Кастусь Эдуардавiч ЦыялкоСЮскi тАФ вынаходнiк у галiне касманаСЮтыкi i ракетнай тэхнiкi

МIНIСЭРСТВА АДУКАЦЫI РЭСПУБЛIКI БЕЛАРУСЬ

УСТАНОВА АДУКАЦЫI БРЭiКI ДЗЯРЖАРОНЫ УНIВЕРСIТЭТ IМЯ А.С. ПУШКIНА

ФIЗIЧНЫ ФАКУЛЬТЭТ

КАФЕДРА АГУЛЬНАЙ ФIЗIКI

РЭФЕРАТ

Кастусь Эдуардавiч ЦыялкоСЮскi - вынаходнiк у галiне касманаСЮтыкi i ракетнай тэхнiкi

САКАЛЮКА А.В.

СТУДЭНТА 2 КУРСА ГРУПЫ ФI -21

ФIЗIЧНАГА ФАКУЛЬТЭТА

НАВУКОВЫ КIРАРОНIК

САМУЙЛIК Я.Р.

БРЭСТ,2009

1. Дзяцiнства. РЖмя вялiкага рускага навукоСЮца, заснавальнiка тэорыi рэактыСЮнага руху i касманаСЮтыкi К.Э. ЦыялкоСЮскага вядома ва СЮсiм свеце. Уся дзейнасць яго - сапраСЮдны подзвiг на славу свайго народа, на карысць усяго чалавецтва. Не выпадкова так цёпла - сказаСЮ аб Кастусю Эдуардавiчу першы СЮ свеце касманаСЮт Юрый Аляксеевiч Гагарын: "Ён вельмi кахаСЮ людзей, дзеля якiх жыл i працаваСЮ, усе свае працы ён адпiсваСЮ савецкаму народу", вось чаму нiколi не сцярэцца СЮ стагоддзях iмя Кастуся Эдуардавiча ЦыялкоСЮскага, "вялiкага пiянера Сусвету".НарадзiСЮся Кастусь Эдуардавiч 5/17 верасня 1857 гады СЮ сяле РЖжэСЮскам Разанскай губернi СЮ сям'i ляснiчага Эдуарда РЖгнацьевiча ЦыялкоСЮскага.

Прозвiшча гэтая вядомая з 1697 гады. У лiку сыноСЮ РЖгната ЦыялкоСЮскага, заняпалага абшарнiка з Ровенскага павета Валынскай губернi, згадваецца Эдуард, бацька будучынi навукоСЮца. Пасля канчатка Пецярбургскага Ляснога i Межавага iнстытута Эдуард РЖгнацьевiч служыСЮ памагатым ляснiчага, а затым i ляснiчым у Аланецкай, Пецярбургскай, Вяцскай губернях, у Спаскiм павеце Разанскай губернi. Тут у сяле РЖжэСЮскам ён i пазнаёмiСЮся з дачкой дробнамаянтковага дваранiна РЖ. РЖ. Юмашава Марыяй РЖванаСЮнай, зрабiСЮ ёй прапанову. Кастусь Эдуардавiч пiсаСЮ: "Я думаю, што атрымаСЮ злучэнне моцнай волi бацькi з таленавiтасцю мацi". У 1862 году сям'я перабралася з РЖжэСЮскага СЮ Разань, дзе Эдуард РЖгнацьевiч атрымаСЮ месца выкладчыка натуральнай гiсторыi i таксацыi каморнiцка-таксатарскiх класаСЮ пры Разанскай гiмназii.

У Разанi i адбылося з Кастусём Эдуардавiчам няшчасце, стромка змянiСЮшае СЮсё яго жыццё. Пасля вясёлага зiмовага катання на санках ён застудзiСЮся. Прастуда моцна аслабiла арганiзм, iнфекцыя выклiкала шкарлятыну. "ЗахварэСЮ, трызнiСЮ. Думалi, памру, але я акрыяСЮ, толькi моцна аглох, i глухата не праходзiла. Яна вельмi мучыла мяне". Калi да гэтага Касцячы быСЮ вясёлым i жывым хлапчуком, гарэзай, удзельнiкам разнастайных дзiцячых забаСЮ, то пасля хваробы пачалася iншая, горкая i цяжкая паласа жыцця. "Са аднагодкамi i СЮ грамадстве я часта ашукваСЮся.. Гэта выдаляла мяне ад людзей i прымушвала ад нуды чытаць, засяроджвацца, марыць. Гэта паглыбляла мяне СЮ самога сябе, прымушала шукаць вялiкiх спраСЮ, каб заслужыць ухвалу людзей i не быць гэтак прэзренным". Нетутэйша час вучыцца, i Касцячы разам з малодшым братам паступiСЮ у Вяцкую мужчынскую гiмназiю (у Вятку сям'я пераехала СЮ 1868 году). Але вучоба давалася цяжка: "Вучыцца СЮ школе я не мог: настаСЮнiкаСЮ цалкам не чуСЮ або чуСЮ адны смутныя гукi", - адзначаСЮ ён пасля. ПакiнуСЮшы гiмназiю пасля трэцяга класа, будучы навуковец пачаткаСЮ займацца самастойна па кнiгах бацькi i старэйшых братоСЮ. Кнiгi дапамаглi яму знайсцi сваё "я". Ён стаСЮ захапляцца дакладнымi навукамi, мадэляваць i, па iх жа словам, яшчэ СЮ дзяцiнстве марыць аб палётах, аб пераадоленнi зямнога прыцягнення, "..кнiг было мала, настаСЮнiкаСЮ у мяне зусiм не было, таму мне прыходзiлася больш ствараць i дзеяць, чым успрымаць i засвойваць.. Адным словам, творчы элемент, элемент самаразвiцця, самабытнасцi пераважаСЮ", - пiсаСЮ аб гэтым перыядзе свайго жыцця пазней Кастусь Эдуардавiч. РЖ далей: "ГадоСЮ з 14-15 я стаСЮ цiкавiцца фiзiкай, хiмiяй, механiкай, астраномiяй, матэматыкай i г. д.". Гэтая самастойнасць развiцця дапаможа будучынi навукоСЮцу выпрацаваць свой адмысловы стыль творчасцi, у якiм заСЮсёды будуць пераважаць воля мыслення, шырата далягляду, глыбiня навуковага аналiзу, настойлiвасць у давядзеннi кожнага навуковага пытання да лагiчнага дазволу, вера СЮ неабходнасць i важнасць сваёй працы, арганiчнае спалучэнне тэорыi i эксперыменту. Да глыбокай старасцi захаваСЮ навуковы здольнасць здзiСЮляцца СЮсяму новаму, хутка схоплiваць гэта новае i iсцi адважна значна далей наперад, часам насуперак з iснымi становiшчамi, захоСЮваць на працягу СЮсяго жыцця неверагодную сiлу СЮяСЮлення.

