Месца i ролю вучэбна-метадычных дапаможнiкаСЮ па беларускай лiтаратуры СЮ працэсе школьнай адукацыi

ЗМЕСТ

УВОДЗРЖНЫ

ГЛАВА 1. ВУЧЭБНА-МЕТАДЫЧНЫЯ ДАПАМОЖНРЖКРЖ ПА БЕЛАРУСКАЙ ЛРЖТАРАТУРЫ

1.1 З гiсторыi стварэння вучэбна-метадычных дапаможнiкаСЮ па беларускай лiтаратуры

1.2 Праблема стварэння вучэбна-метадычных комплексаСЮ па беларускай лiтаратуры

ГЛАВА 2. АНАЛРЖЗ СУЧАСНЫХ ДАПАМОЖНРЖКАРО ПА БЕЛАРУСКАЙ ЛРЖТАРАТУРЫ

2.1 Аналiз дапаможнiкаСЮ па беларускай лiтаратуры для настаСЮнiкаСЮ

2.1.1 Характарыстыка i адметнасцi дапаможнiка ВлВывучэнне творчасцi Максiма Багдановiча СЮ школеВ» В.Я. Ляшук

2.1.2 Аналiз манаграфii i дапаможнiка Дз. Бугаёва па вывучэннi творчасцi Васiля Быкава СЮ школе

2.2 Аналiз вучэбна-метадычнага дапаможнiка па беларускай лiтаратуры для вучняСЮ

ЗАКЛЮЧЭННЕ

СПРЖС ЛРЖТАРАТУРЫ

Уводзiны

У сувязi з тымi зменамi, што адбываюцца СЮ сiстэме адукацыi на сённяшнi дзень, узнiкае патрэба СЮ карэкцiроСЮцы i мадэрнiзацыi зместу адукацыi, навукова-метадычнай распрацоСЮцы яго асобных кiрунках. За апошнi час адбылiся iстотныя змены СЮ арганiзацыi структуры школы, паскорыСЮся працэс абнаСЮлення СЮсёй адукацыйнай сферы. ПазiтыСЮная дынамiка СЮ практыцы школьнага навучання абумоСЮлена iстотнымi напрацоСЮкамi канцэптуальнага, навуковага, нарматыСЮна-метадычнага характару (прадметныя канцэпцыi, адукацыйныя стандарты, вучэбныя праграмы i iнш.). ЭфектыСЮным i плённым стаСЮ выхад на варыятыСЮную адукацыю, асобасна арыентаванае навучанне, што запатрабавала перабудовы педагагiчнай дзейнасцi, выклiкала неабходнасць падрыхтоСЮкi новага пакалення падручнiкаСЮ i дапаможнiкаСЮ. Стварэнне вучэбна-метадычных комплексаСЮ зтАЩяСЮляецца адной з важных стратэгiчных задач па развiццi моСЮнай i лiтаратурнай адукацыi, яе удасканалення.

Менавiта важнае месца, якое займаюць вучэбна-метадычныя дапаможнiкi СЮ сучаснай школьнай адукацыi абумовiла актуальнасць абранай намi для даследавання тэмы.

Калi гаварыць пра метадычную распрацаванасць праблемы СЮ лiтаратуры, то варта адзначыць некаторыя прозвiшчы аСЮтараСЮ i iх асноСЮныя працы.

Так вывучэннем пытання стварэння вучэбна-метадычных комплексаСЮ па беларускай лiтаратуры займалiся, у прыватнасцi, доктар фiлалагiчных навук, прафесар, галоСЮны навуковы супрацоСЮнiк А.РЖ. Бельскi, а таксама кандыдат фiлалагiчных навук, дацэнт РЖ.Л. ШаСЮлякова-Барзенка. Так, у сваiх працах навукоСЮцы разглядаюць такiя адметнасцi навукова-метадычных дапаможнiкаСЮ як структуру, склад, крытэрыi i паказчыкi ацэнкi якасцi.

Звяртаючыся непасрэдна да стваральнiкаСЮ вучэбна-метадычных дапаможнiкаСЮ для настаСЮнiкаСЮ i вучняСЮ, варта адзначыць некаторыя працы.

У 60-я гады плённа працаваСЮ над этым пытаннем Жыдовiч РЖ.К. Так, iм былi створаны такiя дапаможнiкi тАЬЯнка Купала. Жыццё i творчасцьтАЭ, тАЬКузьма Чорны. Зборнiк матэрыялаСЮ аб жыццi i творчай дзейнасцi пiсьменнiкатАЭ; а таксама СЮ сааСЮтарстве з Мiцкевiчам Д. тАЬЖыццё для народа. Зборнiк матэрыялаСЮ аб жыццi i дзейнасцi Якуба КоласатАЭ, тАЬВялiкi пясняр беларускага народа. Зборнiк артыкулаСЮ аб жыццi i дзейнасцi Якуба КоласатАЭ.

У гэты час былi створаны шматлiкiя манаграфii i вучэбна-метадычныя дапаможнiкi па творчасцi знакамiтых пiсьменнiкаСЮ. Напрыклад, творчыя набыткi Я.Коласа вывучалi ПшыркоСЮ Ю.С., ФiглоСЮская Л.РЖ., П. БроСЮка; Я. Купалы тАУ Ул.Ф. Луцэвiч, РЖ. Жыдовiч, РЖвашын В.; Максiма Багдановiча тАУ Адамовiч Я., Мiшчанчук М., Грынчык М., Лойка А., Навуменка РЖ., СтральцоСЮ М. [13; С.354].

Акрамя таго, вельмi карыснымi зтАЩяСЮляюцца працы, прысвечаныя асобным перыядам у лiтаратуры, асобным жанрам або творам.

Для iлюстрацыi вучэбна метадычных дапаможнiкаСЮ, прысвечаных аналiзу асаблiвасцяСЮ асобных твораСЮ можна прывесцi наступныя працы: тАЬВялiкi свет маленькiх КуранёСЮ: тАЬПалеская хронiкатАЭ РЖ. МележатАЭ (В. Локун), Загадка беларускай тАЬЭнеiдытАЭ (Г. КiсялёСЮ), тАЬА праСЮда мне СЮсяго дарожайтАжтАЭ Перачытваючы тАЬНовую зямлютАЭ (У. Казбярук), тАЬТвор на штодзень i назаСЮсёды: Паэтычны сэнс верша М. Багдановiча тАЬПагонятАЭ (Клышка А.).

Асобным перыядам СЮ лiтаратуры прысвечаны такiя вучэбна-метадычныя дапаможнiкi: тАЬБеларсукая дакастрычнiцкая драматургiятАЭ (С. ЛаСЮшук), тАЬБеларускi лiтаратурна-грамадскi рух у Пецярбурзе: Канец ХРЖХ тАУ пачатак ХХ стагоддзятАЭ (Р. Семашкевiч), тАЬБеларускiя пiсьменнiкi i лiтаратурны працэс 20-30- гадоСЮтАЭ, тАЬБеларуская савецкая паэзiя 20-х гадоСЮтАЭ (М. Мiшчанчук), тАЬГiсторыя беларускай савецкай лiтаратуры: 1941 тАУ 1980тАЭ (М. Лазарук).

