РЖслам

1. Узнiкненне iсламу

РЖслам з'яСЮляецца самай маладой сусветнай рэлiгiяй. Ён узнiк у VРЖРЖ ст. н.э., амаль на 600 гадоСЮ пазней за хрысцiянства i больш чым на 1000 тАУ за будызм.

Зараз iслам тАУ другая па колькасцi сусветная рэлiгiя. Яго вызнае 1 мiльярд чалавек, больш чым у 120 краiнах свету, прычым колькасць прыхiльнiкаСЮ iсламу iнтэнсiСЮна павялiчваецца, дзякуючы, у асноСЮным, традыцыйна высокай сярод iх ступенi нараджальнасцi. АсноСЮная колькасць мусульман жыве СЮ Заходняй, ПаСЮднёвай, ПаСЮднёва-Усходняй Азii i ПаСЮночнай Афрыцы. У 28 краiнах iслам з'яСЮляецца дзяржаСЮнай альбо афiцыйнай рэлiгiяй (РЖрак, РЖран, Афганiстан, Пакiстан, СаудаСЮская Аравiя, Егiпет, Марока i iнш.).

РЖслам узнiк сярод арабаСЮ на захадзе Аравiйскага паСЮвострава, калi там ужо былi вядомы iСЮдзейскiя i хрысцiянскiя погляды. Таму, разглядаючы абставiны ягонага фармiравання, трэба СЮлiчваць як сацыяльна-эканамiчную сiтуацыю, у якой знаходзiлiся арабскiя плямёны СЮ пачатку VРЖРЖ ст., так i СЮплыСЮ iншых рэлiгiй.

Даiсламскiя арабы тАУ адзiн са шматлiкiх семiцкiх народаСЮ, якiя жылi СЮ гэтым раёне Блiжняга Усходу з даСЮнiх часоСЮ. Падзялялiся яны на качавыя плямёны, якiя пераважна займалiся жывёлагадоСЮляй, а таксама гарадскiх арабаСЮ, якiя жылi за кошт гандлю, часткова рамяства i земляробства. Праз Меку, Ятрыб, Йемен, якiя СЮ першыя стагоддзi н.э. уяСЮлялi сабой невялiкiя гарады-протадзяржавы, iшлi гандлёвыя шляхi з РЖндыi i Кiтая СЮ ЕСЮропу. Гэта давала прыбытак як гараджанам, так i качавым плямёнам, якiя бралi плату за бесперашкодны праход караванаСЮ праз свае тэрыторыi.

Аднак у другой палове VРЖ ст. гандлёвыя шляхi перамясцiлiся на поСЮнач Аравiйскага паСЮвострава, што прывяло да крызiсу СЮ былых цэнтрах гандлю, якi закранаСЮ таксама i качавыя арабскiя плямёны. Таксама СЮ гэты перыяд узмацняецца небяспека захопу арабских гарадоСЮ суседнiмi моцнымi дзяржавамi, перш за СЮсё Вiзантыяй i РЖранам. 3'явiлася патрэба СЮ моцнай дзяржаве, якая б аб'яднала плямёны i забяспечыла жыццядзейнасць арабскага грамадства. Напружанасць крытычнай сiтуацыi знайшла свае выяСЮленне СЮ духоСЮных браджэннях, што паслужыла штуршком для СЮзнiкнення новай рэлiгii.

Большасць арабаСЮ з даСЮнiх часоСЮ былi язычнiкамi. Яны шанавалi Сонца, Луну, шматлiкiх духаСЮ пустынi, памёрлых продкаСЮ. На поСЮднi Аравii быСЮ распадсюджаны фетышызм, якi знайшоСЮ сваё адлюстраванне СЮ кульце вялiкiх пастаСЮленых на рабро камянёСЮ. Найбольш знакамiтым з iх быСЮ Чорны камень у свяцiлiшчы Кааба СЮ Мецы. Ён меСЮ кубiчную форму: быСЮ акружаны шматлiкiмi iншымi каменнымi фетышамi, якiя сiмвалiзавалi розных племянных багоСЮ i духаСЮ i СЮспрымалiся СЮсiмi арабамi як вышэйшы боскi сiмвал. Мека з'яСЮлялася рэлiгiйным цэнтрам. Некалькi разоСЮ у год, на святы, прадстаСЮнiкi арабскiх плямёнаСЮ наведвалi яе, каб ушанаваць сваiх багоСЮ. Пры гэтым яны прадавалi свае тавары i куплялi тавары СЮ меканцаСЮ, ад чаго апошнiя мелi прыбытак. Даследчыкi лiчаць, што шанаванне Чорнага каменя СЮ нейкай ступенi адлюстравала СЮзнiкаючыя СЮ арабаСЮ уяСЮленнi аб вышэйшым бостве. Адной з крынiц гэтых уяСЮленняСЮ былi монатэiстычныя рэлiгii iудаiзм i хрысцiянства. РЖудаiзм iснаваСЮ у Аравii СЮжо амаль тысячагоддзе, асаблiва СЮ гарадах, дзе жылi буйныя суполкi яСЮрэйскiх гандляроСЮ. У Сiрыi, Палестыне, Месапатамii было шырока распаСЮсюджана хрысцiянства. Апроч таго, побач былi такiя хрысцiянскiя краiны як Вiзантыя i Егiпет. На рэлiгiйныя пошукi араба СЮ аказвалi таксама СЮплыСЮ iдэi зораастрызма, якiя пранiкалi з РЖрана.

