Канцэпт "шчасце" у мове сучаснай беларускай паэзii
ЗМЕСТ
УВОДЗРЖНЫ
I. Канцэпт з пункту погляду розных навуковых пазiцый
1.1 Паняцце канцэпту СЮ лiнгвiстычнай лiтаратуры
1.2 Адзiнка шчасце СЮ лексiкаграфiчных працах
1.3 Шчасце з пункту погляду этыкi, фiласофii, псiхалогii
II. Сiнтагматычныя палi намiнацый шчасця
2.1 Спалучальнасць лексем шчасце, доля, лёс, радасць з дзеясловамi
2.2 Спалучальнасць лексем шчасце, доля, лёс, радасць з прыметнiкамi
2.3 Спалучальнасць лексем, што СЮваходзяць у састаСЮ канцэпту шчасце з назоСЮнiкамi
2.4 Словазлучэннi, утвораныя па мадэлi шчасце (доля, лёс, радасць) + займеннiк
III. Вобразна-выяСЮленчы патэнцыял канцэпту шчасце СЮ мове паэзii
3.1 Вербальныя рэалiзацыi канцэпту шчасце
3.2 Аналiз вобразнага кампанента канцэпту шчасце
3.3 тАЬКрынiцытАЭ шчасця паводле паэтычных твораСЮ
ЗАКЛЮЧЭННЕ
СПРЖС ВЫКАРЫСТАНАЙ ЛРЖТАРАТУРЫ
КРЫНРЖЦЫ
ДАДАТАК
УВОДЗРЖНЫ
Адным з актуальных аспектаСЮ сучасных лiнгвiстычных даследаванняСЮ зтАЩяСЮляецца праблема СЮзаемадачыненняСЮ мовы i культуры, асаблiвасцi адлюстравання духоСЮнага свету моСЮнымi сродкамi. Як вядома, у кожнай мове выяСЮляецца нацыянальная спецыфiка светабачання, спосаб фiксацыi тых цi iншых фактаСЮ рэчаiснасцi.
Праблема СЮзаемадзеяння культуры i мовы зтАЩяСЮляецца абтАЩектам даследавання шматлiкiх навуковых дысцыплiн. Так, да яе звяртаюцца прадстаСЮнiкi этнапсiхалiнгвiстыкi, сацыялiнгвiстыкi, лiнгвакультуралогii, псiхалiнгвiстыкi.
Пытаннямi мовы i культуры, iх узаемадзеяння i СЮзаемадачынення цiкавiлiся яшчэ СЮ пачатку XIX стагоддзя такiя вучоныя, як А.А.Патабня, У.Уорс, Вiльгельм фон Гумбальт.
З сучасных лiнгвiстаСЮ, якiя займаюцца распрацоСЮкай канцэпту, - ВаркачоСЮ С.Г. (тАЬЛiнгвакультуралогiятАЭ (2001), тАЬДыскурсная варыятыСЮнасць лiнгваканцэптутАЭ (2005), КарпаСЮ В.А. (тАЬСкрозь прызму канцэптаСЮтАЭ (2004), КашалёСЮ А.Д. (тАЬО концептуальных значениях приставок тАУО/-ОБтАЭ (2004), ЧарапанаСЮ М.В. (тАЬСэнсавая структура канцэптаСЮ тАЬсветтАЭ i тАЬцемратАЭ i яе моСЮнае выражэннетАЭ (2003).
Праца С.Г. Варкачова мае на мэце вызначыць канцэпты культуры як адзiнку калектыСЮнай свядомасцi, якiя маюць моСЮнае выражэнне i адзначаны этнакультурнай спецыфiкай. У прыватнасцi, аСЮтарам разглядаюцца i сiстэматызуюцца СЮяСЮленнi пра шчасце СЮ рускай паэзii XVIII тАУ XX стагоддзяСЮ i апiсваюцца вобразныя асаблiвасцi iмя тАЬшчасцетАЭ. У вынiку даследавання паняцiйнага кампанента канцэпту тАЬшчасцетАЭ на матэрыяле тэкстаСЮ рускай паэзii аСЮтар прыйшоСЮ да высновы: этнакультурная спецыфiка згаданага канцэпту вызначаецца перш за СЮсё СЮ семантыцы, звязанай з канцэпцыямi, што склалiся СЮ грамадстве як жыццёвыя i тэарэтычныя погляды на прыроду i сутнасць шчасця.
АбтАЩектам даследавання СЮ працы В.Н.Паршынай (тАЬКонцепт ВлчужойВ» в реализации тактики дистанцирования (на материале политического дискурса) (2004) зтАЩяСЮляецца непасрэдна палiтычны дыскурс. Праца заснавана на матэрыяле вiдэазапiсаСЮ моСЮных паводзiн расiйскiх палiтычных лiдэраСЮ. АСЮтар звяртаецца да зместу катэгорыi тАЬчужытАЭ шляхам аналiзу слоСЮнiкавых дэфiнiцый. Праведзенае даследаванне дазволiла зрабiць наступныя вывады: вербалiзацыя канцэптаСЮ не вычэрпваецца толькi лексемамi, але можа ажыццяСЮляцца з дапамогай структурных схем сказаСЮ, агульнымi маСЮленчымi паводзiнамi; прыёмы дыстанцыравання ад апанента прадстаСЮлены не столькi на лексiка-граматычным узроСЮнi, колькi на СЮзроСЮнi сiнтаксiчнай структуры выказвання.
Праца Кашалёва А.Д. (тАЬО концептуальных значениях приставок тАУО/-ОБтАЭ (2004) прысвечана апiсанню найбольш агульных значэнняСЮ прыставак тАУА/-АБ (-О/-ОБ). АСЮтар паказвае, што СЮсе або амаль усе значэннi згаданых прыставак можна ахапiць трыма асноСЮнымi (канцэптуальнымi) значэннямi: тАШзнешняе дзеяннетАЩ, тАШтатальнае дзеяннетАЩ, тАШновая якасцьтАЩ. Агульныя значэннi СЮяСЮляюць сабой даволi абстрактныя, але СЮ той жа час змястоСЮныя схемы рэальнасцi, якiя прыпiсваюцца апошняй у працэсе маСЮленчай дзейнасцi чалавека, даючы гэтай рэальнасцi сэнсавую iнтэрпрэтацыю.