Акрамя гэтага, выдаюцца вучэбныя дапаможнiкi для настаСЮнiкаСЮ i вучняСЮ, прысвечаныя пытанням тэорыi лiтаратуры: тАЬСлоСЮнiк лiтаратуразнаСЮчых тэрмiнаСЮтАЭ (Лазарук М.А, Ленсу А.Я., Мн., 1996), тАЬТэорыя лiтаратурытАЭ (Лазарук М.А. Мн., 1971), тАЬПаэтычны слоСЮнiктАЭ (Рагойша В.П., Мн., 1987), тАЬУводзiны СЮ лiтаратуразнаСЮстватАЭ (Майсейчык А.)

Мэтай дадзенай курсавой работы зтАЩяСЮляецца: прааналiзаваць месца i ролю вучэбна-метадычных дапаможнiкаСЮ па беларускай лiтаратуры СЮ працэсе школьнай адукацыi.

У сувязi з адзначанай мэтай варта выдзелiць наступныя задачы:

- Прааналiзаваць адпаведныя метадычныя i лiтаратуразнаСЮчыя матэрыялы па тэме;

- Разгледзець гiсторыю стварэння падручнiкаСЮ i вучэбных дапаможнiкаСЮ па беларускай лiтаратуры;

- Даць характарыстыку i адзначыць асноСЮныя асаблiвасцi вучэбна-метадычных дапаможнiкаСЮ па беларускай лiтаратуры для настаСЮнiкаСЮ i вучняСЮ.

АбтАЩектам вывучэння зтАЩяСЮляюцца вучэбна-метадычныя дапаможнiкi па беларускай лiтаратуры.

Прадметам вывучэння выступаюць асаблiвасцi i адметнасцi сучасных вучэбна-метадычных дапаможнiкаСЮ па беларускай лiтаратуры для настаСЮнiкаСЮ i вучняСЮ.

ГЛАВА 1. ВУЧЭБНА-МЕТАДЫЧНЫЯ ДАПАМОЖНРЖКРЖ ПА БЕЛАРУСКАЙ ЛРЖТАРАТУРЫ

1.1 З гiсторыi стварэння падручнiкаСЮ i вучэбна-метадычных дапаможнiкаСЮ па беларускай лiтаратуры

Пытанням стварэння падручнiкаСЮ i вучэбных дапаможнiкаСЮ для агульнаадукацыйнай школы шмат увагi надавалася СЮ савецкiя часы. АсноСЮнай задачай вучэбнага дапаможнiка або падручнiка лiчылася забеспячэнне цэласнасцi навуковых ведаСЮ па прадмеце, сiстэматызацыю асноСЮных тэарэтычных палажэнняСЮ, iх арганiчную сувязь з фактамi

Метад выкладання матэрыялу, структуру, мову кнiгi разглядалi, зыходзячы з канкрэтнага прызначэння падручнiка

Пры АПН СССР працуе спецыяльная лабараторыя па праблемах падручнiка. У матэрыялах аб рэформах школы адзначаецца: ВлТрэба прывесцi СЮ адпаведнасць з патрабаваннямi сацыяльна-эканамiчнага i навукова-тэхнiчнага прагрэсу, узроставымi асаблiвасцямi вуняСЮ, навучальныя планы, праграмы, падручнiкi, навучальна-наглядныя дапаможнiкiВ» [14; С.57].

Падручнiкi аб'ядноСЮваюць вакол сябе СЮсе iншыя навучальныя кнiгi (навучальныя дапаможнiкi, навукова-папулярную лiтаратуру, абавязковую i дадатковую мастацкую лiтаратуру) i сродкi навучання (наглядныя дапаможнiкi, дыдактычны матэрыял, тэксты, каардынуюць работу вучняСЮ з iмi.

Падручнiкi i вучэбныя дапаможнiкi па беларускай лiтаратуры канкрэтызуюць змест навучання, вызначаны праграмай. У сучаснай школе карыстаюцца стабiльнымi падручнiкамi: у сярэднiх классах тАУ падручнiкам-хрэстаматыяй, у старэйшых классах тАУ падручнiкам гiсторыка-лiтаратурнага тыпу.

У падручнiках-хрэстаматыях змяшчаюцца мастацкiя творы, урыСЮкi з iх у строга вызначаным аб'ёме i паслядоСЮнасцi, прадугледжанай праграмамi.

Падручнiкi-хрэстаматыi для сярэднiх класаСЮ дапамагаюць настаСЮнiку вырашаць выхаваСЮча-адукацыйныя i метадычныя задачы: паглыбляць навукова-гiстарычную аснову вывучэння мастацкiх твораСЮ, арганiзоСЮваць i накiроСЮваць самастойную работу над тэкстам, садзейнiчаць развiццю мовы вучняСЮ, мыслення, эстэтычных густаСЮ. У кожным раздзеле такога падручнiка змешчаны артыкул аб пiсьменнiках, аб гiсторыi стварэння пэСЮных твораСЮ, аб жанрах, даецца тлумачэнне лiтаратуразнаСЮчых тэрмiнаСЮ.

Ёсць у падручнiку-хрэстаматыi метадычны аппарат, якi складаюцьслоСЮнiкавы (звычайна падрадкоСЮны) каментарый, пытаннi i заданнi для разбору твораСЮ, уступныя i заключныя артыкулы да асобных твораСЮ, а таксама па тэорыi лiтаратуры, iлюстрацыйны матэрыял.

Творы, якiя рэкамендуюцца для класнага аналiзу i самастойнага чытання, звычайна даюцца са значнымi купюрамi. Таму настаСЮнiк павiнен так арганiзаваць чытанне, кааб у вучня склалася цэласнае СЮяСЮленне аб усiм творы.

Падручнiкi па беларускай лiтаратуры звычайна пачынаюцца вершам цi артыкулам, якi дае iдэйна-мастацкi кiрунак усiм заняткам па лiтаратуры. Такое ж прызначэнне маюць i змешчаныя перад кожным раздзелам эпiграфы, мастацкiя застаСЮкi.

Для старэйшых класаСЮ маюцца два падручнiкi: гiсторыка-лiтаратурнага тыпу i хрэстаматыя. Яны таксама змяшчаюць метадычны аппарат: пытаннi i заданнi, слоСЮнiк, спiс лiтаратурна-крытычных прац, iлюстрацыйны матэрыял. У падручнiк для старэйшых класаСЮ у поСЮным аб'ёме уключаны толькi творы невялiкiя па памерах: вершы, байкi, апавяданнi. Творы вялiкага аб'ёму прадстаСЮлены СЮрыСЮкамi, па iх нельга скласцi цэласнае СЮражанне, таму яны выдаюцца для старшакласнiкаСЮ у серыi ВлШкольная бiблiятэкаВ».