У VРЖ cт. сярод арабаСЮ атрымаСЮ распаСЮсюджванне рух ханiфаСЮ тАУ прарокаСЮ-прапаведнiкаСЮ, якiя заклiкалi да адмаСЮлення ад язычнiцкага полiтэiзму i шанавання адзiнага Бога. Падрабязных звестак аб дзейнасцi ханiфаСЮ i змесце iх пропаведзяСЮ не захавалася, аднак вядома, што Бог, якога яны прапаведвалi адрознiваСЮся ад багоСЮ iудзеяСЮ i хрысцiян. Дзейнасць ханiфаСЮ паступова падрыхтоСЮвала пераход арабаСЮ да монатэiзму.

Заснавальнiкам новай рэлiгii з'явiСЮся прарок Мухамед (каля 570 тАУ 632 гг.). Аб яго жыццi вядома даволi шмат. Мухамед паходзiСЮ з магутнага меканскага племенi курэйшн. Ён рана асiрацеСЮ i спачатку пасвiСЮ скацiну СЮ свайго дзядзькi Абу Талiба. Ёсць некалькi легенд аб дзiцячых гадах Мухамеда. Напрыклад, што аднойчы з'явiлiся анёлы i ачысцiлi ягонае сэрца ад грахоСЮных помыслаСЮ. У 25 год ён ажанiСЮся на багатай удаве Хадзiджэ, у якой да гэтага служыСЮ. Нягледзячы на даволi вялiкую рознiцу ва СЮзросце (Хадзiджа была на 15 гадоСЮ старэй), шлюб быСЮ шчаслiвы. У iх нарадзiлася 6 дзяцей, але толькi любiмая дачка Мухамеда Фацiма перажыла бацьку i пакiнула нашчадкаСЮ.

Пасля жанiцьбы на Хадзiджэ Мухамед перастаСЮ займацца гандлем i прысвяцiСЮ сябе рэлiгiйным пощукам. На працягу некалькiх год ён праводзiСЮ доСЮгiя гадзiны на адной з гор каля Мекi. Хадзiджа з разуменнем ставiлася да паводзiн свайго мужа i не перашкаджала яму. Калi Мухамеду было каля 40 гадоСЮ, яму сталi з'яСЮляцца нейкiя духоСЮныя iстоты i ён стаСЮ чуць галасы, якiя абвясцiлi яго прарокам i загадалi пачаць прапаведаваць арабам адзiнага Алаха (араб. ВлБостваВ»). Гэтыя прывiды наведвалi Мухамеда да канца яго жыцця, на падставе iх была створана свяшчэнная кнiга iсламу ВлКаран''.

Спачатку на працягу трох гадоСЮ Мухамед прапаведаваСЮ толькi абмежаванаму колу блiзкiх яму людзей. Першымi, хто падтрымаСЮ Мухамеда СЮ якасцi пасланнiка Алаха былi Хадзiджа, яго стрыечны брат Алi, якi ажанiСЮся на Фацiме i прыёмны сын Зейд. Потым да iх далучылiся паважаныя меканцы Абу Бакр, Амар, Асман, Хамза i iнш. Аднак, калi Мухамед пачаСЮ выступаць з адкрытымi пропаведзямi, большасць меканцаСЮ сустрэла iх вельмi насцярожана. АбумоСЮлена гэта было тым, што ён адмаСЮляСЮ усiх старых багоСЮ апроч Алаха i сцвярджаСЮ, што продкi курэйшытаСЮ за сваё нявер'е гараць у пекле. Апроч таго, меканцы баялiся за свае эканамiчныя iнтарэсы: калi адмаСЮляюцца старыя багi, дык арабскiя плямёны не будуць прыходзiць у Меку, каб iх шанаваць, а, значыць, не будзе гандлю i прыбытку. Узнiкла пагроза жыццю Мухамеда i яго прыхiльнiкаСЮ. Стала немагчыма далей займацца рэлiгiйнай дзейнасцю СЮ Мецы i Мухамед прымае запрашэнне жыхароСЮ суседняга горада Ятрыб, адкуль была родам ягоная мацi, перасялiцца да iх. Запрашэнне было абумоСЮлена тым, што СЮ Ятрыбе iснавалi доСЮгiя i заблытаныя канфлiкты, i жыхары спадзявалiся вырашыць iх па арабскаму звычаю пры дапамозе аСЮтарытэтнага i непрадузятага трацейскага суддзi. У якасцi такога суддзi i запрасiлi Мухамеда, прызнаСЮшы тым самым аСЮтарытэтнасць яго як прарока.