Псiхолаг Н.А. ДжэдартАЩян (тАЬПредставления о счастье в русском менталитететАЭ (1997) аналiзуе праблему шчасця СЮ аспекце рускай культуры i раскрывае некаторыя асаблiвасцi СЮспрымання шчасця/няшчасця СЮ менталiтэце рускага народа. У ходзе працы аСЮтар прыходзiць да наступных вывадаСЮ: адносiны да шчасця i пакутаСЮ, шчасця-няшчасця складаюць важную характарыстыку самасвядомасцi i СЮ значнай ступенi вызначаюць своеасаблiвасць духоСЮнай культуры i нацыянальна-псiхалагiчныя рысы рускай ментальнасцi. АСЮтар разглядае пытанне складаных неадназначных сувязей памiж аптымiзмам i задаволенасцю жыццём. Аптымiзм, на думку Н.А. ДжэдартАЩяна, зтАЩяСЮляецца адной з тых яскравых адметнасцей рускага народа, у развiццi якiх значную ролю адыграСЮ фактар шчасця-няшчасця i тое, як ён складваСЮся СЮ побыце i гiстарычным лёсе народа.
Рознабаковыя сувязi культуры i мовы даследуе прафесар В.А.Маслава, аСЮтар вучэбных дапаможнiкаСЮ тАЬКогнитивная лингвистикатАЭ (2004), тАЬВведение в лингвокультурологиютАЭ (1997), тАЬЛингвокультурологиятАЭ (2001). Так, у працы тАЬПоэт и культура: концептосфера Марины ЦветаевойВ» (2004) для аналiзу выбраны не толькi пераломныя СЮ творчасцi М.Цвятаевай канцэпты рускай нацыянальнай свядомасцi (лёс, прастора, паэт), але i агульнакультурныя (каханне, прырода, час, вечнасць), а таксама СЮласна аСЮтарскiя паэтычныя канцэпты (дом, пакой, радасць, стол). АСЮтар разглядае праблему СЮзаемадзеяння паэта i культуры. У працы выкарыстоСЮваюцца метады даследавання кагнiтыСЮнай лiнгвiстыкi i лiнгвакультуралогii, прадэманстраваны прыклад канцэптуальнага аналiзу, асветлены тэарэтычныя пытаннi метадалогii i лiнгвакультуралогii.
Калi браць пад увагу той факт, што праблема лiнгвакультурнага канцэпту пачала актыСЮна распрацоСЮвацца толькi СЮ 90-х гадах XX стагоддзя, можна гаварыць пра недастатковае вывучэнне гэтага пытання навукоСЮцамi. Менавiта гэта i абумовiла выбар тэмы дыпломнай работы.
У вынiку СЮзаемадзеяння чалавека са светам складаюцца яго СЮяСЮленнi пра свет, фармiруецца мадэль, якая СЮ фiласофска-лiнгвiстычнай лiтаратуры называецца карцiнай свету. У апошнiя дзесяцiгоддзi адной з найбольш важных праблем кагнiтыСЮнай лiнгвiстыкi стала праблема выяСЮлення СЮ свядомасцi чалавека цэласнай карцiны свету, што фiксуецца мовай. Карцiна свету цесна звязана з канцэптуальнай сiстэмай i адбiваецца СЮ мове. Аналiз моСЮных сродкаСЮ дае магчымасць зразумець, чым адрознiваюцца нацыянальныя культуры, як яны СЮзаемадапаСЮняюць адна адну на СЮзроСЮнi сусветнай культуры. Такiм чынам, тэма дыпломнай работы бачыцца нам актуальнай, менавiта зыходзячы з праблем, пытанняСЮ i задач, што iснуюць у сучаснай кагнiтыСЮнай лiнгвiстыцы.
Мэта дыпломнай работы тАУ правесцi комплексны аналiз вербальных сродкаСЮ рэпрэзентацыi канцэпту тАЬшчасцетАЭ на аснове твораСЮ сучаснай беларускай жаночай паэзii.
Для дасягнення пастаСЮленай мэты былi акрэслены наступныя задачы:
В· выявiць лексiчныя сродкi, з дапамогай якiх абазначаецца канцэпт шчасце;
В· даследаваць словаспалучальныя магчымасцi лексем, што СЮваходзяць у склад канцэпту;
В· вызначыць вобразна-выяСЮленчы патэнцыял канцэпту шчасце
АбтАЩектам даследавання выступае мова твораСЮ сучаснай беларускай паэзii.
Прадметам даследавання зтАЩяСЮляюцца лексiчныя сродкi прэзентацыi канцэпту СЮ творах сучасных беларускiх паэтак.
Матэрыялам даследавання зтАЩяСЮляюцца вербальныя рэалiзацыi кампанента шчасце. АСЮтарская картатэка налiчвае 450 словаСЮжыванняСЮ.
Трэба звярнуць увагу на тое, што намi разглядалася менавiта жаночая паэзiя (Я.Янiшчыц, Е.Лось, А.КаржанеСЮская, Д.Бiчэль-Загнетава, Р.Баравiкова, В.Русiлка i iнш.), бо iх творы насычаны эмацыянальна, ярка выражаюць пачуццi i настрой. У сваiх творах паэткi выяСЮляюць складанасць душэСЮнага свету жанчыны, яе псiхалагiчны стан, лiрыка-драматычныя перажываннi. Гэта вельмi важна, бо само шчасце як лiнгвакультурны канцэпт належыць да катэгорыi эмоцый.
Работа складаецца з уводзiн, трох раздзелаСЮ, у якiх праведзена даследаванне лексiчнай спалучальнасцi канцэпту, яго вобразнага выражэння, а таксама заключэння, дзе зафiксаваны высновы даследавання.
У дадатку да работы СЮ сiстэматызаваным выглядзе падагульнены фактычны матэрыял даследавання.
I. Канцэпт з пункту погляду розных навуковых пазiцый
1.1 Паняцце канцэптуСЮ лiнгвiстычнай лiтаратуры
Слова тАЬканцэпттАЭ стала актыСЮна СЮжывацца СЮ лiнгвiстычнай лiтаратуры з пачатку 90-х гадоСЮ. Першапачаткова тэрмiн тАЬканцэпттАЭ выкарыстоСЮваСЮся надзвычай шырока. Перагляд традыцыйнага лагiчнага зместу канцэпту i яго псiхалагiзацыя тлумачацца патрэбамi кагнiталогii, у прыватнасцi, кагнiтыСЮнай лiнгвiстыкi, якая засяроджвае СЮвагу на суадносiнах лiнгвiстычных дадзеных з псiхалагiчнымi [9, с. 64].