Дадатковы матэрыял па тэмах падручнiкаСЮ па беларускай лiтаратуры змяшчаюць розныя навучальныя дапаможнiкi: слоСЮнiк лiтаратуразнаСЮчых тэрмiнаСЮ, фонахрэстаматыя, альбомы, прысвечаныя жыццю i творчасцi выдатных беларускiх пiсьменнiкаСЮ.

1.2 Праблема стварэння вучэбна-метадычных комплексаСЮ па беларускай лiтаратуры

У айчыннай адукацыйнай прасторы праблема стварэння вучэбна-метадычных комплексаСЮ па беларускай лiтаратуры не трацiць сваёй актуальнасцi цягам некалькiх дзесяцiгоддзяСЮ. Ужо СЮ канцы 1970-х тАУ пачатку 1980-хх гадоСЮ распачалася праца па стварэннi такiх адкрытых сiстэм рознахаратарных i рознаСЮзроСЮневых сродкаСЮ навучання, што забяспечылi б яго комплекснасць, максiмальную эфектыСЮнасць, дасягненне адпаведных адукацыйных мэт ва СЮмовах масавай школы.

У 1990-я гады мiнулага стагоддзя адбывалася актыСЮнае станаСЮленне нацыянальнай сiтэмы адукацыi, распачаСЮся працэс яе мадэрнiзацыi г.зв. рэформа, накiраваная на паляпшэнне якасцi навучання СЮ агульнаадукацыйнай школе. Узнiкла вострая патрэба СЮ сiстэмна-метадычным забеспячэннi вучэбна-выхаваСЮчага працэсу. У канцэптуальна-праграмных дакументах па развiццi нацыянальнай адукацыi актуалiзуецца пытанне пра стварэнне цэлага комплексу сродкаСЮ навучання.

Пра неабходнасць падрыхтоСЮкi комплекснага вучэбна-метадычнага забеспячэння гаворыцца СЮ ВлКанцэпцыi рэфармавання лiтаратурнай адукацыiВ». Увядзенне СЮ школьную практыку новых вучэбна-метадычных комплексаСЮ было абумоСЮлена надзённай патрэбай абнаСЮлення зместу лiтаратурнай адукацыi, што знайшло адлюстраванне СЮ праекце ВлКанцэпцыi вучэбнага прадмета ВлБеларуская лiтаратураВ».

Спецыфiка развiцця сучаснага iнфармацыйнага грамадства i актуальныя задачы, што паСЮстаюць у сувязi з гэтым перад сiстэмай адукацыi, абумоСЮлiвае шэраг прынцыпова новых патрабаванняСЮ да вучэбна-метадычных комплексаСЮ, прызначэнне якiх бачыцца СЮжо не толькi СЮ аптымiзацыi навучання i сiстэматызацыi тэарэтычных ведаСЮ, фармiраваннi практычных уменняСЮ i навыкаСЮ па той цi iншай прадметнай галiне, але i СЮ шырокiм далучэннi СЮсiх удзельнiкаСЮ вучэбнага працэсу да сучасных iнфармацыйных i адукацыйных тэхналогiй, галоСЮнай мэтай якога з'яСЮляецца павышэнне СЮзроСЮню якасцi адукацыi, у тым лiку тАУ лiтаратурнай.

РаспрацоСЮка i СЮкараненне так званага iнавацыйна-адукацыйнага прадукта, арыентаванага на фармiраванне СЮ вучняСЮ адпаведных кампетэнцый, мае на СЮвазе забеспячэнне вучэбнага працэсу ВлiнавацыйнымiВ» вучэбна-метадычнымi комплексамi, адрознымi ад традыцыйных не столькi па форме, колькi па змесце.

Рэалiзацыя асобасна арыентаванага, дыферэнцыраванага (профiльнага) падыходу СЮ адукацыйнай практыцы, што абумовiла пераход да спецыялiзацыi на заключнай ступенi навучання, запатрабавала пашырэнне колькасцi вучэбна-метадычных комплексаСЮ, арыентаваных на розныя СЮзроСЮнi засваення прадмета, стварэнне варыятыСЮнага кампанента па беларускай лiтаратуры.

РаспрацоСЮка вучэбна-метадычных комплексаСЮ ажыццяСЮляецца на аснове зацверджаных адукацыйных стандартаСЮ па беларускай лiтаратуры, якiя забяспечваюць атрыманне агульнай сярэдняй адукацыi. Гэтыя кiруючыя дакументы акрэслiваюць патрабаваннi да структуры i аб'ёму зместу адукацыi.

ВлКанцэпцыя лiтаратурнай адукацыiВ» з'яСЮляецца адзiнай навуковай асновай, якая спалучае СЮсе асноСЮныя элементы цэласнай сiстэмы сродкаСЮ навучання.

Такiм чынам, вучэбна-метадыны комплекс па прадмеце ВлБеларуская лiтаратураВ» можа быць акрэслены як сiстэма сродкаСЮ навучання, якая распрацавана на адзiнай метадалагiчнай аснове, складаецца з непарыСЮна спалучаных памiж сабой кампанентаСЮ i накiравана на забеспячэнне максiмальна эфесктыСЮнай дзейнасцi педагога i школьнiкаСЮ, дасягнення дакладных адукацыйных мэт i задач [18; С.118].

Пры канструяваннi вучэбна-метадычных комплексаСЮ па беларускай лiтаратуры асаблiвае значэнне мае тэарэтычна-канцэптуальнае бачанне структуры вучэбна-метадычных комплексаСЮ, стварэнне мадэлi гатоСЮнасцi да яе распрацоСЮкi, праектаванне i тэхналогiя СЮвасаблення кожнай з яго складовых частак-кампанентаСЮ (змест, дыдактычны i метадычны аппарат).

ЭфектыСЮнасць распрацоСЮкi вучэбна-метадычных комплексаСЮ залежыць ад высокай квалiфiкацыi (прафесiйная кампетэнцыя) спецыялiста (аСЮтарскага калектыву), узроСЮню яго культуры (навукова-тэарэтычнай, духоСЮнай, эстэтычнай, педагагiчнай, псiхалагiчнай i iнш.), якая дазваляе СЮключыцца СЮ працэс творчай працы i дасягнуць зададзеных мэт, мяркуемых вынiкаСЮ.

РаспрацоСЮка вучэбна-метадычных комплексаСЮ па беларускай лiтаратуры ажыццяСЮляецца з улiкам сучасных метадалагiчных, дыдактычных i метадычных прынцыпаСЮ. Канцэптуальная пабудова лiтаратурнага курса на кожным этапе СЮяСЮляе сабой навукова-метадычную сiстэму навучання i выхавання, якая рэалiзуецца праз комплекс дыдактычных сродкаСЮ: праграмна-метадычных, навучальных, вучэбна-метадычных i дапаможных.