Спачатку СЮ Ятрыб невялiчкiмi групамi СЮпотай ад меканцаСЮ перасялiлiся прыкладна семдзесят сем'яСЮ паслядоСЮнiкаСЮ Мухамеда, а потым у 622 годзе i ён сам са сваiмi блiзкiмi. Меканцы праследавалi прарока, але ён паспеСЮ схавацца СЮ пячоры. I, згодна з легендай, уваход у яе павук адразу ж заткаСЮ павуцiнай, чым падмануСЮ пагоню.

Пераезд Мухамеда СЮ 622 годзе з Мекi СЮ Ятрыб, якая у хуткiм часе стала называцца Медына (Горад Прарока), з'яСЮляецца пачаткам мусульманскага летазлiчэння.

Жыхары Медыны, у якiх былi варожыя адносiны з Мекай, ахвотна прынялi Мухамеда, а наяСЮнасць у iх вялiкай яСЮрэйскай суполкi зрабiла iх больш падрыхтаванымi да прыняцця новага вучэння. Хутка амаль усе медынцы зрабiлiся паслядоСЮнiкамi Мухамеда.

Менавiта СЮ Медыне адбылося канчатковае афармленне iсламу як рэлiгii. Адкрыццi, якiя былi дасланы Мухамеду СЮ Медыне, змяшчалi заканадаСЮчыя нормы, вельмi патрэбныя для арабскага грамадства. Таксама тут адбываецца аддзяленне новай рэлiгii ад iудаiзму i хрысцiянства. Спачатку Мухамед наогул не настойваСЮ на тым, што ён стварыСЮ новае вучэнне. Ён выступаСЮ за прызнанне адзiнага Бога, якi СЮ чымсьцi быСЮ падобны на iудзейскага i хрысцiянскага, хаця яСЮна нагадваСЮ вышэйшае боства Каабы. Усiх iудзеяСЮ i хрысцiян Мухамед ахвотна запрашаСЮ далучыцца да яго i лiчыСЮ сваiмi духоСЮнымi братамi. Паказальна, што спачатку Мухамед i ягоныя прыхiльнiкi малiлiся СЮ бок РЖерусалiма. Аднак iудзеi адмовiлiся прызнаваць яго як прарока. Яны сталi адкрыта высмейваць тэалагiчныя памылкi малапiсьменнага Мухамеда i часта актыСЮна супрацьстаялi яму, падтрымлiваючы Меку. У адказ Мухамед выгнаСЮ два яСЮрэйскiя кланы з Медыны, а мужчын трэцяга казнiСЮ. Малiцца было загадана СЮ бок Мекi.

Прыхiльнiкi Мухамеда стварылi СЮ Медыне сваю суполку, якая СЮ адрозненне ад традыцыйных для Аравii рода-племянных аб'яднанняСЮ будавалася на падставе не кроСЮнай роднасцi, а рэлiгiйнага адзiнства. Яна СЮяСЮляла сабой тэакратычную арганiзацыю, у якой Мухамед быСЮ адначасова духоСЮным i свецкiм кiраСЮнiком.

У хуткiм часе пад уплывам iсламскай суполкi Медыны аказалася амаль уся ПаСЮднёвая i Заходняя Аравiя. Большасць арабскiх плямёнаСЮ прызналi СЮладу Мухамеда добраахвотна, але СЮ некаторых выпадках ужывалася сiла. Восем гадоСЮ цягнулася вайна Медыны з Мекай, поспех у якой паступова схiляСЮся на бок Мухамеда, тым больш што СЮ самой Мецы частка насельнiцтва была тайнай прыхiльнiцай новай рэлiгii. У 630 г. Мухамед, не сустракаючы амаль нiякага супрацiСЮлення, авалодаСЮ Мекай i абвясцiСЮ яе свяшчэнным горадам мусульман, а храм Каабу тАУ галоСЮным мусульманскiм свяцiлiшчам. З Каабы былi выкiнуты СЮсе iдалы i пакiнуты толькi Чорны камень. Калi да гэтага прыняцце iсламу лiчылася асабiстай справай кожнага, то пасля авалодання Мекай арабы былi пастаСЮлены перад выбарам тАУ альбо iслам, альбо меч (смерць). Па сутнасцi была абвешчана вайна язычнiкам. ПамiрыСЮшыся з меканцамi, якiя пачалi масава прымаць iслам, Мухамед працягнуСЮ пашырэнне новай веры. У 632 г., калi СЮсе аравiйскiя плямёны, якiя раней шанавалi меканскую Каабу прынялi iслам, Мухамед памёр i быСЮ пахаваны СЮ Медыне.