З усiх вядомых нам азначэнняСЮ мы аддаём перавагу варыянту, прапанаванага прафесарам Маславай В.А. Канцэпт - аператыСЮная змястоСЮная адзiнка памяцi, ментальнага лексiкону, канцэптуальнай сiстэмы мовы i мозга, усёй карцiны свету, адлюстраванага СЮ чалавечай псiхiцы [23, с.31]. Паняцце канцэпту перадае СЮяСЮленне пра тыя сэнсы, якiмi аперыруе чалавек у працэсе мыслення i якiя адлюстроСЮваюць змест вопыту i ведаСЮ, змест вынiкаСЮ усёй чалавечай дзейнасцi i працэсаСЮ пазнання свету.
Лiнгвакультурны канцэпт ёсць семантычнае СЮтварэнне высокай ступенi абстрактнасцi. На думку вучоных, канцэпт можна было б суаднесцi з каранёвай марфемай, што складае аснову словаСЮтваральнага гнязда.
Р.М.Фрумкiна вызначае канцэпт як тАЬвербалiзаванае паняцце, адрэфлексаванае СЮ катэгорыях культурытАЭ [38, с.14].
Д.С.ЛiхачоСЮ пад канцэптам разумеСЮ тАЬсвайго роду алгебраiчны выраз значэння, якiм чалавек аперыруе СЮ сваiм пiсьмовым маСЮленнiтАЭ [22, с.30].
Часцей за СЮсё прадстаСЮнiцтва канцэпту СЮ мове прыпiсваецца слову, а само слова атрымлiвае статус iмя канцэпту тАУ моСЮнага знака, якi перадае змест паняцця найбольш поСЮна i адэкватна. Аднак канцэпт, як правiла, суадносiцца больш чым з адной лексiчнай адзiнкай. Такiм чынам, адметнасцю канцэпту зтАЩяСЮляецца яго суаднесенасць з планам выражэння СЮсёй сукупнасцi разнародных сiнанiмiчных (уласна лексiчных, фразеалагiчных i афарыстычных) сродкаСЮ, якiя прэзентуюць яго СЮ мове. У вынiку канцэпт суадносiцца з планам выражэння лексiка-семантычнай парадыгмы.
Сувязь канцэпту з вербальнымi сродкамi выражэння адзначаецца ва СЮсiх лiнгвакультуралагiчных азначэннях, аднак адзiнства СЮ поглядах адносна канкрэтных сутнасных адзiнак мовы, з якiмi суадносiцца канцэпт, у вучоных пакуль няма.
Тэарэтычна адносiны тАЬканцэпт тАУ яго моСЮная рэалiзацыятАЭ можна было б змадэляваць на базе антанiмiчнай парадыгмы СЮ лексiцы, якая фiксуе адрозненнi СЮнутры адной i той жа сутнасцi (радасць тАУ гора; шчасце тАУ бяда; каханне тАУ нянавiсць). Любы канцэпт убiрае СЮ сябе абагульнены змест мноства формаСЮ выражэння СЮ натуральнай мове, а таксама СЮ тых сферах чалавечага жыцця, якiя прадвызначаны мовай i немагчымыя без яе; гэта вынiк абтАЩяднання слоСЮнiкавага значэння слова з асабiстым вопытам чалавека.
Канцэпт таксама вызначаецца як асноСЮная адзiнка нацыянальнага менталiтэту як спецыфiчнага iндывiдуальнага i групавога спосабу светаСЮспрымання i светаразумення. Канцэпт уключае СЮ сябе, акрамя прадметнай суаднесенасцi, усю камунiкатыСЮна значымую iнфармацыю. Перш за СЮсё, гэта СЮказанне на месца, якое займае гэты знак у лексiчнай сiстэме мовы: яго парадыгматычныя, сiнтагматычныя i словаСЮтваральныя сувязi.
Трэба звярнуць увагу на iснаванне так званых тАЬунiверсальных канцэптаСЮтАЭ, якiя выступаюць у свядомасцi СЮ форме этычных тэрмiнаСЮ: добра тАУ дрэнна, маральнае тАУ амаральнае.
Такiм чынам, можна вылучыць наступныя рысы канцэпту: 1) гэта мiнiмальная адзiнка чалавечага вопыту СЮ яго iдэальным уяСЮленнi; 2) гэта асноСЮная адзiнка апрацоСЮкi, захавання i перадачы ведаСЮ; 3) канцэпт мае рухомыя межы i канкрэтныя функцыi; 4) канцэпт тАУ асноСЮная адзiнка культуры. З гэтага вынiкае, што канцэпты прадстаСЮляюць свет у галаве чалавека, ствараючы канцэптуальную сiстэму, а знакi чалавечай мовы кадзiруюць у слове змест гэтай сiстэмы [23, с. 36].
Лiчым, што менавiта гэтае азначэнне канцэпту найбольш поСЮна СЮбiрае яго сiстэмаСЮтваральныя адзнакi, адпавядае сутнасцi паняцця. З гэтай прычыны абiраем дадзенае азначэнне як вядучае, базавае СЮ нашай працы.
1.2 Адзiнка шчасце СЮ лексiкаграфiчных працах
Дзеля таго каб звесцi СЮ адзiнае паняцце СЮсе наяСЮныя СЮяСЮленнi пра шчасце, звернемся да лексiкаграфiчных прац. Зразумела, што для аналiзу канцэпту шчасце трэба СЮсвядомiць усе значэннi гэтага слова, прыведзеныя СЮ розных слоСЮнiках.
1. З пункту гледжання этымалогii (Фасмер М. Этимологический словарь русского языка: В. 4-х т. Т.3 тАУ М.: Прогресс. - 1971. тАУ 827 с.), шчасце тАУ агульнаславянскае слова, якое суадносiцца з чалавекам, што застаСЮся тАЬз часткайтАЭ, гэта значыць са здабычай.
Шчасце, згодна з Тлумачальным слоСЮнiкам беларускай мовы СЮ 5-цi тамах, мае 3 асноСЮныя значэннi:
I. Стан поСЮнай задаволенасцi жыццём, пачуцце найвялiкшай радасцi i задавальнення.
II. Удача, поспех у чым-небудзь. Шчаслiвы выпадак, шчаслiвае спалучэнне акалiчнасцей.
III. Лёс, доля.
Падаецца таксама СЮстойлiвае спалучэнне са словам шчасце: на шчасце, якое мае значэнне тАШкаб былi поспех, удача СЮ каго-небудзь, каб шанцавала каму-небудзьтАЩ; бог шчасця не даСЮ тАШпра няСЮдачлiвага чалавекатАЩ.
У СлоСЮнiку сiнонiмаСЮ i блiзказначных слоСЮ маем наступны сiнанiмiчны рад: шчасце, доля, дабро, добрае, памыснасць, фартуна.