Вучэбна-метадычны комплекс уключае методыку i адукацыйныя тэхналогii, сродкi навучання для школьнiкаСЮ, дапаможныя дадатковыя матэрыялы, якiя выкарыстоСЮваюцца настаСЮнiкам i вучнямi для выканання пэСЮных задач, сродкi кантролю, аСЮдыёвiзуальныя i мультымедыйныя сродкi навучання, абсталяванне.

Комплекс навучальных выданняСЮ i дапаможных матэрыялаСЮ ствараецца СЮ адпаведнасцi з узроСЮнямi лiтаратурнага навучання (базавы, павышаны i паглыблены) i забяспечвае рэалiзацыю прынцыпаСЮ дыферэнцыяцыi i iндывiдуалiзацыi адукацыi.

Вучэбна-метадычнае забеспячэнне прадмета ВлБеларуская лiтаратураВ» у агульнаадукацыйнай школе прадугледжвае наяСЮнасць цэлага комплексу сродкаСЮ, у склад якога СЮваходзяць: нарматыСЮныя дакументы СЮ галiне адукацыi, вучэбная праграма, тэматычны план, падручнiк цi падручнiк-хрэстаматыя, хрэстаматыя для пазакласнага чытання, творчыя заданнi (тэматыка сачыненняСЮ, эсэ, рэфератаСЮ, дакладаСЮ), тэставыя заданнi, план-канспекты СЮрокаСЮ настаСЮнiка, метадычныя распрацоСЮкi СЮрокаСЮ, вучэбна-метадычныя дапаможнiкi для настаСЮнiкаСЮ, рабочы сшытак для вучняСЮ, дапаможнiкi для вучняСЮ, кнiгi розных жанраСЮ, тэматычнай i жанравай прыналежнасцi, выдадзеныя СЮ серыi ВлШкольная бiблiятэкаВ», слоСЮнiкi, энцыклапедыi, даведнiкi, мультымедыйныя сродкi (электроны дапаможнiк, электроны даведнiк, электронны практыкум), альбомы-выстаСЮкi, прысвечаныя жыццю i творчасцi беларускiх пiсьменнiкаСЮ.

У склад вучэбна-метадычных комплексаСЮ новага пакалення мэтазгодна СЮключыць i метадычныя матэрыялы, якiя б утрымлiвалi рэкамендацыi па выкананнi самастойнай працы для вучняСЮ, а таксама цэлы комплекс матэрыялаСЮ, што забяспечвалi б магчымасць вучнёСЮскага самакантролю i сiстэматычнага кантролю настаСЮнiкам за эфектыСЮнасцю засваення ведаСЮ i фармiравання адпаведных уменняСЮ i навыкаСЮ. Вызначальнай асаблiвасцю вучэбна-метадычных комплексаСЮ па-ранейшаму з'яСЮляецца тое, што СЮсе яго элементы (кампаненты) ствараюцца на падставе адзiнага падыходу да структуравання i рэпрэзентацыi матэрыялу. Вучэбна-метадычны комплекс у акрэсленым вышэй складзе забяспечвае выкананне асноСЮных дыдактычных функцый.

Вызначальнымi, структураСЮтваральнымi складальнiкамi якасцi вучэбна-метадычнага комплексу з'яСЮляюцца:

- якасць зместу вучэбнага матэрыялу;

- якасць метадычнай арганiзацыi вучэбна-метадычнага комплексу;

- комплекснасць, змястоСЮна-структурная цэласнасць вучэбна-метадычнага комплексу;

- эфектыСЮнасць выкарыстання вучэбна-метадычнага комплексу СЮ сучасным вучэбна-выхаваСЮчым працэсе.

Важнейшай праблемай пры стварэннi вучэбна-метадычна компексу застаецца праблема зместу вучэбнага матэрыялу. Якасць зместу вучэбна-метадычнага комплексу па беларускай лiтаратуры ацэньваюць з пазiцыi адпаведнасцi мэтам i задачам сучаснай лiтаратурнай адукацыi СЮ Рэспублiцы Беларусь, адпаведнасцi кiруючым i нарматыСЮным дакументам (сучасным адукацыйным стандартам, вучэбным праграмам па беларускай лiтаратуры). Звяртаецца таксама СЮвага на сiстэмнасць, паслядоСЮнасць, даступнасць выкладання матэрыялу СЮ падручнiку цi вучэбна-метадычным дапаможнiку. Адзначаецца стварэнне матывацыi i СЮмоСЮ да станоСЮчага стаСЮлення да навучання. Мае вялiкае значэнне таксама СЮзроСЮневасць вучэбнага матэрыялу. Ступень рэалiзацыi гэтага крытэрыю ацэньваецца паводле наяСЮнасцi i дакладнага размежавання вучэбнага матэрыялу, прызначанага для базавага, павышанага i паглыбленага СЮзроСЮняСЮ вывучэння беларускай лiтаратуры.

Бясспрэчна, цэнтральнае месца СЮ вучэбна-метадычным комплексе новага пакалення будзе займаць падручнiк (вучэбны дапаможнiк). Менавiта падручнiк (вучэбны дапаможнiк), якi выконвае патрабаванне сiстэматычнага, у адпаведнасцi з нарматыСЮнымi дакументамi выкладання зместу вучэбнага прадмета (адпаведных тэм, раздзелаСЮ), з'яСЮляецца практыка-арыентаваным, сiстэмаСЮтваральным кампанентам.

ГЛАВА 2. АНАЛРЖЗ СУЧАСНЫХ ДАПАМОЖНРЖКАРО ПА БЕЛАРУСКАЙ ЛРЖТАРАТУРЫ

2.1 Аналiз дапаможнiкаСЮ па беларускай лiтаратуры для настаСЮнiкаСЮ

2.1.1 Характарыстыка i адметнасцi дапаможнiка ВлВывучэнне творчасцi Максiма Багдановiча СЮ школеВ» В.Я. Ляшук

Пралiска А.В. зазначае, што дапаможнiк ВлВывучэнне творчасцi Максiма Багдановiча СЮ школеВ» В.Я. Ляшук - ВлсапраСЮдны падарунак настаСЮнiкам беларускай мовы i лiтаратурыВ» [17; С.54].

Названая кнiга тАУ не першы дапаможнiк такога тыпу гэтага аСЮтара, якiм многiя настаСЮнiкi карыстаюцца СЮ сваёй працы. Так, вельмi карыснымi i патрэбнымi зтАЩяСЮляюцца кнiгi В.Я. Ляшук тАУ тАЬВывучэнне творчасцi Якуба Коласа СЮ школетАЭ, тАЬВывучэнне творчасцi Янкi Брыля СЮ школетАЭ, а таксама аналагiчныя, прысвечаныя РЖвану Мележу, Адаму Мiцкевiчу, Кандрату Крапiве. Апошняя напiсана СЮ сааСЮтарстве.