2. У Маскве. ЗвярнуСЮшы СЮвагу на тэхнiчныя здольнасцi сына, Эдуард РЖгнацьевiч у 1873 г, адправiСЮ яго СЮ Маскву для атрымання тэхнiчнай адукацыi. Але СЮ сталiцы, адмовiСЮшыся ад паступлення СЮ якую-небудзь вучэбную СЮстанову, юнак вырашыСЮ заняцца самаадукацыяй. "Бацька СЮявiСЮ, што СЮ мяне тэхнiчныя здольнасцi, i мяне адправiлi СЮ Маскву. Але што я мог зрабiць тамака са сваёй глухатой?! Якiя сувязi завязаць? Без ведання жыцця я быСЮ сляпы СЮ стаСЮленнi кар'еры i заробку. Я атрымлiваСЮ з хаты 10-15 рублёСЮ у месяц, сiлкаваСЮся адным чорным хлебам, не меСЮ нават бульбачкi i гарбаты, затое купляСЮ кнiгi, трубкi, ртуць, серную кiслату i iншае". Тры гады сур'ёзнай працы СЮ бiблiятэцы Румянцевскага музея СЮзбагацiлi яго ведамi па матэматыцы, фiзiцы, хiмii, астраномii. "Але што жа, уласна, я рабiСЮ у Маскве? НяСЮжо абмежаваСЮся аднымi фiзiчнымi i хiмiчнымi досведамi? Я праходзiСЮ першы год дбайна i сiстэматычна курс начартальнай матэматыкi i фiзiкi, на другi жа год займаСЮся вышэйшай матэматыкай. ПрачытаСЮ курс вышэйшай алгебры, дыферэнцыяльнага i iнтэгральнага вырахавання, аналiтычную геаметрыю, сферычную трыганаметрыю". Займалi юнака шматлiкiя навуковыя пытаннi, часцей за СЮсё не якiя мелi рашэннi. Адным з такiх быСЮ пытанне аб магчымасцi СЮжывання цэнтрабежнай сiлы для СЮздыму за атмасферу. "Вучэнне аб цэнтрабежнай сiле мяне цiкавiла, таму што я думаСЮ ужыць яе да СЮзняцця СЮ касмiчную прастору. БыСЮ момант, калi мне здалося, што я вырашыСЮ гэтае пытанне (16-цi гадоСЮ). Я быСЮ так усхваляваны, нават узрушаны, што цэлую ноч не сышоСЮ - блукаСЮ па Маскве i СЮсё думаСЮ аб вялiкiх следствах майго адкрыцця, але СЮжо да ранiцы я пераканаСЮся СЮ памылковасцi майго вынаходства. Расчараванне было гэтак жа моцна, як i зачараванне. Гэтая ноч на СЮсё жыццё мыю пакiнула след. Праз 30 гадоСЮ я яшчэ часам бачу СЮ сне, што паднiмаюся да зорак на маёй машыне i адчуваю такое жа захапленне, як у тую спрадвечную ноч". У 1876 году 19-летнi Кастусь па выклiку бацькi вярнуСЮся дадому. Так скончыСЮся маскоСЮскi перыяд яго жыцця, але працэс самаадукацыi працягваСЮся СЮсё наступнае жыццё. "Можна лiчыць, што я вучыСЮся дзеючы, хоць часта няСЮдала i з спазненнем", - пiсаСЮ ён.

3. СтанаСЮленне педагога i навукоСЮца. У Вятцы юнак працягнуСЮ вывучэнне навуковай i грамадска-палiтычнай лiтаратуры. "З публiчнай бiблiятэкi.. цягаСЮ навуковыя кнiгi i часопiсы. Памятаю механiку Вейсбаха i Брашмана, ньютонаСЮск iя "Прынцыпы" i iншыя". У Вятцы малады ЦыялкоСЮскi СЮпершыню паспрабаваСЮ заняцца педагагiчнай працай - рэпетытарствам. ДаваСЮ урокi па фiзiцы i матэматыцы адсталым гiмназiстам. НесумнеСЮныя педагагiчныя здольнасцi, добрыя водгукi аб уроках пазней дапамагли яму СЮ выбары прафесii.У 1879 году Эдуард РЖгнацьевiч выйшаСЮ у адстаСЮку, i сям'я вярнулася СЮ Разань. У горадзе дзяцiнства Кастусь Эдуардавiч таксама паспрабаваСЮ падтрымаць сям'ю рэпетытарствам, але без знаёмстваСЮ i сувязяСЮ знайсцi працу апынулася немагчыма. Набыць прафесiю, а потым i атрымаць месца дапамог выпадак. ЦыялкоСЮскаму трапiлася на вочы аб'ява, што кожны жадаючы можа экстэрнам iспытвацца на званне настаСЮнiка пачатковай школы.Кастусь Эдуардавiч паспяхова здаСЮ усе iспыты i праз некалькi месяцаСЮ падвучыСЮ прызначэнне СЮ невялiкае мястэчка БароСЮск Калужскай губернi на пасаду настаСЮнiка арыфметыкi i геаметрыi. Узiмку 1880 гады пачаСЮся бароСЮскiй перыяд жыцця К.Э. ЦыялкоСЮскага - перыяд яго станаСЮлення як педагога i як навукоСЮца. З першых дзён у павятовай вучэльнi ЦыялкоСЮскi з захапленнем заняСЮся педагагiчнай працай. Не абмяжоСЮваючыся праграмай, ён дапоСЮнiСЮ прыпадаваемыя прадметы фiзiчнымi i хiмiчнымi досведамi, паказваСЮ дзеянне электрычнай машыны, распавядаСЮ i паказваСЮ, як i чаму лётае напоСЮнены дымам шар, плавае лодка, як вымераць адлегласць да розных прадметаСЮ. У БароСЮске працягвалася сур'ёзная навуковая праца. "У БароСЮске я вярнуСЮся.. да сур'ёзных матэматычных прац.. пiсаСЮ, вылiчаСЮ, лiтаваСЮ, габляваСЮ, плавiСЮ..", - пiсаСЮ ЦыялкоСЮскi. Вынiкам напружанай навуковай працы можна лiчыць цiкавае даследаванне аб кiнэтычнай тэорыi газаСЮ, нажаль, праца, зробленая цалкам самастойна, не стала адкрыццём. Над гэтай праблемай ужо даСЮно паспяхова працавалi iншыя навуковыя, але Кастусь Эдуардавiч не ведаСЮ аб гэтым, бо не меСЮ магчымасцi карыстацца навiнкамi навуковай i тэхнiчнай лiтаратуры. Аб iншай яго працы "Механiка жывёлы арганiзма" спрыяльны водгук зрабiСЮ РЖ.М. СеченаСЮ. За гэтую i шэраг iншых прац Кастусь Эдуардавiч быСЮ абраны чальцом Пецярбургскага фiзiка-хiмiчнага грамадства.