Н.ГаСЮрош (Вобразнае азначэнне СЮ мастацкiх тэкстах: СлоСЮнiк эпiтэтаСЮ беларускай лiтаратурнай мовы) падае азначэнне паняцця тАЬрадасцьтАЭ: тАШпачуццё вялiкай асалоды, задаволенасцiтАЩ i наступны рад магчымых азначэнняСЮ да гэтага слова: бязмежная, бясконцая, неабсяжная, вялiкая, высокая, святочная, бурлiвая, гордая, звонкая, чыстая, светлая, ясная, шчымлiвая, вясновая.
Аналiз прыведзеных значэнняСЮ дадзенага слова дае магчымасць зрабiць заключэнне пра тое, што шчасце СЮспрымаецца як пачуццё найвялiкшай радасцi i задавальнення, пры якiм удала складваюцца жыццёвыя абставiны. Шчасцем варта таксама называць задаволенасць чалавека сваiм уласным жыццём, гармонiя яго з прыродай, соцыумам.
Сэнсавымi замяшчальнiкамi шчасця выступаюць таксама адзiнкi СЮдача, поспех, лёс, доля, дабро, шанцаванне.
1.3 Шчасце з пункту погляду этыкi, фiласофii, псiхалогii
Шчасце як лексiчная адзiнка i трактоСЮка шчасця з пазiцый грамадскiх навук набывае розныя аспекты.
Памiж шчасцем i горам на лексiчным узроСЮнi iснуе антанiмiчная сiметрыя, падобная да сiметрыi памiж задавальненнем i незадавальненнем, аднак сiметрыя зместавая, семантычная (такая, якая iснуе памiж весялосцю i журботай, болем i асалодай), вiдавочна, не да канца рэалiзаваная [1, с. 136]. Шчасце чалавека можа быць рэалiзаваным поСЮнасцю.
У фiласофскiх тэорыях, арыентаваных на шчасце як найвышэйшую каштоСЮнасць, няшчасця няма СЮ прынцыпе, як няма супрацьпастаСЮлення iдэалу [13, с. 61].
З пункту гледжання этыкi шчасце i няшчасце знаходзяцца СЮ блiзкiх адносiнах. Гэтая блiзкасць заключаецца, па словах Гусейнава А.А., у тым, што тАЬграмадства пабудавана такiм чынам, што адначасовае шчасце СЮсiх не магчыма. Шчасце адных заСЮсёды сумежнае з няшчасцем другiх, а здараецца, што яно абумоСЮлена няшчасцем другiхтАЭ [12, с. 306]. Такая этычная тэорыя знаходзiць сваё пацвярджэнне СЮ сабраным намi матэрыяле: шчаслiваму i гора дапаможа; шчасце i гора на тым самым паверсе жывуць; будзе радасць i туга; за радасцю часта прыходзiць нуда; каб трывозе i шчасцю злiвацца бясконца; дастаткова для шчасця i гора; лягуць шчыльна журба i СЮдача; перажагнала радасць i гаркоту; пражыву мiж радасцяСЮ i страт.
Псiхалагiчныя тэорыi выказваюць падобныя меркаваннi i погляды на шчасце. Так, па словах псiхолага ДжэдартАЩяна РЖ.А., тАЬу межах сiстэмы СЮяСЮленняСЮ пра шчасце - як нi парадаксальна гэта можа гучаць тАУ найважнейшае значэнне належыць матыву пакутавання як той структуры свядомасцi, якая СЮтрымлiвае СЮ сабе асноСЮны духоСЮны сэнс. Шчасце СЮспрымаецца не само па сабе, не як асобны цэласны факт або частка жыцця, а СЮ суадносiнах i праз прызму сваiх супрацьлегласцей тАУ пакутаСЮ i няшчасцятАЭ. [12, с. 15].
Расiйскi псiхолаг Рубiнштэйн С.Л. гаворыць пра парадокс шчасця. Па яго словах, тАЬтАжчым менш мы гонiмся за шчасцем, чым больш занятыя справай свайго жыцця, тым больш станоСЮчага задавальнення i шчасця мы знаходзiмтАЭ [30, с. 231].
Псiхолаг Г.М. БраслаСЮ звяртае СЮвагу на iмкненне чалавека да шчасця i спецыфiку працэсу дасягнення сваiх мэтаСЮ. Так, па словах аСЮтара, тАЬтАжменавiта iмкненне да шчасця ва СЮсiм абарочваецца не вельмi прыемнымi наступствамi. Гэта гаворыць пра тое, што шчасце зтАЩяСЮляецца не столькi мэтай, колькi СЮскосным прадуктам дасягнення значных вынiкаСЮ i, магчыма, знаходзiцца СЮ адным радзе з каштоСЮнасцямi альбо заснавана на каштоСЮнасцяхтАЭ [5, с. 386].
Стывен Райс (амерыканскi псiхолаг i сацыёлаг) займаСЮся выяСЮленнем таго, як людзi апiсальна разумеюць шчасце. У вынiку iм было вылучана 16 асноСЮных катэгорый жаданняСЮ, рэалiзацыя якiх робiць чалавека шчаслiвым. Сярод гэтых жаданняСЮ: парадак, фiзiчная актыСЮнасць, гонар, улада, незалежнасць, сямтАЩя, сацыяльны кантакт, статус, iдэалiзм, рамантычнасць, харчаванне, спакой, помста. На думку С. Райса, зыходзячы з асноСЮных катэгорый жаданняСЮ, можна вылучыць 2 вiды шчасця:
В· кароткачасовае тАУ такое шчасце заснавана на прыемных пачуццях;
В· доСЮгачасовае - заснавана на каштоСЮнасцях.
На думку амерыканскага псiхолага Майкла Аргайла, шчасце тАУ асноСЮнае вымярэнне чалавечага вопыту, яно СЮключае пазiтыСЮны эмацыянальны настрой, задаволенасць жыццём, а таксама такiя кагнiтыСЮныя аспекты, як аптымiзм i высокая самаацэнка. Крынiцамi шчасця выступаюць такiя абтАЩектыСЮныя характарыстыкi, як забяспечанасць жыцця, занятасць, шлюб, аднак пэСЮную ролю адыгрываюць i субтАЩектыСЮныя фактары тАУ такiя, як уласнае СЮспрыманне чалавекам пэСЮных жыццёвых умоСЮ, напрыклад, сацыяльны статус i адаптацыя. Яшчэ адной крынiцай шчасця зтАЩяСЮляецца валоданне адпаведным тыпам асобы: схiльнасць чалавека аптымiстычна СЮспрымаць любыя акалiчнасцi. Аднак асабовыя якасцi могуць змянiцца пад уздзеяннем перажытых жыццёвых падзей [1, с. 259].