Дапаможнiк ВлВывучэнне творчасцi Максiма Багдановiча СЮ школеВ» В.Я. Ляшук заслугоСЮвае асаблiвай увагi. Асоба Максiма Багдановiча надзвычай велiчная i СЮ той самы час трагiчная. Жыццё аСЮтара тАЬВянкатАЭ можна параСЮнаць хiба толькi са знiчкай: так ярка свяцiла, але хутка згасла. Менавiта таму, думаецца, творчасць Максiма Багдановiча была, ёсць i будзе крынiцай даследавання i вывучэння.

Вера ЯкаСЮлеСЮна Ляшук тАУ адна з тых знаСЮцаСЮ лiтаратуры, хто тонка i дакладна зразумеСЮ чулую, паэтычную душу Максiма Багдановiча. Чытаючы старонкi кнiгi, дзе разглядаюцца бiяграфiя i творы паэта, падаецца, што яна глыбока перажывала кожны момант яго жыцця: цi то светлы, цi то сумны. Але ж адна справа разумець самому, зусi iншае тАУ данесцi гэтае i СЮспрыманне, i адчуванне да чытача.

Вучэбны матэрыял у дапаможнiку пададзены па-майстэрску. Ён дакладна выкладаецца, даступны , на высокiм навукова-метадычным узроСЮнi.

На сёння жыццё i творчасць Максiма Багдановiча вывучаецца СЮ 11-гадовай школе, пачынаючы з V па Х клас. Вучнi за гэты час разглядаюць творы, розныя па сваёй тэматыцы i праблематыцы. Гэта пейзажная лiрыка на першых этапах навучання лiтаратуры СЮ школе СЮ творы фiласофскага гучання СЮ Х класе. У кнiзе даюцца рэкамендацыi па вывучэннi тэм, прысвечаных Максiму Багдановiчу. Да таго ж распрацаваны розныя вiды заняткаСЮ: урокi-гутаркi, урокi самастойнага даследавання, урокi з элементамi французскай майстэрнi, урок-мантаж, урок завочнай экскурсii, дальтан-план i iншыя. У старэйшых класах настаСЮнiкам прапанавана распрацоСЮка сiстэмы СЮрокаСЮ па вывучэннi тэмы, прысвечанай паэту, а таксама паказана адна з яе магчымых метадычных iнтэрпрэтацый. Вера ЯкаСЮлеСЮна прапануе свае варыянты падачы вучэбнага матэрыялу, але не навязвае iх настаСЮнiку, не стрымлiвае яго пошукi, а, наадварот, iх актывiзуе.

Вельмi карысным зтАЩяСЮляецца тое, што перад кожным урокам акрэслены яго мэты. Бо такая праца вельмi цяжка даецца асаблiва маладому i нявопытнаму настаСЮнiку.

Амаль на кожным уроку па творчасцi М. Багдановiча В.Я. Ляшук рэкамендуе актывiзаваць веды i пачуццi вучняСЮ, каб увесцi СЮ свет таго, пра што пойдзе гутарка далей, пэСЮным чынам падрыхтаваць iх да СЮспрымання новага матэрыялу. Асаблiва карыснай будзе такая падрыхтоСЮка СЮ сярэнiх класах, бо гэта спрыяе абуджэнню цiкавасцi вучняСЮ да твора, якi разглядаецца на СЮроку, i да асобы паэта. АСЮтар рэцэнзуемага дапаможнiка лiчыць мэтазгодным праводзiць такiя гутаркi пры вывучэннi твораСЮ тАЬЗiмойтАЭ, тАЬВадзянiктАЭ, тАЬСлуцкiя ткачыхiтАЭ, тАЬПеснярутАЭ.

Вельмi карыснай зтАЩяСЮляецца парада аб выкарыстаннi параСЮнальнага падыходу i мiжпрадметных сувязей. Так, пры вывучэннi верша М. Багдановiча тАЬСанеттАЭ у VРЖРЖРЖ класе праводзiцца паралель з вершам У. Шэкспiра тАЬСанеттАЭ. ПараСЮноСЮваюцца таксама пераклады М.Ю. Лермантава i верша Гётэ, зробленага аСЮтарам тАЬВянкатАЭ. Плённымi зтАЩяСЮляюцца парады па арганiзацыi мiжпрадметных сувязей з гiсторыяй, а таксама СЮнутрыпрадметных сувязей розных тыпаСЮ. Выкарыстанне мiжпрадметных сувязей на СЮроках лiтаратуры спрыяе эканомii часу, абуджэнню цiкавасцi вучняСЮ да твора.

Добра, што вучоны-метадыст звяртае СЮвагу настаСЮнiка на неабходнасць акрэслiваць праблему аналiзу на арыентацыйных занятках, на неабходнасць правядзення працы па запамiнаннi зместу твора.

АСЮтар дапаможнiка дае падрабязны аналiз кожнага твора, якi вывучаецца на СЮроку. Вялiкую СЮвагу В.Я. Ляшук надае думкам, пачуццям, якiя выклiкае твор у вучняСЮ. НастаСЮнiк павiнен дапамагаць iм мыслiць самастойна, рабiць уласныя высновы. Веа ЯкаСЮлеСЮна пастаянна звяртае СЮвагу на мастацкiя сродкi, якiя выкарыстоСЮвае М. Багдановiч у творах, раiць дэталёва разбiраць iх, вучыць дзяцей абгрунтоСЮваць свае адказы, прыводзiць прыклады. Паступова, асаблiва СЮ старэйшых класах, В.Я. Ляшук ускладняе задачу пошуку мастацкiх сродкаСЮ у вершах М. Багдановiча, раiць больш глыбока i СЮдумлiва сачыць за развiццём думак, настрою i пачуццяСЮ лiрычнага героя.

Вывучэнне кожнага твора М. Багдановiча Вера ЯкаСЮлеСЮна спалучае з пэСЮным перыядам жыццёвай i творчай дзейнасцi паэта, звесткамi з яго бiяграфii. Не апошняе месца займае i актуалiзацыя папярэднiх ведаСЮ.

Вартаснай зтАЩяСЮляецца прапанова В.Я. Ляшук папрацаваць вучням самастойна. Напрыклад, як пры вывучэннi пейзажнага верша М. Багдановiча тАЬЦёплы вечар, цiхi вецер, свежы стогтАжтАЭ (VРЖРЖРЖ клас). Хоць такiя СЮрокi патрабуюць ад настаСЮнiка вялiкай падрыхтоСЮкi, распрацоСЮкi розных пытанняСЮ i заданняСЮ, яны не менш карысныя, чым урокi, дзе настаСЮнiк працуе з вучнямi СЮ адной камандзе. Карысным зтАЩяСЮляецца i выкарыстанне прыёму кадраплана. У вучняСЮ, якiя працуюць над заданнем па стварэннi кадраплана, развiваецца вобразнае СЮяСЮленне, без чаго СЮспрыманне мастацкага твора, у аснове якого зрокавыя вобразы, будзе павярхоСЮным. Узор такой працы даецца на прыкладзе пейзажнага верша М. Багдановiча тАЬЦёплы вечар, цiхi вецер, свежы стогтАжтАЭ.