4. Пiянерскiя працы па касманаСЮтыцы i паветраплаванню.У 1883 году, скарыстаСЮшыся школьнымi вакацыямi, ён скончыСЮ рукапiс "Вольная прастора", выкладзеную СЮ выглядзе навуковага дзённiка. Гэта першы СЮ мiры праца, у якiм разглядалiся з'явы СЮ асяроддзi, дзе адсутнiчаюць сiлы прыцягнення i супрацiвы. К.Э. ЦыялкоСЮскiм упершыню быСЮ зроблены выразная выснова - адзiна магчымы спосаб перасоСЮвання СЮ касмiчнай прасторы заснаваны на прынцыпе рэактыСЮнага руху.Ужо СЮ гэтай працы адчуваецца СЮпэСЮненасць аСЮтара, што чалавек у будучынi пераадолее бар'ер прыцягнення сваёй планеты. У "Вольнай прасторы" навуковец прадбачыСЮ асновы будучай касмiчнай тэхнiкi i разгледзеСЮ умовы магчымага iснавання чалавека СЮ касмiчным караблi. Упершыню ён падышоСЮ да думкi аб неабходнасцi актыСЮнага преобразовательного стаСЮлення да космасу як месцу пасялення людзей. Шмат i сур'ёзна працаваСЮ навуковы СЮ гэты час i над праблемай паветраплавання, асаблiва над пытаннем суцэльнаметалiчнага дырыжабля. "У 1885 году, маючы 28 гадоСЮ, я цвёрда вырашыСЮ аддацца паветраплаванню i тэарэтычна распрацаваць металiчны кiраваны аэрастат", - пiсаСЮ ЦыялкоСЮскi. Вынiкам роздумаСЮ, шуканняСЮ, разлiкаСЮ з'явiлася вялiкая праца "Тэорыя i досвед аэрастата". Даследаванне гэта было першым у мiры працай аб дырыжаблi пераменнага аб'ёму з металiчнай абалонкай. Вялiкую маральную падтрымку аказалi тады маладому даследнiку прагрэсiСЮныя навукоСЮцы РЖ.М. Сеченов, А. Г. Столетов, Д. РЖ. МендзялееСЮ.

У Калугу сям'я ЦыялкоСЮскага перабралася СЮ пачатку 1892 гады. Кастуся Эдуардавiча як дасведчанага i дасведчанага педагога перавялi на працу СЮ Калужскую павятовую вучэльню. У 1894 году часопiс "Навука i жыццё" надрукаваСЮ яго артыкул "Аэраплан або птушкападобная (авiяцыйная) лятальная машына", дзе апiсвалася канструкцыя металiчнага манаплана з крыламi, падобнымi на крылы вялiкай парылай птушкi, рухавiком унутранага згарання, зачыненай кабiнай для экiпажа, якiя прыбiраюцца шасi i нават аСЮтапiлотам. У прыкладаннi да часопiса "Вакол святла" з'явiСЮся яго навукова-фантастычны аповяд "На Месяцы". Затым была выдадзеная навукова-фантастычная аповесць "Мары аб Зямлi i небе i эфекты сусветнага прыцягнення". У пецярбургскiм часопiсе "Навуковы агляд" апублiкаваная артыкул "Працягласць выпраменьвання Сонца". ЦыялкоСЮскi пабудаваСЮ аэрадынамiчную трубу для выпрабавання мадэляСЮ лятальных апаратаСЮ. Гэта была першая СЮ Расеi "паветранадзiмалка", як зваСЮ яе навуковец, з адчыненай працоСЮнай часткай. Дарэчы, аэрадынамiчная труба, пабудаваная пад кiраСЮнiцтвам прафесара Н.Е. ЖукоСЮскага, з'явiлася некалькiмi гадамi пазней. Праца па аэрадынамiцы падвучыла падтрымку Расiйскай акадэмii навук. Акадэмiя вылучыла Кастусю Эдуардавiчу субсiдыю СЮ 470 рублёСЮ на працяг досведаСЮ. Гэта была адзiная дапамога афiцыйнай установы навукоСЮцу-самавуку. Тут быСЮ завершаны капiтальная праца "Даследаванне сусветных прастор рэактыСЮнымi прыборамi". У iм упершыню СЮ мiры засноСЮвалася магчымасць ужывання рэактыСЮных лятальных апаратаСЮ для мiжпланетных паведамленняСЮ, давалася тэорыя палёту ракеты.РЖдэя СЮжывання ракеты для рашэння навуковых праблем, iдэя выкарыстання рэактыСЮных рухавiкоСЮ для стварэння руху касмiчных апаратаСЮ цалкам прыналежыць ЦыялкоСЮскаму.