Пасля ягонай смерцi СЮзнiкла пытанне аб тым, хто зараз узначалiць мусульман. Пры гэтым гаворка iшла не столькi аб духоСЮным лiдэры, колькi аб кiраСЮнiку вялiкай дзяржавы, якая паступова складвалася. Мухамед не пакiнуСЮ распараджэнняСЮ аб сваiм пераемнiку. Перадача СЮлады СЮ спадчыну выключалася таму, што СЮ Мухамеда не засталося дзяцей мужчынскага полу, таму быСЮ абраны прынцып выбарнасцi намеснiкаСЮ прарока (халiфаСЮ). Першым халiфам быСЮ абраны Абу Бакр, якi працягнуСЮ распаСЮсюджванне iсламу.

Менавiта пры Абу Бакры быСЮ пакладзены пачатак арабскiм заваяванням iншах народаСЮ, мэтай якiх было абвешчана распаСЮсюджанне iсламу. Набегi на суседзяСЮ з'яСЮлялiся звычайным заняткам арабскiх плямёнаСЮ, i першыя халiфы выкарсталi ваенную энергiю арабаСЮ СЮ рэлiгiйных мэтах. Гэты шлях адпавядаСЮ i iсламскiм уяСЮленням аб джыхадзе тАУ свяшчэннай вайне за веру i iмкненням да ваеннай здабычы, якая СЮжо пры Мухамедзе зрабiлася галоСЮнай крынiцай даходу мусульманскай суполкi.

Першыя ж набегi былi вельмi паспяховымi. Дзве вялiкiя iмперыi, якiя iснавалi СЮ тыя часы тАУ Вiзантыйская i Персiдская тАУ знаходзiлiся СЮжо 50 год у стане вайны i былi вельмi аслабденымi. Апроч таго, народы, якiя iх засялялi, ненавiдзелi цэнтральныя СЮлады i сустракалi арабаСЮ як вызвалiцеляСЮ. За кароткi час мусульмане заваявалi каласальную тэрыторыю тАУ ад РЖндыi да РЖспанii. На заваяванай тэрыторыi была створана дзяржава тАУ Арабскi халiфат, свецкая i дзяржаСЮная СЮлада СЮ якой належала халiфам.

Трэба адзначыць, што альтэрнатыва Влальбо iслам альбо мечВ» ставiлася мусульманамi толькi перад язычнiкамi. Хрысцiяне ж i iудзеi, якiх яшчэ Мухамед называСЮ Вллюдзьмi ПiсанняВ», бо яны верылi СЮ адзiнага Бога i мелi свяшчэнныя кнiгi, атрымалi статус ВлахоСЮваемых меншасцяСЮВ» i маглi вызнаваць свае рэлiгii. Аднак для немусульман былi СЮстаноСЮлены значна большыя падаткi, чым для мусульман, i таму паступова адбываецца iсламiзацыя заваяваных народаСЮ. Зараз iслам распаСЮсюджаны СЮ асноСЮным у краiнах, тэрыторыi якiх раней уваходзiлi СЮ склад Арабскага халiфата.

2. Веравывучэнне i культ iсламу

РЖслам як i хрысцiянства тАУ гэта рэлiгiя адкрыцця. Лiчыцца, што асноСЮныя палажэннi яго веравучэння не з'яСЮляюцца вынiкам чалавечых разважанняСЮ, але былi адкрыты Мухамеду самiм Алахам праз пасрэднiцтва архангела Джабраiла. Сукупнасць гэтых адкрыццяСЮ складаюць галоСЮную свяшчэнную кнiгу iсламу тАУ Каран (араб. куран тАУ дэкламаванне, чытанне СЮголас). Гэта зборнiк пропаведзяСЮ, якiя былi сказаны Мухамедам галоСЮным чынам у Меке i Медыне памiж 610 i 632 гг. Блiжэйшыя паплечнiкi Мухамеда, якi быСЮ сам непiсьменным, запiсвалi для сябе асобныя СЮрыСЮкi пропаведзяСЮ, але СЮ цэлым, згодна з iснуючай на Усходзе традыцыяй, Каран перадаваСЮся вусна. Запiсаны ён быСЮ пасля смерцi Мухамеда памiж 650 i 656 гг. былым сакратаром Мухамеда Зейдам па даручэннi халiфаСЮ Абу Бекра i Амара. Паралельна з iм гэтай працай займалiся i iншыя, таму з'явiлася 4 варыянты Карана. Амар даручыСЮ Зейду звесцi iх да адзiнай рэдакцыi, i калi гэта было зроблена, першапачатковыя версii спалiлi, а зводны тэкст быСЮ афiцыйна кананiзаваны. Таму зараз усе кiрункi СЮ iсламе карыстаюцца адным варыянтам Карана.

Змест Карана складаюць матэрыялы старажытнаарабскага фальклору, а таксама запазычаннi з Бiблii. Самi мусульмане супадзеннi многiх сюжэтаСЮ Карана i Бiблii тлумачаць тым, што Алах адкрываСЮся людзям некалькi разоСЮ. Спачатку ён часткова адкрыся яСЮрэям, так узнiк Стары Запавет. Потым, больш поСЮна, тАУ хрысцiянам у Новым Запавеце. I, нарэшце, арабам ён адкрыСЮся цалкам праз Каран. Такiм чынам, апошнi тАУ гэта праСЮдзiвае i канчатковае адкрыццё Алаха.