Вельмi далiкатна аСЮтар дапаможнiка падводзiць вучняСЮ VРЖРЖРЖ класа да вывучэння iнтымнай лiрыкi, з якой дзецi не знаёмiлiся раней (верш тАЬЗорка ВенератАЭ).

Важнае значэнне для настаСЮнiкаСЮ беларускай лiтаратуры маюць рэкамендацыi аСЮтара па распрацоСЮцы сiстэмы СЮрокаСЮ па вывучэннi творчасцi М. Багдановiча СЮ РЖХ класе, а таксама прапанаваны яе канчатковы варыянт. Напрыклад, першы СЮрок тАЬУ вянок паэтутАЭ будуецца як урок-мантаж, дзе гучаць вершы, прысвечаныя М. Багдановiчу, у чытаннi загадзя падрыхтаваных вучняСЮ. Вершы розных паэтаСЮ падабраны надзвычай удала. На СЮроку выкарыстоСЮваюцца выставы кнiг пра М. Багдановiча, творы мастацтва i культуры, фотаздымкi.

Варта адзначыць урок пазакласнага чытання, прысвечаны жыццю i творчасцi М. Багдановiча. Так, В.Я. Ляшук прапануе правесцi СЮрок пазакласнага чытання СЮ форме лiтаратурнай вечарыны тАЬКрасу, i светласць, i прастор шукаСЮтАЭ i паказвае, як гэта лепш зрабiць. У канцы СЮрока вучням прапануецца вiктарына, якая зтАЩяСЮляецца своеасаблiвым замацаваннем ведаСЮ, набытых пры вывучэннi творчасцi М. Багдановiча.

Вельмi глыбокую распрацоСЮку дае В.Я. Ляшук па вывучэннi апавядання тАЬАпокрыфтАЭ. ЗаслугоСЮваюць самай высокай ацэнкi i СЮвагi настаСЮнiкаСЮ яе рэкамендацыi да iншых урокаСЮ. Напрыклад, па вывучэннi iнтымнай лiрыкi М. Багдановiча. Для вучняСЮ старэйшага школьнага СЮзросту тэма кахання набывае актуальнае значэнне. Зацiкавяць iх на гэтым уроку СЮспамiны Г. Какуевай i Д. Дзябольскага, якiя прапануе выкарыстаць В.Я. Ляшук. Рэкамендацыi аСЮтара паспрыяюць выхаванню культуры iнтымных узаемаадносiн маладых людзей.

Такiм чынам, дапаможнiк В.Я. Ляшук можна назваць каштоСЮным метадычным набыткам па беларускай лiтаратуры.

2.1.2 Аналiз манаграфii i дапаможнiка Дз. Бугаёва па вывучэннi творчасцi Васiля Быкава СЮ школе

Манаграфiя Д. Бугаёва тАЬНарыс жыцця i творчасцiтАЭ падае бiяграфiчныя звесткi пра Быкава (з фотаздымкамi), яго першыя крокi СЮ лiтаратуру. Карысным для настаСЮнiкаСЮ i школьнiкаСЮ зтАЩяСЮляецца крытычны матэрыял аповесцей, уключаных у школьную праграму: тАЬСотнiкаСЮтАЭ, тАЬЖураСЮлiны крыктАЭ, тАЬАльпiйская баладатАЭ. Таксама звяртаецца СЮвага на творы, якiя былi напiсаны Быкавым у 60-х гадах: тАЬМёртвым не балiцьтАЭ, тАЬАбелiсктАЭ, тАЬПайсцi i не вярнуццатАЭ.

У працы Дзмiтрыя Бугаёва змешчаны звесткi пра разнастайнасць творчасцi В. Быкава. Так, у згаданай працы можна знайсцi карысную дзеля настаСЮнiка i вучняСЮ iнфармацыю пра тое, што мастак спрабаваСЮ свае сiлы i СЮ драматургii. Яго птАЩесы, у прыватнасцi тАЬАпошнi шанцтАЭ, ставiлiся СЮ Маскве, Мiнску, Гродна. У Латвii па гэтай птАЩесе быСЮ створаны тэлеспектакль.

Спектаклi па творах быкаСЮскай прозы iшлi СЮ Маскве тАУ у Цэнтральным дзiцячым тэатры (тАЬРЖван i ДжулiятАЭ тАУ па тАЬАльпiйскай баладзетАЭ), у Тэатры iмя СтанiслаСЮскага (тАЬАбелiсктАЭ), на сцэне фiлiяла Тэатра iмя МаякоСЮскага (тАЬЗваны ХатынiтАЭ тАУ па аповесцях тАЬТрэцяя ракетатАЭ i тАЬПайсцi i не вярнуццатАЭ), у Новым тэатры-студыi (тАЬПайсцi i не вярнуццатАЭ). Ленiнградцы паставiлi тАЬЗнак бядытАЭ (у Тэатры драмы i камедыi), i тАЬСотнiкаватАЭ (у студэнцкiм тэатры тАЬСтудзiотАЭ). Рускi тэатр драмы iмя Пушкiна СЮ Ашхабадзе ажыццявiСЮ пастаноСЮку тАЬПеракрыжаваннетАЭ па матывах аповесцей тАЬСотнiкаСЮтАЭ i тАЬКруглянскi мосттАЭ. тАЬСотнiкаСЮтАЭ жа iшоСЮ у Горна-Алтайску i СЮ Магiлёве. У Мiнску Рускi драматычны тэатр iмя Горкага даСЮ сцэнiчнае жыццё героям аповесцей тАЬПайсцi i не вярнуццатАЭ i тАЬЗнак бядытАЭ. Спектакль мiнчан у 1986 годзе адзначаны ДзяржаСЮнай прэмiяй БССР.

Звяртаецца БугаёСЮ i да апiсання кiнематаграфiчнай працы В. Быкава. Так, па словах аСЮтара, тАЬспецыяльнай гаворкi заслугоСЮваюць нялёгкая i не заСЮсёды СЮдзячная праца Васiля Быкава СЮ якасцi кiнасцэнарыста i СЮвогуле яго СЮзаемаадносiны з гэтым вiдам мастацтва. Але i без спецыяльнага разгляду можна сказаць, што кiнафiльмы, зробленыя па творах пiсьменнiка, далёка не парадаюць усё iх багацце. Суцяшэннем, праСЮда, вельмi малым, можа служыць хiба толькi тое, што i экранiзацыi арыгiнальных твораСЮ мастацкай прозы, напiсаных iншымi аСЮтарамi, рэдка дасягаюць больш-менш значных удач. Страты ж адносна змястоСЮнасцi першакрынiцы здараюцца скрозь, на кожным кроку. Гэта выклiкае калi не прама выказаныя нараканнi, дык унутраную незадаволенасць многiх пiсьменнiкаСЮ. РЖ БыкаСЮ, так думаецца, не складае выключэннятАЭ [3; С.193].