З пазiцый этыкi iдэя шчасця заключаецца СЮ тым, каб назваць нешта, што належыць асобнаму чалавеку, зтАЩяСЮляецца яго набыткам; шчасце iндывiдуальнае, а не унiверсальнае паняцце. Большасцi людзей шчасце СЮяСЮляецца як тАЬдадзенае мнетАЭ, тАЬздабытаетАЭ, тАЬзаслужанае мнойтАЭ.
З iншага боку, шчасце са значэннем тАШшанцаванне, лёстАЩ аказваецца тым, што нiякiм чынам не залежыць ад чалавека, над чым няма яго СЮлады.
УяСЮленнi пра шчасце заСЮсёды афарбаваныя культурнай спецыфiкай i залежаць ад тыпу цывiлiзацыi, а СЮ плане моСЮнага выражэння iдэя шчасця характарызуецца дастаткова высокай ступенню тАЬсемiятычнай насычанасцiтАЭ: яна перадаецца вялiкай колькасцю сiнонiмаСЮ, фальклорных i мастацкiх вобразаСЮ.
Шчасце заСЮсёды праяСЮляецца СЮ радасцi. Радасць i шчасце як душэСЮныя станы вельмi блiзкiя. Аднак шчасце не проста эмацыянальна больш насычаная i расцягнутая СЮ часе радасць. У шчасцi знаходзiцца СЮсведамленне годнасцi жыцця. Радасць заСЮсёды эмацыянальная, а шчасце можа быць i стрыманым.
У шчасцi чалавек быццам бы бесклапотны. Ён не адчувае занепакоенасцi, бо ставiць сябе вышэй за пераменлiвыя акалiчнасцi. Шчаслiвы чалавек не баiцца страцiць таго, чым валодае, бо бачыць сваё багацце не СЮ знешнiх абставiнах, а ва СЮнутраным спакоi i СЮзвышанасцi духу.
Такiм чынам, амаль усе тэорыi псiхалогii i этыкi сцвярджаюць думку пра тое, што шчасце як катэгорыя эмоцый суадносiцца i мяжуе з супрацьлеглай катэгорыяй няшчасця i пакут. Фактычна само iснаванне шчасця абумоСЮлена яго катэгорыяй - антыподам. Такую думку не раздзяляе толькi фiласофiя, якая СЮспрымае шчасце як гранiчна высокую, недасягальную катэгорыю, якая не мае супрацьпастаСЮлення. Трэба таксама адзначыць, што даследчыкi, ставячы паняццi тАЬшчасце, радасцьтАЭ у адзiн сiнанiмiчны рад, усё-такi размяжоСЮваюць iх паводле адценняСЮ значэнняСЮ.
ВЫВАДЫ
Падагульняючы вынiкi папярэдняга раздзела, трэба зазначыць, што лiнгвакультурны канцэпт уяСЮляецца семантычным утварэннем высокай ступенi абстрактнасцi, якое перадае СЮяСЮленне пра тыя сэнсы, якiмi аперыруе чалавек у працэсе мыслення i якiя адлюстроСЮваюць змест вопыту, ведаСЮ i вынiкаСЮ усёй чалавечай дзейнасцi i працэсаСЮ пазнання свету.
Сувязь канцэпту з вербальнымi сродкамi выражэння адзначаецца ва СЮсiх лiнгвакультуралагiчных азначэннях, а многiя вучоныя прадстаСЮнiцтва канцэпту СЮ мове прыпiсваюць слову, а само слова, на iх думку, атрымлiвае статус iмя канцэпту тАУ моСЮнага знака, якi перадае змест паняцця найбольш поСЮна i адэкватна. Аднак канцэпт, як правiла, суадносiцца больш чым з адной лексiчнай адзiнкай. Таму адметнасцю канцэпту зтАЩяСЮляецца яго суаднесенасць з планам выражэння СЮсёй сукупнасцi разнародных сiнанiмiчных (уласна лексiчных, фразеалагiчных i афарыстычных) сродкаСЮ, якiя фiксуюць яго СЮ мове.
З усiх вядомых нам азначэнняСЮ мы аддаём перавагу варыянту, прапанаванага прафесарам Маславай В.А. Адпаведна канцэпт - аператыСЮная змястоСЮная адзiнка памяцi, ментальнага лексiкону, канцэптуальнай сiстэмы мовы i мозга, усёй карцiны свету, адлюстраванага СЮ чалавечай псiхiцы.
Аналiз прыведзеных у лексiкаграфiчных працах значэнняСЮ дадзенага слова дае магчымасць зрабiць заключэнне пра тое, што шчасце СЮспрымаецца як пачуццё найвялiкшай радасцi i задавальнення, пры якiм удала складваюцца жыццёвыя абставiны. Шчасцем варта таксама называць задаволенасць чалавека сваiм уласным жыццём, гармонiю яго з прыродай, соцыумам.
Сэнсавымi замяшчальнiкамi шчасця выступаюць таксама адзiнкi СЮдача, поспех, лёс, доля, дабро, шанцаванне.
Амаль усе тэорыi псiхалогii i этыкi сцвярджаюць думку пра тое, што шчасце як катэгорыя эмоцый суадносiцца i мяжуе з супрацьлеглай катэгорыяй няшчасця i пакут. Фактычна само iснаванне шчасця абумоСЮлена яго катэгорыяй тАУ антыподам. Такую думку не раздзяляе толькi фiласофiя, якая СЮспрымае шчасце як гранiчна высокую, недасягальную катэгорыю, якая не мае супрацьпастаСЮлення. Шчасце заСЮсёды праяСЮляецца СЮ радасцi. Аднак шчасце не проста эмацыянальна больш насычаная i расцягнутая СЮ часе радасць. Трэба таксама адзначыць, што даследчыкi, ставячы паняццi тАЬшчасце, радасцьтАЭ у адзiн сiнанiмiчны рад, размяжоСЮваюць iх паводле адценняСЮ значэнняСЮ.
II. Сiнтагматычныя палi намiнацый шчасця
2.1 Спалучальнасць лексем шчасце, доля, лёс, радасць з дзеясловамi
З назоСЮнiкамi шчасце, доля, радасць, лёс спалучаюцца дзеясловы розных семантычных груп:
1. Найбольш прадуктыСЮную СЮ колькасных адносiнах групу (26% ад агульнай колькасцi словазлучэнняСЮ з дзеясловамi) складаюць адзiнкi з дзеясловамi часу, якiя з улiкам граматычнага афармлення падзяляюцца на:
а) cловазлучэннi з дзеясловамi прошлага часу:
Многа шчасця мела (Бар.; 85);
Не было шчасця (Бар.; 18);
Шчаслiвейшы быСЮ учора (Мац.; 231);
Была няшчаснаю (Карж.; 152);
Шчаслiваю цi была (Бар.; 78);
Ужо не помнiла дзён сваiх шчаслiвых (Бар.; 166);
Маё шчасце сталася (Акс.; 86);
За плячыма мела трохi шчасця (Ян.; 89);
Вяршылiся няшчасцi (Дудз.; 41);
Колькi шчасця было i прайшло (Дар.; 7);
Была я нешчаслiвай (Бар.; 118).