5. Беды i радасцi.У 1897 году па сумяшчальнiцтве Кастусь Эдуардавiч пачаткаСЮ працаваць у рэальнай вучэльнi, а праз год - у жаночым епархiяльным: "мне прапанавалi СЮрокi фiзiкi СЮ мясцовай жаночай епархiяльнай вучэльнi, я пагадзiСЮся, а праз год сышоСЮ зусiм з павятовай вучэльнi". Кастусь Эдуардавiч нягледзячы на свой фiзiчны недахоп - глухату, быСЮ выдатным педагогам. У 1902 году гаспадары хаты, дзе жылi ЦыялкоСЮскiя, задумалi капiтальны рамонт. Шуму, груку, бязладзiцы Кастусь Эдуардавiч не выносiСЮ, i сям'i прыйшлося пераехаць на новую кватэру. Яе знялi на глухой ЛебядзяшчаСЮскай вулiцы, далёка ад месца службы Кастуся Эдуардавiча, але затое блiжэй да Акi i Загараднаму саду - каханым месцам яго адпачынку. Два года пражыла сям'я на новай кватэры, тут таксама хвалявалiся радасцi i беды. У год пераезду пакончыСЮ з сабой старэйшы сын РЖгнат, першакурснiк МаскоСЮскага унiверсiтэта, РЖгнат быСЮ другiм дзiцем у сям'i, у гiмназii лiчыСЮся адным з лепшых вучняСЮ, асаблiвыя здольнасцi выявiСЮ у фiзiцы i матэматыцы, завошта быСЮ празваны таварышамi Арxiмедам. Улiчваючы, што бацьку цяжка СЮтрымоСЮваць такую вялiкую сям'ю, РЖгнат працаваСЮ амаль кожнае лета рэпетытарам, збiраСЮ грошы на вучобу СЮ вышэйшай вучэбнай установе. З адрозненнем скончыСЮшы Калужскую мужчынскую гiмназiю, улетку 1902 гады дзевятнадцацiгадовы юнак з'ехаСЮ у Маскву, каб паступiць ва СЮнiверсiтэт. Спачатку студэнцкае жыццё яму падабалася. Сястры Любовi, працавалай у то час сельскай настаСЮнiцай, ён пiсаСЮ, што наведваСЮ тэатры, з захапленнем слухаСЮ Шаляпiна. Потым паведамляСЮ, што збiраецца перавесцiся з фiзiка-матэматычнага факультэта на медыцынскi. 5 снежня 1902 гады прыйшла тэлеграма аб згубе РЖгната. Ён атруцiСЮся цыянiстым калiем. Пазней Кастусь Эдуардавiч пазнаСЮ ад таварышаСЮ сына, што апошнiя днi РЖгнат не наведваСЮ унiверсiтэт, быСЮ журботным i задуменным. Вялiка было гора бацькi, страцiлага дзiцяцi. Са СЮласцiвай яму самакрытычнасцю ён вiнавацiСЮ сябе СЮ тым, што не збярог сына, з-за занятасцi навуковай i педагагiчнай працай, не надаСЮ значэннi захапленню сына СЮпаднiцкай фiласофiяй, не змог давесцi яму, што за жыццё, за свае iдэi трэба дужацца. Увесну 1903 гады ЦыялкоСЮскi пазнаСЮ аб публiкацыi СЮ часопiсе "Навуковы агляд" яго артыкула "Даследаванне сусветных прастор рэактыСЮнымi прыборамi". Рукапiс апынулася вялiкай, i для друку СЮ часопiсе прыйшлося падзялiць яе на дзве часткi. Першая была надрукаваная СЮ травеньскiм нумары. Але СЮ сувязi з нечаканай смерцю рэдактара тыраж быСЮ выключаны палiцыяй i аСЮтар атрымаСЮ усяго адзiн асобнiк. Не выпадкова на першай старонцы апублiкаванага артыкула К. Э. ЦыялкоСЮскi напiсаСЮ алоСЮкам: "Прашу захоСЮваць, як зрэнку вока, бо гэта адзiны асобнiк, выдраны мною з часопiса", а на СЮнутраным боку вокладкi яшчэ адзiн запiс: "Рукапiс не вернутая". "Выдадзена жудасна- карэктуры не было, формулы i нумары пераблытаныя i страцiлi сэнс", але СЮсёткi ЦыялкоСЮскi быСЮ рады i гэтаму.

6. Заслужанае прызнанне. ПраслужыСЮшы СЮ павятовых вучэльнях (Калужскiм i БароСЮскiм) дваццаць год, Кастусь Эдуардавiч падаСЮ у адстаСЮку i выклапатаСЮ сабе настаСЮнiцкую пенсiю. У епархiяльнай вучэльнi працягваСЮ працаваць. Тамака было лягчэй выкладаць, плацiлi больш жалаваннi i, акрамя таго, былi доСЮгiя вакацыi, падчас якiх ён мог аддацца сваiм працам.Кастусь Эдуардавiч працягнуСЮ свае навуковыя пошукi, завяршылася праца над найсур'ёзнай навуковай працай "Аэрастат i аэраплан", напiсаным пасля правядзення велiзарнай колькасцi досведаСЮ па супрацiве паветра. Была скончаная праца над другой часткай "Даследаваннi сусветных прастор рэактыСЮнымi прыборамi". Яна СЮбачыла святло СЮ 1911-1912 гадах у часопiсе "Веснiк паветраплавання", рэдактарам якога быСЮ Б. Н. Вараб'ёСЮ. Ён сам адшукаСЮ адрас калужскага вынаходнiка i паслаСЮ яму лiст з просьбай паведамiць, на якую тэму той мог бы напiсаць артыкул для часопiса. Кастусь Эдуардавiч адклiкаСЮся хутка i даслаСЮ другую частку працы "Даследаванне сусветных прастор рэактыСЮнымi прыборамi". "Агульны дух працы, - пiсаСЮ ЦыялкоСЮскi, - наступны: чалавецтва не застанецца вечна на Зямлi, але, у пагоне за святлом i прасторай, спачатку нясмела пракрадзецца за межы атмасферы, а затым заваюе сабе СЮся прастора вакол сонца". Рэдактар часопiса СЮспамiнаСЮ: "Друкаванне другой часткi артыкула "Даследаванне сусветных прастор рэактыСЮнымi прыборамi" пачалося СЮ нашым часопiсе СЮ 1911 году i працягвалася з нумара СЮ нумар амаль да сярэдзiны наступнага года. У адрозненне ад першай, пакiнутай незаСЮважанай, другая частка працы выклiкала незвычайную цiкавасць да пастаСЮленых аСЮтарам двум тэмам: ракетныя лятальныя апараты i мiжпланетныя паведамленнi. Яна сапраСЮды СЮскалыхнула навуковую, тэхнiчную i вынаходнiцкую думку не толькi СЮ Расеi, але i за мяжой. Рэзананс атрымаСЮся нечакана шырокi". Не выпадкова навуковец адзначыСЮ у аСЮтабiяграфii: "Вучэнне аб рэактыСЮным зоркалёце толькi тады было заСЮважана, калi пачатак друкавацца другасна.. у вядомым, распаСЮсюджаным i багата якi выдаецца часопiсе "Веснiк паветраплавання". Тады шматлiкiя навукоСЮцы i iнжынеры (за мяжой) заявiлi аб сваiм прыярытэце. Але яны не ведалi аб маёй першай працы 1903 гады, i таму iх прэтэнзii былi потым абвiнавачаныя, невядомасць працы 1903 гады аб зоркалёце выратавала мой прыярытэт".

Праца прынесла Кастусю Эдуардавiчу сяброСЮства людзей, па вартасцi ацанiлых яго талент, яго iдэi i якiя зрабiлi СЮсё для iх папулярызацыi. Ужо СЮ тым жа 1912 году СЮ часопiсе "Прырода i людзi" з'явiлася вялiкi артыкул рэдактара часопiса "Электрычнасць i жыццё" iнжынеры РО.У. Румiна "На ракеце СЮ сусветную прастору". У артыкуле гаварылася аб вялiкiм значэннi прац ЦыялкоСЮскага для будучынi. На наступны год Румiн надрукаваСЮ ужо СЮ сваiм часопiсе артыкул "РэактыСЮныя рухавiкi (фантазiя i рэчаiснасць)". Тады жа з падтрымкай ЦыялкоСЮскага СЮпершыню выступiСЮ Я.РЖ. Перэльман. Яго даклад аб мiжпланетных вандраваннях быСЮ надрукаваны СЮ шэрагу газет i часопiсаСЮ. Лёд вакол ЦыялкоСЮскага быСЮ зламаны, яго працы сталi чытацца, да яго нетутэйша прызнанне не толькi навукоСЮцаСЮ, але i шырокай грамадскасцi.