У кнiзе Бугаёва знаходзiм шмат слушных выказванняСЮ пiсьменнiкаСЮ з розных рэспублiк, якiя тычуцца творчасцi В. Быкава i могуць быць карыснымi пры вывучэння яе СЮ школе.Так, прывядзём некаторыя з iх: Пiмен Панчанка: тАЬУсе аповесцi i апавяданнi В. Быкава я ведаю, здаецца, ад першай да апошняй надрукаванай старонкi. Люблю яго творчасць аддана, закахана i яшчэ неяк па-iншаму, па-брацкутАж Люблю i глыбока паважаю яго рэдкi магутны талент, яго непараСЮнанае майстэрства, яго чуйнае мудрае сэрцатАЭ.

Чынгiз АйтматаСЮ: тАЬРазумею, як цяжка быць Васiлём Быкавым. Таму схiляюся перад тваёй творчасцю i маральным подзвiгамтАЭ.

Давiд КугульцiнаСЮ тАЬЖыве СЮ Беларусi пiсьменнiк, чыя творчасць мне блiзкая, зразумелая i таму асаблiва дарагаятАЭ [3; С.154].

Акрамя разгледжанай раней працы, Д. БугаёСЮ выступiСЮ сааСЮтарам дапаможнiка па вывучэнню творчасцi Быкава. Так, у 1995 годзе ён разам з аСЮтарамi М.РЖ. ВерцiхоСЮскай, В.У. ВерцiхоСЮскай выдае дапаможнiк тАЬВывучэнне творчасцi Васiля Быкава СЮ школетАЭ. Падрыхтаваны дапаможнiк у адпаведнасцi з праграмамi па беларускай лiтаратуры. Ён складаецца з дзвюх частак. У першай тАУ асвятляецца жыццёвы i творчы шлях Васiля Быкава (аСЮтар гэтай часткi Д. БугаёСЮ). У другой частцы прыведзена сiстэма СЮрокаСЮ па творчасцi пiсьменнiка СЮ старшых класах (аСЮтары М.РЖ. ВерцiхоСЮская, В.У. ВерцiхоСЮская).

Першая частка дапаможнiка дае СЮяСЮленне пра жыццёвы шлях Васiля Быкава, яго шлях у лiтаратуру, жыццёвыя пазiцыi. Тут жа знаходзiм крытычны матэрыял па аповесцях пiсьменнiка, якiя СЮключаны СЮ школьную праграму па беларускай лiтаратуры: тАЬЖураСЮлiны крыктАЭ, тАЬТрэцяя ракетатАЭ, тАЬПасткатАЭ, тАЬАльпiйская баладатАЭ, тАЬМёртвым не балiцьтАЭ, тАЬПраклятая вышынятАЭ, тАЬЯго батальёнтАЭ, тАЬСотнiкаСЮтАЭ, тАЬАбелiсктАЭ, тАЬЗнак бядытАЭ, тАЬАблаватАЭ, тАЬСцюжатАЭ, тАЬПакахай мяне, салдацiктАЭ, тАЬВаСЮчыная яматАЭ, тАЬАфганецтАЭ, тАЬБалотатАЭ.

БугаёСЮ, акрамя таго, знаёмiць вучняСЮ з асноСЮнымi тэмамi i iдэямi быкаСЮскiх апавяданняСЮ. Так, ён зазначае: тАЬХоць галоСЮным жанрам у Васiля Быкава, трывалай асновай яго эстэтычнага свету стала невялiкая, сцiслая СЮ памерах, але моцна збiтая аповесць, час ад часу, на працягу СЮсяго творчага шляху ён звяртаСЮся i да апавядання, а СЮ апошнiя гады свайго жыцця аддаваСЮ перавагу СЮжо малой апавядальнай форме тАУ апавяданню СЮ яго звыклым выглядзе, навеле, прытчы (прыпавесцi). Гэтыя творы змяшчалiся СЮ зборнiках тАЬХод канёмтАЭ (1960), тАЬЖураСЮлiны крыктАЭ (1960), тАЬАдна ночтАЭ (1965), тАЬСцянатАЭ (1997), тАЬПахаджанетАЭ (1999 тАУ 2000) [3; 131].

БугаёСЮ разглядае апавяданнi тАЬЖоСЮты пясочактАЭ, тАЬНа чорных лядахтАЭ,тАЭПерад канцомтАЭ, тАЬБедныя людзiтАЭ, тАЬНародныя мсцiСЮцытАЭ, тАЬТрубатАЭ.

Другая частка дапаможнiка прадстаСЮляе сiстэму урокаСЮ па творчасцi Васiля Быкава СЮ старшых класах. Тут прадстаСЮлены прыкладныя разгорнутыя планы СЮрокаСЮ (9 i 11 класы). Прапанаваныя аСЮтарамi СЮрокi разнастайныя па вiдах i жанрах. Так, сустракаем у дапаможнiку урок-даследаванне (9 клас, тэма тАЬЖыццёвы i творчы шлях Васiля БыкаватАЭ, тАЬАрыентацыйныя заняткi па аповесцi тАЬАблаватАЭ); урок-дыспут (9 клас, тэма тАЬВобраз Хведара РоСЮбы i яго прызнечэнне СЮ аповесцi i СЮ выяСЮленнi аСЮтарскай канцэпцыi асобытАЭ); урок-адкрыццё (9 клас, тэма тАЬАбагульняючы вынiковы СЮрок па аповесцi тАЬАблаватАЭ); урок-пошук (9 клас, тэма тАЬГалгофа быкаСЮскiх герояСЮ, або тАЬЧалавецтва СЮратуецца подзвiгам духутАЭ); урок-прэзентацыя праектаСЮ (11 клас, тэма тАЬЖыццёвы i творчы шлях В.Быкава, адметнасцi яго творчасцiтАЭ); урок-дослед (11 клас, тэма тАЬАрыгiнальнасць i адметнасць аповесцi тАЬЗнак бядытАЭ); урок-адкрыццё (11 клас, тэма тАЬВобразы Петрака i Сцепанiды БагацькаСЮтАЭ); урок-альтэрнатыва (11 клас, тэма тАЬПятрок тАУ моцная асоба цi ахвяра вайны?тАЭ).

2.2 Аналiз вучэбна-метадычнага дапаможнiка па беларускай лiтаратуры для вучняСЮ

У якасцi прыклада вучэбна-метадычнага дапаможнiка па беларускай лiтаратуры для вучняСЮ намi быСЮ абраны: тАЬБеларуская лiтаратура ХРЖ-ХХ стст. Дапаможнiк для школ, лiцэяСЮ, гiмназiйтАЭ. Дапаможнiк створаны аСЮтарскiм калектывам: А.РЖ. Бельскiм, У.Г. Кароткiм, П.РЖ. Навуменкам.