б) словазлучэннi з дзеясловамi цяперашняга часу:
Ведаю шчасце (Кан.; 91);
Жыве мо i шчаслiва (Дудз.; 99);
Не маю шчасця (Лось; 124);
Шчаслiвая хаджу (Бар.; 90);
Шчасцем жыву (Лось; 75);
в) словазлучэннi з дзеясловамi будучага часу:
Пабуду шчаслiвай (Бар.; 115);
Хачу шчаслiвай пабыць (Кан.; 107);
Будзе радасць (Ян.; 276);
Няхай будзе шчаслiвы (Бурл.; 88);
Сустрэнеш у нас ты шчасце (Багд.; 12);
Шчасным будзь (Ян.; 231);
Буду доСЮга шчаслiвай (Ян.; 41);
Цi будзе рады (Мац.; 235);
Прыйдзе шчасце (Карж.; 52).
2. Вялiкую групу (15% ад агульнай колькасцi) складаюць словазлучэннi назоСЮнiкаСЮ шчасце, лёс, доля, радасць з дзеясловамi волевыяСЮлення i пажаданасцi:
Хацелася шчасця зямнога (Гудк.; 4);
Марыць толькi аб шчасцi (Карж.; 6);
Я да шчасця iмкнуся (Карж.; 63);
На шчасце нам варожаць (Дудз.; 60);
Нашага шчасця не зычыць нiкому (Дудз.; 16);
Шчаслiвым уяСЮляю сына (Гудк.; 169);
Малюся на лёс (Ян.; 70);
Хачу шчаслiвай быць (Кан.; 107);
Не просiш шчасця (Ян.; 75);
Наклiчу радасць выпадкова (Ян.; 72);
Знайсцi падкову шчасця заклiнала (Лось; 65);
Варожыць пра шчасце (Ян.; 84);
Нiхто нам шчасных дзён не навяшчуе (Ян.; 217);
Малiлася долi (Ян.; 189);
Яна шчасце сваё СЮявiла (Ян.; 44);
Мне шчасця хацеСЮ (Ян.; 274);
Шчасця жадаюць (Карж.; 16);
Заклiнаць, каб абмiнуСЮ непапраСЮны лёс (Б.-Загн.; 197);
Долi просяць (Бар.; 115);
У марах да шчасця iмкнеце душы (Багд.; 11);
Няхай ён будзе шчаслiвы (Бул.; 88);
Кожны сам сабе няшчасце напрарочыць (Дар.; 10);
Ты жадаеш шчасця СЮ каханнi (Рус.; 40).
Пераважная колькасць дзеясловаСЮ волевыяСЮлення СЮ семантычным акружэннi канцэпту шчасце можа сведчыць пра значнасць для чалавека гэтага паняцця, пастаяннае iмкненне да шчасця.
3. Групу адзiнак, у якiх лексемы шчасце, лёс, доля, радасць зтАЩяСЮляюцца залежным кампанентам, прадстаСЮляюць словазлучэннi з дзеясловамi, што маюць значэнне тАШпаСЮплываць, уздзейнiчаць пэСЮным чынамтАЩ вiдазмяняюць базавае паняцце або СЮтрымлiваюць указанне на немагчымасць зрабiць гэта:
Перайначыць лёс (Ян.; 13);
Забiраць радасць (Ян.; 75);
Чужога шчасця не выкрасцi (Рус.; 31);
Долю здабылi (РоСЮда; 3);
Саткаць долю (Ян.; 136);
РЖмкнешся долю СЮзварушыць (Лось; 74);
Шчасце адабраць (Багд.; 16);
Дзялiць шчасце (Сад.; 5);
Долi не размяняць (Ян.; 144);
Шчасця не СЮкрасцi (Карж.; 33);
Не парушыць шчасця (Ян.; 256);
Дапаможа СЮ шчасцi (Бар.; 52);
Абменьвацца лёсамi (Ян.; 229);
Долi не абхiтрыць (Ян.; 254);
Спудзiць радасць (Мац.; 234);
Кiнуць лёс на лязо нажа (Б.-Загн.; 198);
Забiць шчасце (Гудк.; 123).
Такiя словазлучэннi СЮказваюць на актыСЮную пазiцыю чалавека, якi адчувае сябе здольным уплываць на падзеi, мадэляваць сваё жыццё.
4. Дзеясловы зрокавага СЮспрымання выступаюць у якасцi галоСЮнага кампанента СЮ наступных словазлучэннях:
Шчаслiва глядзець з-пад павек (Багд.; 32);
Шчаслiва разглядаю (Ян.; 157);
На сябе, шчаслiвую, гляджу (Бар.; 590);
Шчаслiва перамiльгваюцца (Тваран.; 72);
Шчасна азiрнецца (Дудз.; 87);
Долю СЮбачыць (Лось; 81);
Мiмаходзь азiрнуся на СЮдачу (Ян.; 33).
5. Дзеясловы фiзiчнага дзеяння могуць выступаць як галоСЮныя кампаненты СЮ словазлучэннях з лексемамi шчасце, лёс, доля, радасць:
Не кiнуся шчасце шукаць (Ян.; 186);
Уплялiся СЮ лёс (Ян.; 111);
Радасць лёгка спудзiць (Рубл.; 16);
Шчасце не займала (Ян.; 65);
Радасць хаваю (Дудз.; 92);
Шукаю шчасце (Гудк.; 56).
6. Мадэль, у аснове якой тАУ дзеяслоСЮ са значэннем фiзiялагiчнага стану, прадстаСЮлена наступнымi словазлучэннямi:
Млела ад шчасця (Ян.; 34);
Шчаслiвец не СЮчуе (Тваран.; 136);
Шчаслiвейшай мiж паэтак прачнусь (Рус.; 59);
Жыць адзiным шчасцем i каханнем (Дудз.; 12);
Заплачу па шчаслiвых i няшчасных (Дар.; 8).