7. Дырыжаблi.Адным з блiзкiх сяброСЮ i памагатых Кастуся Эдуардавiча быСЮ П.П. Канiнг, чалавек цiкавы i арыгiнальны. Па iх iнiцыятыве СЮ 1904 году была створаная група прыхiльнiкаСЮ дырыжабля, праект дырыжабля быСЮ абмеркаваны калужскiмi iнжынерамi, прызнаны тэарэтычна правiльным i практычна здзяйсняльным. Ад iмя гэтай групы СЮ газеце "МаскоСЮскi кур'ер" за 1904 год была надрукаваная артыкул аб дырыжаблi ЦыялкоСЮскага i выпушчаная СЮлётка пад назовам "3аметка адмыслоСЮцаСЮ аб праекце К.Э. ЦыялкоСЮскага". Гэтая нататка з'явiлася прыкладаннем да кнiгi навукоСЮца "Простае вучэнне аб паветраным караблi i яго пабудове".

РаспрацоСЮваючы праблемы тэорыi касманаСЮтыкi, Кастусь Эдуардавiч iзноСЮ i iзноСЮ вяртаСЮся да свайго стварэння - суцэльнаметалiчнаму дырыжаблю. ВырашыСЮшы прыцягнуць увагу грамадскасцi да праблемы апарата лягчэй паветра, ён задаСЮся мэтай пабудаваць некалькi вялiкiх мадэляСЮ i выехаць з iмi на паветраплавальны з'езд. Паездка СЮ Пецярбург на III з'езд паветраплавацеляСЮ адбылася СЮвесну 1914 гады. Выступ на з'ездзе не задаволiла ЦыялкоСЮскага. Нешматлiкiя апаненты выказалiся толькi аб недасканаласцi злучэння тонкiх металiчных лiстоСЮ абалонкi дырыжабля пасродкам знiтоСЮкi цынам, што ён i сам разумеСЮ (iншых спосабаСЮ тагачасная тэхнiка не ведала). Аб самой жа канструкцыi не казаСЮ амаль нiхто. Кастусь Эдуардавiч пiсаСЮ: "У 1914 году, увесну, да вайны, мяне запрасiлi СЮ Петраград на паветраплавальны з'езд. УзяСЮ сабой скрыня мадэляСЮ у два метра даСЮжынёй i рабiСЮ даклад з дапамогай гэтых мадэляСЮ i дыяпазiтываСЮ. СуправаджаСЮ мяне мой сябар П.П. Канiнг. Прафесар ЖукоСЮскi быСЮ апанентам i не СЮхваляСЮ праекту.. Студэнты, аглядаючы маю выставу, казалi, што толькi па мадэлях яны ясна прадставiлi сабе новы тып дырыжабля. Мае кнiгi жа гэтага iм не давалi. Вось як цяжка засвойваецца СЮсё новае".

Апошняя брашура, аб'ёмам усяго СЮ восем старонак, якую ЦыялкоСЮскаму цудам атрымалася выдаць напярэдаднi рэвалюцыi, звалася "Гора i генiй". Гэта была мара аб тым часе, калi людзi будуць шанаваць i берагчы сваiх навукоСЮцаСЮ, фiлосафаСЮ, дапамагаць i давяраць iм, i тады будуць пераадоленыя СЮсё бедствы, якiя выпрабоСЮвае чалавецтва.

У 1918 г. улетку Кастусь Эдуардавiч быСЮ абраны чальцом-спаборнiкам Сацыялiстычнай Акадэмii. Гэтая Акадэмiя на першых сiтавiнах паставiлася спагадлiва да ЦыялкоСЮскага i аказвала некаторую дапамогу. НавукоСЮца запрашалi жыць у Маскве, але ён адмовiСЮся, застаСЮся дома i працягваСЮ узмоцнена працаваць. Але з 1919 гады па нейкiх чыннiкам высыланне СЮтрымання спынiлася. Сярод лiстоСЮ Кастуся Эдуардавiча ёсць два, адрасаваных у Акадэмiю, але, мабыць, не пасланых, Ён дзякуе Акадэмiю i пiша, што "яна матэрыяльна дапамагла напiсаць палову задуманага мною складання, над якiм я працаваСЮ з найвялiкшым натхненнем i паляваннем, дзякуючы збольшага i спагадзе Акадэмii, шкада толькi Акадэмiя пакiнула мяне нечакана i бездапаможна на сярэдзiне дарогi, не даСЮшы магчымасцi завяршыць пачатую працу, бо зараз прыйдзецца больш думаць аб сродках пражытка".

Нягледзячы на вельмi цяжкае матэрыяльнае становiшча СЮ сям'i, у лiстападзе 1921 г з-за пагаршэннi стану здароСЮя, ЦыялкоСЮскi быСЮ змушаны пакiнуць педагагiчную працу, якой аддаСЮ амаль 42 гады жыцця. Апошнiя два года ён выкладаСЮ фiзiку, матэматыку, астраномiю i хiмiю СЮ адзiнай працоСЮнай школе 2-й прыступкi.

5 чэрвеня 1919 году навуковец быСЮ абраны ганаровым чальцом Рускага таварыства АматараСЮ сусветазнаСЮства. Узнак падзякi Кастусь Эдуардавiч кожная свая новая праца стаСЮ пасылаць Рускаму грамадству аматараСЮ сусветазнаСЮства.

8. "Па-за Зямлёй". Вялiкую дапамогу навукоСЮцу аказала i Калужскае грамадства вывучэння прыроды i мясцовага боку. Яшчэ да рэвалюцыi яно садзейнiчала выданню яго прац. У 1919 году СЮ працах Грамадствы была змешчаная праца "Кiнэтычная тэорыя святла". У 1920 году СЮ выданнi Грамадствы выйшла тыражом у 300 асобнiкаСЮ навукова-фантастычная аповесць ЦыялкоСЮскага "Па-за Зямлёй". У 1918 году яна была надрукаваная СЮ часопiсе "Прырода i людзi".

Кнiзе "Па-за Зямлёй" ЦыялкоСЮскi надаваСЮ велiзарнае значэнне. Фантастычная па форме, аповесць утрымоСЮвала мноства сур'ёзных разважанняСЮ. Апiсаннi скафандраСЮ, якiя дазваляюць выходзiць у палёце за межы ракеты, суседнiчалi з праектамi аб выкарыстаннi энергii Сонца, аб канцэнтрацыi сонечнай цеплынi для правядзення рамонтных i будаСЮнiчых ра-бот у космасе. Распавядалася аб тым, як рэгуляваць тэмпературу СЮ касмiчным караблi, аб магчымай здабычы карысных выкапняСЮ на iншых планетах, i многiм сябрам. Тут навуковец упершыню загаварыСЮ аб мiжнароднай касмiчнай павозцы, аб магчымасцi сумеснага касмiчнага палёту навукоСЮцаСЮ розных краiн. РЖ мэты СЮ такога палёту павiнны быць самымi мiрнымi i добрымi, лiчыСЮ ЦыялкоСЮскi.

