыповае разыходжанне памiж двума галоСЮнымi персанажамi рамана тАФ старшынёй княжборскага калгаса Мацвеем РоСЮдам i мiнiстэрскiм функцыянерам Шахраем тАФ праяСЮляюцца не як звыклы вытворчы канфлiкт (як магло падацца з асобных эпiзодаСЮ твора), а як дзве адрозныя i канфлiктныя формы экзiстэнцыi, адрозныя спосабы духоСЮнага i маральнага iснавання.

Шахрай тАФ чалавек, якi цалкам адмовiСЮся ад той маральнай нормы, што абумоСЮлiвае сувязь чалавека з зямлёй, прыродай; ён, былы паляшук, адчувае агiду да таго, чым уяСЮляецца жывое i адметнае Палессе. ВлГэта можна толькi ненавiдзецьВ», тАФ грэблiва кажа Шахрай, калi за акном машыны разгортваецца адмысловы краявiд яшчэ не кранутага мелiярацыяй балота. Мелiярацыю Шахрай апраСЮдвае неабходнасцю Влкармiць людзейВ», апраСЮдвае разбурэнне натуральнага бiятопу вялiкiм ВлхлебамВ». Але СЮ вуснах чалавека, якi страцiСЮ пачуццё крэСЮнасцi, знiтаванасцi з зямлёй тАФ калыскаю СЮсяго жывога, тАФ гэтыя словы гучаць як танная дэмагогiя. РЖнстынктыСЮнае, амаль жывёльнае пачуццё крэСЮнасцi з'яСЮляецца СЮ Шахрая адно тады, калi штось пагражае яго СЮласнай асобе. Гэтак, чалавек, па чыйму цыркуляру быСЮ вынiшчаны вялiзны абсяг Палесся, панiчна баiцца закрануць лязом брытвы радзiмку на СЮласным твары. Загана Шахрая тАФ не недахоп так званага Влэкалагiчнага мысленняВ», яна палягае СЮ груба прагматычным, не суадносным з маральнасцю i духоСЮнасцю стаСЮленнi да жыцця. РЖ прыходзiць у супярэчнасць з маральным iмператывам, афарыстычна абвешчаным у Евангеллi: ВлНе хлебам адзiным жыць будзе чалавекВ» (Паводле Марка, 4, 4).

Персанаж, якi выглядае апанентам Шахрая СЮ адносiнах да Палесся, у маральнай чуйнасцi, пачуццi знiтаванасцi з родным краем, прыродай, тАФ Мацвей РоСЮда. У бягучай крытыцы, якая сустракала раман, вобраз РоСЮды крыху паспешлiва атаясамлiваСЮся з новай, сучаснай мадыфiкацыяй так званага ВлстаноСЮчага герояВ» тАФ разважлiвага, надзеленага адказанасцю за свае i калектыСЮныя СЮчынкi, гiстарычным мысленнем. Аднак РоСЮда, пры СЮсёй сваёй непадобнасцi да Шахрая, усё ж выглядае СЮ творы не носьбiтам дабра, а саСЮдзельнiкам тАФ хай сабе i па няведаннi тАФ злачынства, якое здзяйсняецца над Палессем. Бо i ён пераступае праз забарону, сэнс якой зашыфраваны СЮ метафарычным загалоСЮку твора: Влне рушВ».

Разам з тым Мацвей РоСЮда з'яСЮляецца не толькi носьбiтам вiны людзей перад Палессем, але i адказчыкам за яе. Як i персанажы папярэднiх аповесцей В. Казько, пасталелыя Влдзецi вайныВ», РоСЮда надзелены балючым сумленнем, схiльнасцю да пакутлiвых рэфлексiй тАФ рысай, якой цалкам пазбаСЮлены Шахрай. Калi робяцца вiдавочнымi жахлiвыя наступствы гвалту мелiяратараСЮ над Палессем тАФ эрозiя i абязводжванне глебы, падзенне СЮрадлiвасцi, збядненне i вынiшчэнне унiкальнай флоры i фауны, тАФ у свядомасцi РоСЮды выспявае пакутлiвы працэс самаацэнкi, суда над сабою.

Як i СЮ ВлВысакосным годзеВ», гэты псiхалагiчны працэс перадаецца з падключэннем метафарычнага пiсьма, мiфатворчасцi. Героя вiнавацяць не толькi вяскоСЮцы-палешукi, якiм даводзiцца збiраць змарнаваны засухай i пылавымi бурамi СЮраджай, тАФ яму мрояцца Влвочы ПалессяВ», якiя пазiраюць з бяздоннай прорвы з дакорам i асуджэннем.

Танальнасць гэтых эпiзодаСЮ рамана надзвычай эмацыйная, пранiзлiвая, часам у такой ступенi, што назiраецца педалiраванне, нагнятанне аднаго i таго ж пачуцця, пазбаСЮленага адценняСЮ. Можна канстатаваць i наСЮмысную перагружанасць твора СЮскладнёнымi метафарамi, своеасаблiвую стылёвую таСЮталогiю, тады, прыкладам, калi героi ВлНерушыВ» СЮвесь час уяСЮляюць сябе часцiнаю Палесся тАФ раслiнамi, багнай, лесам, Жалезным Чалавекам. Нагрувашчванне таСЮталагiчнай вобразнасцi стварае некаторую сюжэтную сумбурнасць, за што слушна СЮпiкала празаiка крытыка.

Аднак кульмiнацыйныя, найболыц драматычныя сюжэтныя моманты апраСЮдваюць i эмацыйны лiшак, i метафарычную перанасычанасць рамана, бо СЮ iх адбываецца канцэптуальная ВлпераплаСЮкаВ» эмпiрычнага матэрыялу, яго пераСЮвасабленне i актуалiзацыя. У кантэксце нашага часу гэтыя эпiзоды выглядаюць надзвычай сiмптаматычнымi, прароцкiмi. Так, асушанае Палессе называец-ца аСЮтарам Влзонай энiшчэнняВ», i гэта нагадвае i пра слынную ВлзонуВ» СЮ фiльме ТаркоСЮскага ВлСталкерВ», i пра будучую Влзону адчужэнняВ» на Палессi пасля Чарнобыля. Раман завяршаецца СЮражлiвым апiсаннем катастрофы тАФ чорнай пылавай буры, якой адпомсцiла Палессе за гвалт над сабою.

Раман ВлНерушВ», такiм чынам, мае СЮ сабе элементы новага све-таадчування тАФ трывогi за будучыню, прадчування катастроф. Эмацыйны ВлвыбухВ» папярэднiх рэчаСЮ В. Казько звязаны збольшага з мiнулым; гэта творы-рэквiемы. У ВлНерушыВ» горшае прадбачыцца СЮ будучынi. У асобных, надзвычай драматычных эпiзодах твора праглядаюцца апакалiптычныя

Вместе с этим смотрят:

"Грусть и святость" (Поэтическое богословие Николая Рубцова)

"Донские рассказы" Михаила Шолохова

"Живопись слова" в японской поэзии

"Записки из подполья" как исток философии экзистенциализма Ф.М. Достоевского

"Подпольный человек" Ф.И. Достоевского