Каран падзяляецца на 114 глаСЮ (сур), якiя, за выключэннем першай, размешчаны без усякай лагiчнай альбо храналагiчнай сувязi, па меры памяншэння аб'ёму тэкста. Першая сура СЮяСЮляе сабой малiтву, якую кожны мусульманiн павiнен казаць прынамсi пяць разоСЮ у дзень, далей iдзе самая вялiкая, другая, сура i СЮ канцы самая маленькая тАУ 114. Назвай для кожнай суры звычайна служыць яе першае слова: ВлАдкрываючая кнiгуВ», ВлКароваВ», ВлЛюдзi''. Суры падзяляюцца на вершы (аяты). Слова ВлаятВ» мае таксама значэнне ВлзнаменнеВ», ВлцудВ». Згодна з паданнем, калi Мухамеда папрасiлi аб цудзе для доказу яго прароцкай ролi, ён проста спаслаСЮся на вершы Карана: яны i з'яСЮлялiся ягоным цудам. У самай вялiкай, другой, главе 286 аятаСЮ, у самай кароткай 114 тАУ 3. Спецыялiсты падзяляюць суры Карана на дзве групы: меканскую, калi яшчэ мала хто прызнаваСЮ Мухамеда прарокам, i медынскую, калi ён быСЮ ужо аСЮтарытэтным заснавальнiкам новай рэлiгii. Каран напiсаны рытмiчнай прозай, тэкст яго абрывiсты i нярэдка супярэчлiвы, што тлумачыцца экстатычным альбо блiзкiм да яго станам, у якiм Мухамед казаСЮ свае пропаведзi. Гэтыя супярэчнасцi адчуваСЮ i сам прарок, тлумачыСЮ жа ён iх тым, што Алах змянiСЮ свае першапачатковыя меркаваннi, каб зрабiць iх лепшымi.

Другой свяшчэннай кнiгай iсламу, яго, так бы мовiць, ВлСвяшчэнным ПаданнемВ», з'яСЮляецца Суна (араб. ВлзвычайВ», ВлпрыкладВ») тАУ зборнiк апавяданняСЮ (хадзiсаСЮ) аб жыццi i выказваннях Мухамеда. Гэтыя апавяданнi пасля смерцi прарока СЮ выглядзе СЮспамiнаСЮ былi шырока распаСЮсюджаны сярод яго прыхiльнiкаСЮ i сталi руплiва збiрацца i запiсвацца. У IX ст. яны былi зведзены СЮ шэсць зборнiкаСЮ i склалi Суну. АсноСЮнае яе прызначэнне тАУ паказваць прыклад Мухамеда як узор для вырашэння тых праблем, якiя паСЮстаюць перад мусульманамi.

Сучасныя даследчыкi лiчаць, што асноСЮная колькасць хадзiсаСЮ не заслугоСЮвае даверу, бо Суна складвалася праз два стагоддзi пасля смерцi Мухамеда, i многiя апавяданнi былi зменены альбо прыдуманы, каб растлмачыць тыя новаСЮвядзеннi, аб якiх сам прарок не мог ведаць. Аднак Суна стала для мусульманскiх багасловаСЮ каштоСЮнай кнiгай, якая дапамагала тлумачыць i дапаСЮняць Каран.

На падставе Карана i Суны склаСЮся зборнiк прадпiсанняСЮ тАУ шарыят (спачатку слова ВлшарыятВ» азначала Влдарога да вадапоюВ», а потым было пераасэнсавана як Влпрамы, правiльны шлях запаведзяСЮ АлахаВ»). У яго СЮваходзяць не толькi прававыя, але i маральныя нормы i культавыя прадпiсаннi, якiя ахоплiваюць СЮсё жыццё мусульманiна. Трэба адзначыць, што правiлам шарыяту мусульмане надаюць значна большую СЮвагу, чым чыста дагматычным палажэнням, бо iслам значна больш дэтальна распрацоСЮвае праблемы штодзённага жыцця, чым пытаннi аб сутнасцi Алаха. Шарыят можа характарызавацца як увасабленне спецыфiкi стылю iсламскага мыслення i жыцця i аснова самога iсламу.

Аднак сiстэматызаваным зводам законаСЮ шарыят не з'яСЮляецца. У iм перад усiм закранаюцца пытаннi дагматыкi i этыкi, якiя вызначаюць перакананнi i рэлiгiйнае сумленне мусульманiна. Канкрэтную сацыяльна-нарматыСЮную рэгламентацыю агульным палажэнням шарыята дае фзкх тАУ мусульманскае права СЮ шырокiм сэнсе слова.