Увесь тыраж быСЮ надрукаваны на газетнай паперы, у папяровай вокладцы, але адзiн асобнiк кнiгi быСЮ у блакiтнай каленкоравай вокладцы, абсыпаным зоркамi, яго чальцы Грамадствы на чале з Асонавым урачыста паднеслi ЦыялкоСЮскаму СЮ знак павагi. Кастусь Эдуардавiч быСЮ расчулены да слёз.

Мiнулi гады, i аповесць "Па-за Зямлёй" стала настольнай кнiгай нашых касманаСЮтаСЮ, настолькi ярка, вобразна, рэалiстычна перадаСЮ у ёй аСЮтар шматлiкiя фактары касмiчнага палёту. Можна толькi дзiвiцца празорлiвасцi вялiкага навукоСЮца i таленавiтага пiсьменнiка. На сваёй першай пасляпалётнай прэс-канферэнцыi Юры Аляксеевiч Гагарын сказаСЮ: "У кнiзе К.Э. ЦыялкоСЮскага вельмi добрае апiсаныя фактары касмiчнага палёту, i тыя фактары, з якiмi я сустрэСЮся, амаль не адрознiвалiся ад яго апiсання".

9 лiстапада 1921 гады ЦыялкоСЮскаму была прызначаная пажыццёвая пенсiя СЮ памеры 500 тыс. руб. у месяц. Здавалася, атрымаСЮшы пенсiю, атрымаСЮшы права на заслужаны адпачынак, навуковец мог бы СЮ пакiнутыя гады (а яму было далёка за шэсцьдзесят), спакойна жыць у асяроддзi родных i блiзкiх. Але не такiм быСЮ гэты вялiкi працаСЮнiк. РЖдэi нараджалiся адна за iншы. Сам навуковец распавядаСЮ: "АтрымаСЮ акадэмiчную пайку.. затым пенсiю, якую я атрымлiваю дагэтуль, але я не пакiнуСЮ сваiх прац, наадварот, нiколi так старанна i шмат не працаваСЮ".

Кастусь Эдуардавiч быСЮ апантаным летуценнiкам, яго хвалявала мноства праблем. Ён разважаСЮ аб нескарыстанай чалавецтвам каласальнай энергii Сонца, аб стварэннi грандыёзных суцэльнаметалiчных дырыжабляСЮ i добра кiраваных аэрапланаСЮ, аб мiжпланетных штучных выспах, населеных людзьмi, аб новай мiжнароднай мове i iншых пытаннях. "Я увесь час шукаСЮ, шукаСЮ самастойна, пераходзiСЮ ад адных цяжкiх i сур'ёзных пытанняСЮ да iншых, яшчэ больш цяжкiм i важным. Стрымлiвалiся мае думкi i фантазii толькi навукай",- пiсаСЮ навуковы.

Шырокi быСЮ круг яго iнтэрасаСЮ, але СЮсе працы ЦыялкоСЮскага былi накiраваныя да адзiнай мэты - засваенню прыроды для выгоды чалавека. "..Я цiкавiСЮся больш усяго тым, што бы магло спынiць пакуты чалавецтва, даць яму магутнасць, багацце, веданне, здароСЮе".

9. Мiжнароднае прызнанне. Паступова iдэя касмiчнага палёту станавiлася мiжнароднай. Над ёй працавалi навукоСЮцы Нямеччыны, Амерыкi, Францыi. У 1923 году СЮ Мюнхене выйшла праца прафесара Германа Оберта "Ракета да планет", у якой даказвалася, што з дапамогай сучаснай тэхнiкi СЮяСЮляецца магчымым дасягнуць касмiчных хуткасцяСЮ i пераадолець сiлу зямнога прыцягнення. Аб ЦыялкоСЮскiм у працы нават не згадвалася. Гэтая падзея СЮсхвалявала грамадскасць, а Кастусь Эдуардавiч прыняСЮ тэрмiновыя меры да абароны свайго прыярытэту. У 1924 году СЮ Калузе СЮбачыла святло брашура навукоСЮца "Ракета СЮ касмiчную прастору", прадмова да яе было напiсана на нямецкай мове А. Л. ЧыжэСЮскаму. Яна выйшла тыражом у тысячу асобнiкаСЮ, дзясятак кнiг быСЮ адпраСЮлены асабiста Оберту, толькi тады навукоСЮцы за мяжой пазналi, што СЮ Расеi СЮжо шмат гадоСЮ назад былi выкананыя сур'ёзныя тэарэтычныя даследаваннi СЮ вобласцi ракет. У 1929 году сам Оберт даслаСЮ ЦыялкоСЮскаму лiст, у якiм прызнаСЮ прыярытэт рускага навукоСЮца i значнасць яго прац: "ШаноСЮны калега! Вялiкае дзякуй за дасланы мне матэрыял. Я, зразумела, самы апошнi, хто стаСЮ бы аспрэчваць Ваша першынство i Вашы заслугi па справе ракет, i я толькi шкадую, што не раней 1925 году пачуСЮ аб Вас. Я быСЮ бы, мусiць, у маiх уласных працах сёння значна далей i абыйшоСЮся бы без тых шматлiкiх марных прац, ведаючы Вашы выдатныя працы". Шмат гадоСЮ праз 82-летнi прафесар Оберт прыехаСЮ у Калугу, каб пакланiцца ЦыялкоСЮскаму.

10. Наблiжаючы будучыню.У 1926 году ЦыялкоСЮскi зноСЮ выдаСЮ "Даследаванне сусветных прастор рэактыСЮнымi прыборамi". Але пад старым назовам выйшла цалкам новая праца. НазоСЮ захавалася таму, што навуковец спачатку збiраСЮся падрыхтаваць яе перавыданне, аднак падчас прац ён даСЮ поСЮную карцiну палёту СЮ космас, прадугледзеСЮ спосабы выратавання чалавека ад узмоцненага цяжару i пры поСЮнай адсутнасцi яе, даСЮ падрабязны план засваення касмiчнай прасторы, 1932 год стаСЮ асаблiва радасным для навукоСЮца. Яму выканалася 75 гадоСЮ, i гэты юбiлей быСЮ шырока адзначаны па СЮсёй краiне. Урачыстае паседжанне адбылося СЮ Калузе 17 верасня, роСЮна праз месяц было вызначана правесцi паседжанне СЮ Маскве, у Калоннай зале Хаты ЗвязаСЮ. Навуковец адмаСЮляСЮся наадрэз ад ушаноСЮвання, яго СЮгаворвалi СЮсё: i сваякi, i сябры. Нарэшце, згода на паездку было дадзена. У Маскве навукоСЮцу быСЮ прадстаСЮлены выдатны нумар у гасцiнiцы "Метраполь". Па просьбе Кастуся Эдуардавiча яму арганiзавалi аСЮтамабiльную паездку па Маскве.