7. Лексемы шчасце, лёс, доля, радасць могуць спалучацца з дзеясловамi, якiя маюць значэнне тАШпрыкладаць намаганнi для дасягнення мэтытАЩ:
Да слёз хачу шчаслiвай быць (Карж.; 56);
ЗаймеСЮ удачу (Карж.; 37);
Не зайздросцiла шчасцю чужому (Гудк.; 78);
Нчасце набыць (Гудк.; 86);
Шчасця прагне (Б.-Загн.; 75);
Шчасце-долю здабылi (РоСЮда; 3).
8. Адносна невялiкую групу (5% ад агульнай колькасцi) складаюць словазлучэннi з дзеясловамi маСЮлення:
Звалiся тАЬшчасцемтАЭ (Сом; 70);
Скажу: тАЬШчаслiва!тАЭ (Бар.; 25);
Знайсцi падкову шчасця заклiнала (Лось; 65);
Змагу сказаць шчаслiва (Бар.; 110);
Крычалi пра шчасце (Рубл.; 111);
Пра лёс з ёй размаСЮляю (Ян.; 173);
Душа ад радасцi пяе (Лось; 139);
Празваны нешчаслiвым (Лось; 133).
Сярод гэтых прыкладаСЮ частотная група словазлучэнняСЮ з дзеясловамi маСЮлення са значэннем тАШдзякаваць, быць удзячнымтАЩ:
Удзячыць лёсу за мiг жыцця (Ян.; 75);
Дзякую лёсу (Ян.; 20);
Дык дзякую за радасць хвiлiн (Лось; 37);
Хай струны дзён уславяць лёс пяра (Карж.; 48).
9. Для абазначэння канкрэтнага фiзiчнага дзеяння СЮ словазлучэннях, дзелексемы шчасце, лёс, доля, радасць выступаюць як субтАЩекты дзеяння, выкарыстоСЮваюцца дзеясловы руху:
Прабiлася шчасце (Ян.; 222);
ДаСЮ талент лёс (Багд.; 26);
СпаслаСЮ лёс (Ян.; 256);
Пацячэ шчасце (Шкурдзь; 68);
Шчасце прыбегла (Багд.; 36);
Шчасце слiзгаецца, падае (Карж.; 62);
Выпырхне СЮдача (Ян.; 109);
дзеясловы фiзiялагiчнага стану:
Няшчасце лягло (Карж.; 32);
Шчасце i гора жывуць (Багд.; 53);
Усмiхалася шчасцейка (Б.-Загн.;28);
Шчасце плача (Бар.; 69);
Задрамала шчасце (Рубл.; 100);
дзеясловы фiзiчнага дзеяння i СЮздзеяння:
Лёс перамог (Б.-Загн.; 203);
Лёс кiруе мною (Карж.; 140);
АдбiСЮся лёс (Ян.; 169);
Лёс коней запрог (Б.-Загн. 200);
ВыпаСЮ лёс (Ян.; 216);
ПаставiСЮ кропку лёс (Ян.; 70);
Лёс падарыСЮ (Ян.; 32);
Шчасце можа ашукаць (Ян.; 215);
Вяршылiся няшчасцi (Дудз.; 41);
Доля пакоры не дала (Карж.; 23);
Змрок расхiнае доля (Мац.; 231);
Доля нас вiтала (Мац.; 230);
Мажлiвасць нам доля дала (Карж.; 90);
Доля сцежкi не мыляе (Ян.; 137);
Паслужыць шчасце (Ян.; 240).
Характэрныя адзiнкi з дзеясловамi, што абазначаюць дзеянне, якое хутка працякае СЮ часе, iмгненнае (выбухне лёс (Ян.; 106), выпаСЮ лёс (Ян.; 91), адбiСЮся лёс (Ян.; 169), выпырхне СЮдача (Ян.; 109). Словазлучэннi з дзеясловамi, у якiх лексемы шчасце, лёс, доля, радасць выступаюць як субтАЩекты дзеяння, складаюць 19 % ад агульнай колькасцi прыкладаСЮ з дзеясловамi.
Спецыфiкай вылучаецца група дзеепрыслоСЮных i дзеепрыметнiкавых словазлучэнняСЮ. ДзеепрыслоСЮе СЮ такiх словазлучэннях паказвае на дадатковае дзеянне, якое адбываецца адначасова з асноСЮным (шчасце прыбегла, запыхаСЮшыся (Багд.; 36). ДзеепрыслоСЮе з залежным словам можа паказваць на СЮмову, пры якой адбываецца дзеянне (шчаслiвы цi будзе ён, пакiнуСЮшы Зямлю (Мац.; 234), або мэтанакiраванае дзеянне (долi сiвой не тоячы (Б.-Загн.; 196).
У дзеепрыметнiкавых словазлучэннях разгледжаныя лексемы могуць выступаць як актыСЮныя субтАЩекты (абдзеленыя шчасцем (Дудз.; 108), доляю адпеты) або як абтАЩекты дзеяння: споСЮненая доля (Карж.; 145), скошаны лёс (Ян.; 209), лёс захапляючы (Карж.; 149), шчасце маё ашуканае (Бар.; 69).
Такiм чынам, лексемы лёс, доля, шчасце, радасць частотна спалучаюцца з дзеясловамi цяперашняга, будучага i прошлага часу. Часцей за СЮсё прадстаСЮлены словазлучэннi з дзеясловамi прошлага i будучага часу, што сведчыць пра магчымасць усведамлення чалавекам свайго мiнулага эмацыянальнага стану або пра жаданне перажываць гэты стан у будучым. Толькi ¼ словазлучэнняСЮ з дзеясловамi часу прадстаСЮлена формамi цяперашняга часу, што гаворыць пра немагчымасць чалавека спасцiгаць, асэнсоСЮваць сваё шчасце непасрэдна СЮ момант яго наяСЮнасцi.
Лексемы лёс, доля, шчасце могуць выступаць як абтАЩект (81% ад агульнай колькасцi) або як субтАЩект дзеяння (19%). Такi факт пацвярджае думку пра тое, што лёс можа СЮплываць на чалавека, але i чалавек сам можа мадэляваць сваё жыццё.
2.2 Спалучальнасць лексем шчасце, доля, лёс, радасць з прыметнiкамi
Пры аналiзе вылучанай мадэлi прымалася пад увагу метафарызаванае значэнне адзiнак. Гэта дазволiла выдзелiць сярод прыметнiкаСЮ адпаведныя лексiка-семантычныя групы:
1. Вылучаецца група словазлучэнняСЮ з прыметнiкамi, якiя СЮказваюць на дэталiзацыю шчасця:
Лёс асабiсты (Ян.; 131);
Прыватны лёс (Карж.; 71);
Чужое шчасце (Гудк.; 78);
Песенная доля (Ян.; 255);
Наша агульная доля (Карж.; 87);
Лёс вясковы (Ян.; 29).