АсноСЮнымi палажэннямi веравучэння iсламу з'яСЮляюцца:

1. Вера СЮ Алаха. Згодна з перакананнем мусульман, Алах тАУ гэта адзiны Бог, якi стварыСЮ увесь свет i вызначае ягонае iснаванне. Ёсць 99 iмён Алаха i яшчэ адно iмя, вядомае толькi прарокам. Калi СЮ хрысцiянстве Бог тАУ Айцец, то СЮ iсламе ён тАУ вышэйшы, усемагутны, мудры i СЮсёмiласцiвы суддзя. Побач з iм няма нi багоСЮ, нi якiх-небудзь самастойных звышнатуральных iстот. Таму СЮ Каране адмаСЮляецца хрысцiянскае вучэнне аб Тройцы, сутнасць якога, дарэчы, Мухамед разумеСЮ неправiльна, аб чым сведчаць наступныя месцы: ВлНе веравалi тыя, якiя казалi: ВлБо Алах тАУ трэцi з трохВ» i далей: ВлО РЖса, сын Майрамi! Цi ты сказаСЮ людзям: ВлПрымiце мяне i маю мацi, двума багамi апроч Алаха?В» Мухамед лiчыСЮ, што хрысцiяне шануюць Тройцу як святую сям'ю, якае складаецца з Бога Айца, Марыi Мацi i Сына iх РЖсуса.

Мусульмане вераць у iснаванне мноства анёлаСЮ i дэманаСЮ, але падобна хрысцiянам, разглядаюць iх не як самастойных звышнатуральных iстот, а як стварэнняСЮ адзiнага i СЮсемагутнага Алаха. Яны бясполыя i бясплотныя, могуць тварыць дабро i зло. Анёлы, галоСЮнымi сярод якiх з'яСЮляюцца Джабраiл, Мiкаiл, РЖсрафiл, Азрыл тАУ гэта носьбiты добрага пачатку. Сярод iх iснуе раздзяленне працы: ёсць анёлы-захавальнiкi (па двое СЮ кожнага чалавека, прычым яны нясуць як быццам бы кругласутачяую вахту, змяняючы адзiн аднаго ранiцай i СЮвечары), анёлы, якiя ахоСЮваюць могiлкi, анёлы тАУ пасланцы Алаха, анёлы, якiя СЮзначальваюць рай (Рыдван) i пекла (Малiк).

Свету анёлаСЮ супрацьстаiць свет дэманаСЮ i джынаСЮ на чале з РЖблiсам. Апошнi выконвае тую ж ролю, што i Люцыфер у хрысцiянстве. РЖблiс тАУ па паходжанню анёл, быСЮ створаны Алахам з агню i адмовiСЮся пакланiцца створанаму з праха чалавеку, за што Алах яго пракляСЮ i паабяцаСЮ, што на Апошнiм Судзе ён будзе скiнуты разам з усiмi дэманамi. Пакуль жа РЖблiс тАУ кiраСЮнiк усiх дэманаСЮ i джынаСЮ, якiх ён здольны сам параджаць. АсноСЮны ягоны занятак тАУ прымушаць людзей забыць аб прадпiсаных Алахам нормах паводзiн.

2. Вера СЮ прарокаСЮ i пасланнiцтва Мухамеда. Мусульмане вераць, што да Мухамеда iснавала не менш за сто тысяч прарокаСЮ (па некаторых звестках, 124 тыс.), хаця СЮ Каране СЮзгаданы толькi 28, першым з якiх Мухамед лiчыСЮ Адама. Дзевяць прарокаСЮ названы СЮ Каране ВлстойкiмiВ»: Нух (Ной), РЖбрахiм (АСЮраам), Дауд (Давiд), Йакуб (ЯкаСЮ), Йусуф (Восiп), Айуб (РЖоСЮ), Муса (Маiсей), РЖса (РЖсус) i, нарэшце, Мухамед.

У iсламе падкрэслiваецца, што прарокi тАУ гэта не звышнатуральныя iстоты, а людзi, праз якiх гаворыць Алах. Яны больш годныя, чым усе анёлы нябесныя. Вышэйшыя з прарокаСЮ тАУ пасланнiкi (усяго iх 313), якiм Алах даСЮ пiсанне, а вышэйшы з пасланнiкаСЮ тАУ Мухамед, Пасланнiк Алаха, Пячатка прарокаСЮ. Пасля яго прарокаСЮ не было i не будзе.

Мусульмане шануюць РЖсуса Хрыста як прарока, адмаСЮляючы ягоную боскую сутнасць. Аднак Каран вучыць, што РЖсус быСЮ народжаны дзевай, рабiСЮ цуды, жыСЮ праведным жыццём, узнёсся жывым у рай i будзе ягонае прышэсце СЮ канцы свету.

3. Вера СЮ святасць Карана. Згодна з мусульманскiм веравучэннем, Каран нiкiм не створаны, ён вечны (у гэтым, дарэчы, супярэчнасць з палажэннем аб тым, што СЮсё створана Алахам). Арыгiнал Карана знаходзiцца пад прастолам у Алаха. Той тэкст, якiм карыстаюцца мусульмане, быСЮ прадыктаваны з арыгiнала Мухамеду архангелам Джабраiлам. Шануецца кожны асобнiк Карана i мусульманiн дакранаецца да яго толькi пасля абраду ачышчэння. Кнiгi, як правiла, абгортваюць тканiнай i ставяць у доме на ганаровае месца. Многiя мусульмане ведаюць Каран на памяць.