У лютым 1934 гады да навукоСЮца прыехалi начальнiк РэактыСЮнага НДРЖ РЖ.Т. КлейменаСЮ i канструктар першай савецкай дасведчанай ракеты з вадкасным рэактыСЮным рухавiком М. К. ЦiханраваСЮ. Ракета яго канструкцыi адарвалася ад зямлi 17 жнiСЮня 1933 гады, i яе стваральнiкi прыехалi да ЦыялкоСЮскага дакласцi аб першых выпрабаваннях i параiцца аб кiрунку наступнай працы. СупрацоСЮнiкi iнстытута прывезлi ЦыялкоСЮскаму дарагой падарунак - некалькi фатаграфiй запуску ракет. УбачыСЮшы iх, Кастусь Эдуардавiч расчулiСЮся да слёз. Але ён выдатна разумеСЮ, што такiя дасведчаныя працы - толькi першы крок на шляхi пераходу ад тэорыi да практыкi. "Я разумею бездань, падзяляльную iдэю ад яе ажыццяСЮлення, бо на працягу майго жыцця я працаваСЮ таксама i рукамi", - пiсаСЮ ён.

РЖ навуковец працягвае шукаць, вылiчаць, разлiчваць, каб наблiзiць будучыню. Паступова адбываецца афармленне iдэi, якую ён апiша СЮ незавершанай працы "Асновы пабудовы газавых машын, матораСЮ i лятальных прыбораСЮ". Аб гэтым ён пiсаСЮ Я.РЖ. Перэльману: "тАж15 снежня 1934 гады, пасля шасцi гадзiн вечара, я натыкнуСЮся на новую думку адносна дасягненнi касмiчных хуткасцяСЮ. Наступствам гэтага адкрыцця з'явiлася СЮпэСЮненасць, што такiя хуткасцi значна лягчэй атрымаць, чым я меркаваСЮ. Магчыма, што iх дасягнуць праз некалькi дзясяткаСЮ гадоСЮ, i, можа быць, сучаснае пакаленне будзе сведкай мiжпланетных вандраванняСЮ. Такiм чынам, iдэя 15 снежня наблiзiла рэалiзацыю касмiчнай ракеты, замянiСЮшы СЮ маiм уяСЮленнi сотнi гадоСЮ (як я пiсаСЮ у 1903 году) толькi дзясяткамi iх". Гаворка iшла аб выкарыстаннi ракетных эскадраСЮ ( груп ракетных лятальных апаратаСЮ ) для касмiчнага палёту.

У 1932-1934 гады навуковец сур'ёзна задумляСЮся над тым, хто працягне распрацоСЮку яго iдэй, хто ажыццявiць iх на практыцы. Таму шмат увагi ён надаваСЮ якое падрастае пакаленню, ускладаючы на яго адмысловыя надзеi. Навуковец кахаСЮ распавядаць аб далёкiх мiрах i аб тым, што калi-небудзь чалавек будзе лётаць на iншыя планеты. Ужо тады, у пачатку 30-х гадоСЮ, унукi яго ведалi, што такое ракета, ведалi i пра эфiрныя гарады, i пра цягнiкi без колаСЮ, i пра дырыжабль. КазаСЮ ён i аб транспарце на паветранай падушцы, якi апiсваецца СЮ яго працы "СупрацiСЮ паветра i хуткi цягнiк", напiсанай у 1927 году.

11. Апошнi год.У 1935 году наступiла рэзкае пагаршэнне здароСЮя ЦыялкоСЮскага.Ён нiколi не быСЮ дужым i цалкам здаровым чалавекам, але звяртацца да лекараСЮ i наогул лячыцца ён не кахаСЮ. "Пры натуральным ходзе хваробы выпрацоСЮваецца iмунiтэт, - звычайна казаСЮ ён, - шкодныя бацылы перамагаюцца, i парушаная раСЮнавага аднаСЮляецца, уводзiны СЮ арганiзм лекаСЮ штучна перарывае плынь хваробы, i неабходнага iмунiтэту не выпрацоСЮваецца". Апошнi год ён стаСЮ адчуваць у верхняй частцы грудзей боль, якая СЮзмацнiлася пасля смерцi СЮнука. Агляд паказаСЮ невылечную стадыю рака страСЮнiка. Аб дыягназе хвораму не сказалi, але, верагодна, Кастусь Эдуардавiч здагадаСЮся сам. Але i СЮ гэты час навуковец працягваСЮ працаваць, за няпоСЮных восем месяцаСЮ 1935 гады iм напiсаныя i скончаныя больш дваццацi прац, з якiх пятнаццаць былi апублiкаваныя пры яго жыццi. Штодня здароСЮе ЦыялкоСЮскага станавiлася СЮсё горш, ён усё больш слабеСЮ. Радзей спрабаваСЮ ездзiць на ровары, а часам, вяртаючыся, не СЮ сiлах быСЮ увесцi ровар на дзве прыступкi ганка. У канцы лiпеня i гэтыя шпацыры ён пакiнуСЮ, i з сярэдзiны жнiСЮня займаСЮся толькi СЮпарадкаваннем сваiх навуковых прац.

За шэсць дзён да смерцi, 13 верасня 1935 году К. Э. ЦыялкоСЮскi напiсаСЮ сваё знакамiтае лiст-завяшчанне:

"Усё сваё жыццё я марыСЮ сваiмi працамi хоць трохi прасунуць чалавецтва наперад".

Касмiчная фiласофiя ЦыялкоСЮскага з'яСЮляецца адным з слупоСЮ рускага касмiзма. Яна адчувальна паСЮплывала на сучасную цывiлiзацыю пасродкам касманаСЮтыкi, якая стала адным з асноСЮных кiрункаСЮ НТР. Немалаважна i тое, што яна адносiцца да лiку нешматлiкiх у рускiм касмiзме СЮзораСЮ цэласнай фiласофска-светапогляднай сiстэмы. У яго касмiчнай фiласофii абмяркоСЮвалiся СЮ асноСЮным традыцыйныя фiласофскiя праблемы, разгляданыя з "касмiчнага пункта погляду".

ЦыялкоСЮскi распрацоСЮваСЮ так званы "актыСЮна-эвалюцыйны" прынцып касмiзма. Яго сэнс складаецца СЮ тым, што лёс Сусвету залежыць ад касмiчнага розуму, т.е. ад чалавецтва i iншых касмiчных цывiлiзацый, iх преобразовательной дзейнасцi. "АктыСЮна-эвалюцыйны" сэнс прынцыпу касмiзма суiснуе СЮ ЦыялкоСЮскi|ЦыялкоСЮскага]] з больш традыцыйным сэнсам гэтага прынцыпу: "Лёс iстоты залежыць ад лёсу Сусвету". Усё гэта стварае складанасцi пры разуменнi касмiчнай фiласофii на завяршальным этапе яе станаСЮлення. Найважнымi прынцыпамi касмiчнай фiласофii, якiя ляжаць у аснове метафiзiкi i навуковай карцiны свету ЦыялкоСЮскi|ЦыялкоСЮскага]] з'яСЮляюцца прынцыпы атамiстычнага панпсiхiзму, манiзму, бясконцасцi, самаарганiзацыi i эвалюцыi.