Трэба заСЮважыць, што прыналежныя прыметнiкi спалучаюцца з лексемамi доля i лёс, а з лексемай шчасце амаль не СЮжываюцца. Гэта пацвярджае думку, што першыя СЮспрымаюцца як дадзенае, вызначанае, а значыць, належаць самому чалавеку або iншай iстоце. Шчасце ж успрымаецца як стан, унутранае перажыванне чалавека.
2. Частотна СЮ паэтычных творах разгледжаныя лексемы надзяляюцца здольнасцю перадаваць эмоцыi, што iлюструецца СЮ словазлучэннях з прыметнiкамi, якiя абазначаюць псiха-эмацыянальны стан:
Нястомны дзень i лёс (Ян.; 126);
Злы лёс (Ян.; 135);
Спакойнае шчасце (Рус.; 45);
Зманлiвае шчасце (Гудк.; 56);
Непрыкаянны лёс (Ян.; 222);
Маладое шчасце (Бар.; 39);
Сталае шчасце (Карж.; 23);
Бяссонная радасць (Ян.; 92);
Гордае шчасцейка (Ян.; 157);
Сумнае шчасце (Дан.; 43);
НаiСЮнае шчасце (Дудз.; 92);
Нескваплiвы лёс (Ян.; 140).
Трэба адзначыць, што наяСЮнасць у лексiчным акружэннi канцэпту шчасце слоСЮ, што абазначаюць рысы спецыфiчна чалавечыя, гаворыць пра паэтызацыю шчасця, яго адухаСЮленне.
3. Словазлучэннi з прыметнiкамi i дзеепрыметнiкамi са значэннем працягласцi СЮ часе, аддаленасцi:
Далёкае шчасце давядзецца СЮспамiнаць (Дан.; 43);
ДаСЮняе шчасце (Дудз.; 151);
Нязбытнае шчасце (Дудз.; 133);
Вечнае шчасце (Бул.; 28);
Шчасце, што адкладзена на потым (Дудз.; 151);
Буду доСЮга шчаслiвай (Ян.; 41).
У гэтай групе мэтазгодна вылучыць словазлучэннi з прыметнiкамi, якiя паказваюць хуткаплынны, зменлiвы характар шчасця: кароткае шчасце, як ноч на Купалу (Кан.; 103), кароткае лета, як шчасце (Дар.; 18), кароткi, як шчасце (Ян.; 7).
4. Вылучаюцца словазлучэннi, у склад якiх уваходзяць прыметнiкi, што выражаюць эмацыянальныя адносiны чалавека да шчасця. Словазлучэннi, якiя складаюць гэтую групу, выразна падзяляюцца на адзiнкi станоСЮчай:
Дабрабытнейшае шчасце (Рубл.;99);
Безмяцежнае шчасце (Ьар.; 58);
Шчасны лёс (Б.-Загн.; 202);
Вялiкае шчасце (Дудз.; 94);
Запаветны лёс (Ян.; 70)
i адмоСЮнай ацэнкi:
Балесны лёс (Ян.; 111);
Лёс горкi (Карж.; 149);
Непрыгожае шчасце (Багд.; 36);
Высакосны лёс (Ян.; 67);
Горкая СЮдача (Ян.; 13);
Трывожнае шчасце (Бар.; 39);
Драматычны лёс (Ян.; 37);
НепапраСЮны лёс (Б.-Загн.; 197);
Зманлiвае шчасце (Гудк.; 56);
Жорсткае шчасце (Ян.; 32).
5. Словазлучэннi з прыметнiкамi, якiя паказваюць на ступень праяСЮлення якасцi:
Вялiкае шчасце (Рубл.; 99);
Высокi лёс (Ян.; 258);
ПоСЮнае шчасце (Бар.; 90);
Пранiзлiвае шчасце (Сiльн.; 35).
Аналiз прыкладаСЮ сведчыць: у адносiнах да лексемы шчасце пераважна выкарыстоСЮваецца характарыстыка гранiчна высокай ступенi яго праяСЮлення. Мажлiва, гэты факт сведчыць пра жаданне аСЮтараСЮ узмацнiць значэнне гэтага слова.
6. Вылучаецца група адзiнак, дзе шчасце, лёс, радасць здольныя спалучацца з прыметнiкамi, якiя абазначаюць смакавыя (плачу за горкую СЮдачу (Ян.; 256), шчасце здалося посным (Карж.; 106), лёс горкi (Карж.; 149), шчаслiва-горкае сэрца) i колеравыя паняццi (кветкi шчаслiва-белыя (Ян.; 265), вогненнае шчасце (Ян.; 209), святлiстая доля (Мац.; 231), лёс прамянiсты (Лось; 26), доля сiвая (Б.-Загн.; 196).
7. АСЮтарскiя, iндывiдуальныя якасцi-прыметы канцэпту шчасця перадаюцца праз словазлучэннi:
Шчасце трапяткое (Дар.; 29);
Чыстае шчасце (Карж.; 75);
Глыбiнны лёс (Ян.; 169);
Павуцiннае шчасце (Рубл.; 100);
Крохкае шчасце (Ян.; 70);
Дрогкая радасць (Ян.; 92);
Пранiзлiвае шчасце (Сiльн.; 35).
Трэба заСЮважыць, што названыя аСЮтарскiя прыметы вылучаюцца сваiм падабенствам: маюць агульнае значэнне тАШякi лёгка крышыцца, ломкi, лёгкi, дрыгатлiвытАЩ. Аднак аСЮтарскiя прыметы канцэпту шчасце выкарыстоСЮваюцца СЮ паэтычных творах параСЮнальна нячаста. Колькасць такiх адзiнак складае 5% ад агульнай колькасцi.
8. Акустычныя характарыстыкi праяСЮляюцца праз словазлучэннi з прыметнiкамi, што маюць значэнне тАШнягучны, цiхiтАЩ: цiха-шчаслiвы (Ян.; 256), цiхае шчасце (Гудк.; 68).
Такiм чынам, можна адзначыць здольнасць лексемы шчасце спалучацца з прыметнiкамi СЮсiх разрадаСЮ (якаснымi, адноснымi i прыналежнымi). У колькасных адносiнах на якасныя прыметнiкi, што спалучаюцца з лексемай тАЬшчасцетАЭ, пры
Вместе с этим смотрят:
"Грусть и святость" (Поэтическое богословие Николая Рубцова)
"Донские рассказы" Михаила Шолохова
"Живопись слова" в японской поэзии
"Записки из подполья" как исток философии экзистенциализма Ф.М. Достоевского
"Подпольный человек" Ф.И. Достоевского