4. Вера СЮ прадвызначэнне Алахам лёсу кожнага чалавека. Мусульмане вераць, што СЮсё падпарадкавана волi Алаха, якая нiчым не звязана i людзi не могуцьяе спасцiгнуць. Чалавек не здольны змянiць свой лёс i павiнен падпарадкавацца волi Алаха. Аднак гэта не вядзе да пасiСЮнасцi прыхiльнiкаСЮ iсламу. Якраз наадварот: мусульмане вераць, што чалавек павiнен перш за СЮсё выконваць волю Алаха, а СЮзнагарода тАУ гэта Ягоная справа.

3 верай аб прадвызначэннi цесна звязана СЮ iсламе вера СЮ пекла i рай. Апiсваюцца яны даволi натуралiстычна. Пекла тАУ гэта месца, дзе вельмi горача i пастаянна адбываецца пяшчаная бура. Няверуючуя грэшнiкi i дэманы гараць там у вечным агнi: ВлСапраСЮды, тых, якiя не верылi СЮ Нашыя знаменнi, Мы спалiм у агнii! Усякi раз, як засмажыцца iх скура., Мы заменiм iм iншай скурай, каб яны адчулi пакаранне. СапраСЮды, Алах тАУ вялiкi, мудры!В» (4, 59).

Мусульманскi рай тАУ гэта месца, якое нагадвае аазiс. Там шмат вады, цянiстыя гаi, вытанчаная ежа. У прыгожых адзеннях на шаСЮковых падушках ляжаць правераныя мусульмане i вакол кожнага з iх шмат гурый. Гурыi тАУ гэта вечна маладыя i нявiнныя прыгажунi мусульманскага раю, iх каханне тАУ адна з галоСЮных узнагарод права тАУ вернаму мусульманiну. Па iншых версiях, мусульманiн трапляе СЮ рай разам са сваiмi жонкамi, якiя так сама робяцца вечна маладымi i нявiннымi.

Што прыгатавана чалавеку тАУ пекла альбо рай тАУ вырашыць Алах на Апошнiм судзе. Ён будзе дапытваць кожнага з жывых i памерлых, а яны, голыя, з адной толькi кнiгай у руках, дзе запiсаны iх учынкi, будуць з жахам чакаць Ягонага рашэння. Заступнiцтва Мухамеда перад Алахам можа не только змякчыць лёс грэшнiка, але i дапамагчы яму атрымаць месца СЮ раi. Дарога СЮ рай праходзiць праз мост, тонкi, як волас, i восты, як меч. Сам чалавек прайсцi праз яго не СЮ стане тАУ яго павiнен перавезцi баран, асёл, верблюд, бык альбо конь, якога СЮ свой час чалавек ахвяраваСЮ бедным у iмя Алаха.

АсноСЮныя культавыя прадпiсаннi iсламу сфармуляваны СЮ выглядзе пяцi ВлстаСЮпоСЮ верыВ». Следаванне iм з'яСЮляецца найважнейшым абавязкам мусульманiна.

Першы са ВлстаСЮпоСЮВ» тАУ шчырае вызнанне веры (па-арабску шахада тАУ сведчанне). Яно зводзiцца да СЮпэСЮненага вымаСЮлення СЮголас асноСЮнага палажэння веравучэння: ВлНяма нiякага боства, апроч Алаха, i Мухамед тАУ пасланнiк АлахаВ».

ВымаСЮленне шахады абавязкова для кожнага мусульманiна. Актам далучэння да iсламу з'яСЮляецца вымаСЮленне шахады СЮ прысутнасцi сведак.

Другi ВлстоСЮпВ» тАУ малiтва (па араб. тАУ салат, па перс. тАУ намаз). Мухамед прызначыСЮ пяць абавязковых штодзённых малiтваСЮ: (на золку, апоСЮднi, у другой палове дня, на захадзе сонца, з надыходам ночы). Перад малiтвай мусульманiн абавязаны зрабiць амавенне: памыць твар i рукi да локцяСЮ. Калi малiтва адбываецца СЮ пустынi, дзе няма вады, можна сiмвалiчна пацерцi рукi i твар пяском. Пасля амавення мусульманiн без абутку становiцца на малiтоСЮны дыванок тварам да Мекi i молiцца. Малiцца можна СЮ любым рытуальна чыстым месцы. Па пятнiцах iснуе калектыСЮная малiтва СЮ мячэцi, пры гэтым жанчыны моляцца асобна ад мужчын.