Прынцып атамiстычнага панпсiхiзму напроста звязаны з разуменнем ЦыялкоСЮскiм матэрыi. ЦыялкоСЮскi гаварыСЮ, што "Я не толькi матэрыялiст, але i панпсiхiст, якi прызнае адчувальнасць усёй Сусвету. Гэтая СЮласцiвасць я лiчу неаддзельным ад матэрыi". Усё целы Сусвету "маюць адну i тую жа сутнасць; адзiн пачатак, якое мы завем духам матэрыi (сутнасць, пачатак, субстанцыя, атам у iдэальным сэнсе)", што вельмi падобна з фiласофiяй Платона. "Атам-дух" ("iдэальны атам", "першабытны дух") па ЦыялкоСЮскiм, "ёсць непадзельная аснова або сутнасць свету. Яна СЮсюды аднолькавая. Жывёлiна ёсць ёмiшча бясконцага лiку атамаСЮ-духаСЮ, гэтак жа, як i Сусвет. З iх толькi яна i складаецца, матэрыi, як яе перш разумелi, не. Ёсць толькi адно нематэрыяльнае, заСЮсёды якое адчувае, вечнае невынiшчаемае, раз i назаСЮжды створанае або заСЮсёды iснавалае". Такiм чынам, "атам-дух" - гэта элемент метафiзiчнай субстанцыi, ляжалай у аснове свету i адрознены ад элементарных часцiц у сучаснай фiзiцы.

Прынцып манiзму выяСЮляе адзiнства субстанцыянальнай асновы свету, якая СЮтвараецца "атамамi-духамi". "Матэрыя адзiная, i асноСЮныя СЮласцiвасцi яе ва СЮсёй Сусвеце павiнны быць аднолькавыя". Гэта азначае: адзiнства матэрыяльнага i духоСЮнага пачаткаСЮ Сусвету; адзiнства жывой i нежывой матэрыi: "матэрыя адзiная, гэтак жа яе спагадлiвасць i адчувальнасць"; адзiнства чалавека i Сусвету, т.е. яго СЮдзел у касмiчнай эвалюцыi, у процiвагу хрысцiянскiм паданням аб неСЮмiручасцi душы; выводнасць этычных норм з метафiзiкi космасу.

Прынцып бясконцасцi распаСЮсюджваСЮся ЦыялкоСЮскiм i на свет як цэлае, i на СЮласцiвасцi прасторы i часу, i на структуру элементарных часцiц рэчыва, i на структурную iерархiю СЮзроСЮняСЮ касмiчных сiстэм, i на рытмы касмiчнай эвалюцыi, i на СЮзрастанне магутнасцi касмiчнага розуму, i на адсутнасць меж для яго магчымай экспансii СЮ Сусвеце. Сусвет, па ЦыялкоСЮскiм, бясконцая СЮ прасторы i часу i СЮключае СЮ сябе бясконцую iерархiю касмiчных структур - ад атамаСЮ да "эфiрных высп" рознага СЮзроСЮня складанасцi. Думка ЦыялкоСЮскага аб магчымасцi суiснавання СЮ Сусвеце мноствы космасаСЮ нашмат апярэдзiла свой час i зараз яна знайшла сваё развiццё СЮ квантавай касмалогii.

Прынцыпы самаарганiзацыi i эвалюцыi таксама з'яСЮляюцца ключавымi для метафiзiкi касмiчнай фiласофii i выцякаючай з яе навуковай карцiны свету. "Усё жывое", т.е. здольна да бясконцай самаарганiзацыi i эвалюцыi. ЦыялкоСЮскi быСЮ не згодзен з тлумачэннем касмiчнай эвалюцыi як няСЮхiльнай дэградацыi i яго нязгода знайшло свой выраз у прынцыпах самаарганiзацыi i эвалюцыi. Рытмiчныя змены Сусвету СЮ метафiзiцы касмiчнай фiласофii вельмi блiзкiя бясконцым цыклам эвалюцыi. Гэтыя прынцыпы набываюць у кантэксце касмiчнай фiласофii наступныя значэннi: эвалюцыя як перыядычныя трансфармацыi, падчас якiх узнiкаюць i руйнуюцца незлiчоныя саюзы "атамаСЮ-духi", утваральных касмiчныя структуры розных узроСЮняСЮ; самаарганiзацыя як узнiкненне складаных (у тым лiку, жывых) структур з прасцейшых; эвалюцыя i самаарганiзацыя як "глабальны эвалюцыянiзм" (гэтыя працэсы могуць быць спантанымi або накiроСЮвацца розумам). АсноСЮныя iдэi касмiзму знаходзяць таксама сваё адлюстраванне СЮ развагах ЦыялкоСЮскага аб "волi Сусвету". Калi СЮсё вакол "спароджана Сусвету. Ён - пачатак усiх рэчаСЮ", то "ад яе СЮсё i залежыць. Чалавек або iншая вышэйшая iстота i яго воля ёсць толькi праява волi Сусвету". У кантэксце "жывога Сусвету" метафiзiка чалавечага лёсу складаецца СЮ тым, што смерцi няма. У працэсе СЮзнiкнення i распаду саюзаСЮ "атамаСЮ-духаСЮ" смерць "злiваецца з нараджэннем". Новае жыццё "хоць i разбуральна, але новае разбурэнне злiецца з новым дасканалым нараджэннем.. Разбурэннi або смерцi будуць паСЮтарацца, незлiчонае мноства раз, але СЮсе гэтыя разбурэннi ёсць не знiкненнi, а СЮзнiкненнi". Паводле касмiчнай фiласофii "душы хоць i няма", жыццё СЮ рытмах эвалюцыi Сусвету "бесперапынная, шчаслiвая, магутная, нiколi не спынялася i нiколi не спынiцца", т.к. у часова мёртвым рэчыве няма суб'ектыСЮнага адчування часу. Такi падыход да лёсу чалавека СЮ касмiзме характэрны толькi для ЦыялкоСЮскага i з'яСЮляецца вiдавочнай альтэрнатывай "актыСЮна-эвалюцыйнага падыходу". У адпаведнасцi з iдэямi касмiзма Цыялко

Вместе с этим смотрят:

Aerospace industry in the Russian province

РЖсторiя ракетобудування Украiни

Авиационно-космические отрасли в российской провинции

Аналiз гiпотез виникнення Землi i Сонячноi системи

Антропний принцип у Всесвiтi