Адзначаны дапаможнiк тАУ унiкальнае выданне, бо СЮ iм сцiсла выкладзена гiсторыя беларускай лiтаратуры ад старажытнасцi да нашых дзён. Даецца характарыстыка творчасцi многiх таленавiтых пiсьменнiкаСЮ, асветлены пытаннi тэорыi лiтаратуры. Навучальны дапаможнiк стаСЮ адным з пераможцаСЮ на адкрытым конкурсе, якi праводзiСЮся СЮ межах праграмы тАЬАбнаСЮленне гуманiтарнай адукацыi СЮ БеларусiтАЭ пры СЮдзеле Мiнiстэрства адукацыi i навукi Рэспублiкi Беларусь.

Дадзены дапаможнiк адрасуецца вучням старэйшых класаСЮ агульнаадукацыйных школ, навучэнцам гiмназiй i лiцэяСЮ, слухачам падрыхтоСЮчых аддзяленняСЮ i курсаСЮ, абiтурыентам. Можа быць выкарыстаны студэнтамi каледжаСЮ i унiверсiтэтаСЮ, дзе выкладаецца курс беларускай лiтаратуры.

Названы вучэбны дапаможнiк складаецца з сямi раздзелаСЮ. Першы тАУ тАЬСтарабеларуская лiтаратуратАЭ змяшчае звесткi пра развiццё лiтаратуры СЮ ХРЖ тАУ ХVРЖРЖРЖ стагоддзях. Тут вучнi могуць знайсцi iнфармацыю пра дзейнасць Францiшака Скарыны, Мiколы ГусоСЮскага, Сымона Буднага, Васiля Цяпiнскага, Мялецiя Сматрыцкага, Афанасiя Фiлiповiча, Сiмяона Полацкага. Акрамя гэтага, у раздзеле падаюцца звесткi пра палемiчную лiтаратуру, парадыйна-сатырычныя творы, старабеларускую кнiжную паэзiю, драматургiю.

Другi раздзел (тАЬЛiтаратура ХРЖХ стагоддзятАЭ) звяртае СЮвагу на гiстарычныя СЮмовы развiцця новай беларускай лiтаратуры СЮ ХРЖХ стагоддзi, сувязь беларускай лiтаратуры i вызваленчага руху, дзейнасць фiламатаСЮ, лiтаратурныя традыцыi фiламацкага руху. У гэтым жа раздзеле можна пазнаёмiцца з жыццёвым i творчым шляхам такiх пiсьменнiкаСЮ як ПаСЮлюк Багрым, Вiнцэнт Дунiн-Марцiнкевiч, УладзiслаСЮ Сыракомля, Францiшак Багушэвiч, Янка Лучына, Адам Гурыновiч i iнш.

Трэцi раздзел знаёмiць з асаблiвасцямi развiцця беларускай лiтаратуры СЮ пачатку ХХ стагоддзя. Тут раскрываюцца гiстарычны СЮмовы развiцця, даецца агульная характарыстыка лiтаратуры пачатку ХХ стагоддзя. У дадзеным раздзеле змешчана iнфармацыя пра дзейнасць пiсьменнiкаСЮ гэтага перыяду: Карусь Каганец, Ядвiгiн Ш., Алаiза Пашкевiч, Янка Купала, Якуб Колас, Змiтрок Бядуля, Алесь Гарун, Максiм Багдановiч, Максiм Гарэцкi.

Чацвёрты раздзел прысвечаны лiтаратуры 20-першай паловы 50-х гадоСЮ. Тэкст раздзелу падзяляецца на два падраздзелы: тАЬГiстарычныя СЮмовы i агульная характарыстыка развiцця лiтаратуры СЮ 20-30-я гадытАЭ i тАЬЛiтаратура 40-першай паловы 50-х гадоСЮтАЭ. Асобна разглядаецца таксама тэма развiцця драматургii СЮ гэты час. Першы падраздзел утрымлiвае звесткi пра развiццё прозы як жанра лiтаратуры (тут адзначаецца дзейнасць Якуба Коласа, Максiма Гарэцкага, Кандрата Крапiвы, Мiхася Зарэцкага) i паэзii (Янка Купала, Якуб Колас, Уладзiмiр ДубоСЮка, Максiм Танк).

Раздзел пяты тАЬЛiтаратура другой паловы 50-60 тАУх гадоСЮтАЭ адкрываецца агульнай характарыстыкай лiтаратурнага працэсу гэтага перыяда. У падраздзеле паэзii можна знайсцi неабходныя для школьнiкаСЮ i навучэнцаСЮ веды пра дзейнасць А. Куляшова, П. Панчанкi, М. Танка, П. БроСЮкi, А. Вялюгiна, Ул. Караткевiча. Проза СЮтрымлiвае звесткi пра творчы шлях Я. Брыля, РЖ. Мележа, В. Быкава, РЖ. Шамякiна, Ул. Караткевiча. Падраздзел драматургii разглядае творчасць К. Губарэвiча, А. Макаёнка.

Шосты раздзел мае назву тАЬСучасная лiтаратуратАЭ. Як i астатнiя, ён мае падзел на паэзiю, прозу, драматургiю. Адкрываецца раздзел агульнай характарыстыкай развiцця лiтаратуры СЮ дадзены перыяд. Акрамя таго, у канцы кожнага падраздзела ёсць звесткi пра творчасць маладых аСЮтараСЮ (тАЬНовыя iмёны СЮ беларускай прозе (паэзii, драматургii)тАЭ).

Апошнi сёмы раздзел вучэбнага дапаможнiка прысвечаны тэорыi лiтаратуры. Тут падаюцца звесткi пра лiтаратуру як вiд мастацтва: разглядаюцца асаблiвасцi, значэнне i функцыi лiтаратуры, асноСЮныя заканамернасцi лiтаратурнага працэсу, роля мастацкага вобраза СЮ лiтаратуры, роды, вiды i жанры лiтаратуры.

У гэтым жа раздзеле вучнi могуць даведацца пра сувязь светапогляду i творчасцi псiьменнiка.

Таксама тут жа падаюцца тэарэтычныя звесткi пра лiтаратурны твор: разглядаюцца паняццi асаблiвасцяСЮ, праблематыкi, iдэi, пафасу мастацкага твора, паняцце сюжэту i кампазiцыi, асаблiвасцi мовы мастацкай лiтаратуры.

Вельмi карысным зтАЩяСЮляецца тое, што СЮ вучэбна-метадычным дапаможнiку змешчаны рэкамендацыйны спiс лiтаратуры. Гэта дазваляе вучням паглыбiць свае веды, больш дасканала вывучыць тое цi iншае пытанне. Спрашчае задачу i тое, што спiс лiтаратуры пададзены СЮ адпаведнасцi з раздзеламi дапаможнiка.

Заключэнне

Ана

Вместе с этим смотрят:

WEB-дизайн: Flash технологии

РЖiрархiчна структура управлiння фiзичною культурою i спортом в Хмельницькiй областi у м. КамтАЩянець-Подiльському

РЖгрова дiяльнiсть в групi продовженого дня

РЖнновацiйнi методи навчання на уроках зарубiжноi лiтератури

РЖнтенсифiкацiя навчального процесу у вищiй школi