Трэцi стоСЮпВ» тАУ пост (араб. тАУ саум) у месяцу рамадан На працягу 30 сутак гэтага месяца дарослыя мусульмане СЮ светлы час (Влкалi чорную нiтку можна адрознiць ад белайВ»), абавязаны устрымлiвацца ад ежы, пiтва, курэння, ужывання духоСЮ, сексуальных адносiн. З надыходам цемры забароны здымаюцца, але i СЮ гэты час трэба аддавацца набожным думкам i справам. Калi нехта не змог пасцiцца з-за неспрыяльных абставiн (хвароба, падарожжа, вайна, палон i г.д.), ён абавязаны потым папасцiцца столькi дзён, колькi прапусцiСЮ. Тыя, каму пост можа зрабiць фiзiчную шкоду (дзецi, старыя, цяжарныя жанчыны i г.д.), вызваляюцца ад яго.

Глыбiнны сэнс посту СЮ iсламе тАУ удзячнасць. Чалавек асэнсоСЮвае сваю паслухмянасць i церпялiвае служэнне Алаху, якi яго накiроСЮвае i аб iм клапоцiцца. Мухамед казаСЮ, што з усiх абрадаСЮ Алах найбольш любiць пост, бо СЮ гэты час людзi звяртаюцца да Яго.

Чацвёрты ВлстоСЮпВ» тАУ абавязковая мiласцiна (араб. закят тАУ ачышчэнне). Лiчыцца, што мiласцiна ачышчае дущу ад грахоСЮ, якiя адбываюцца па прычыне чалавечага эгаiзму, альбо пагонi за матэрыяльнымi дабротамi. Таксама мiласцiна ВлачышчаеВ» маёмасць, робiць яе праведнай. Мусульманiн абавязаны дзялiцца сваiм багаццем з беднымi, даСЮжнiкамi, вязнямi, падарожнiкамi i СЮсiмi, каму не пашанцавала, але хто таксама з'яСЮляецца членам суполкi веруючых. У Каране няма асаблiвай заклапочанасцi колькасцю мiласцiны. ГалоСЮнае тАУ шчырасць дапамогi. Паказны жэст цалкам абясцэньвае мiласцiну СЮ вачах Алаха. У шарыяце ж падрабязна абгаворваюцца сумы, якiя мусульмане павiнны адлiчыць ад розных вiдаСЮ сваей уласнасцi, аднак сучасная практыка зводзiць iх да 2% у год ад аса6iстара грашовага бюджэту.

Пяты ВлстоСЮпВ» тАУ паломнiцтва СЮ Меку (хаджж), якое хаця б раз у жыццi павiнен зрабiць кожны мусульманiн. Адбываецца яно СЮ дванаццаты месяц мусульманскага календара. Паломнiкi робяць амавенне, стрыгуць валасы (мужчыны) i ногцi, апранаюцца СЮ спецыяльнае белае адзенне. РЖм забаронена гандляваць, пралiваць кроСЮ, стрыгчыся, галiцца, выкарыстоСЮваць пахучыя рэчывы, уступаць у сексуальныя адносiны. Потым яны сем разоСЮ абыходзяць вакол Каабы, робяць iншыя рытуальныя дзеяннi. Паломнiк, якi зрабiСЮ хаджж, атрымлiвае тытул хаджы i мае права насiць зялёную чалму.

Да iншых культавых устанаСЮленняСЮ iсламу адносяцца:

тАУ абразанне хлопчыкаСЮ, якое звычайна робiцца на семы год жыцця. У некаторых мусульманскiх краiнах (Егiпет, Судан, Йемен i iнш.) абразаюць таксама i дзяСЮчынак, прыкладна СЮ чатырнаццаць год, але гэта хутчэй звычай, чым рэлiгiйны абрад;

тАУ шлюб. Мужчына можа мець да чатырох жонак, але абавязаны СЮтрымлiваць iх i ставiцца аднолькава да кожнай;

тАУ пахаванне. Адбываецца СЮ дзень смерцi альбо на наступны дзень. Труп загортваюць у саван i звычайна без гроба кладуць альбо садзяць у магiлу тварам да Мекi;

тАУ ежавыя забароны (нельга СЮжываць спiртное, есцi мяса свiннi, драпежных птушак, удушанае).

Абавязкам мусульманiна з'яСЮляецца джыхад (араб. намаганне, барацьба за веру). Ён падзяляецца на некалькi вiдаСЮ: джыхад сэрца тАУ барацьба са сваiмi СЮласнымi недахопамi; джыхад языка тАУ дазвол добрага i забарона благога; джыхад мяча альбо газават (множны лiк ад араб. газва тАУ набег) тАУ узброеная барацьба з ВлнявернымiВ». Пры вядзеннi газавату забаронена забiваць старых, жанчын, дзяцей, няСЮзброеных свяшчэннаслужыцеляСЮ любой рэлiгii. Воiнам працiСЮнiка можна аказаць лiтасць без якiх-небудзь абавязацельсваСЮ з iх боку, насельнiцтва i СЮласнасць варожай краiны могуць быць атрыманы пераможцамi як здабыча.

АсноСЮнымi святамi СЮ iсламе з'яСЮляюцца:

Ураза-байрам тАУ свята занчэння посту. Святкуецца СЮ першыя тры днi наступнага пасля рамадана месяца. У гэтае свята мусульманiн абавязаны зрабiць духавенству паднашэнне СЮ грашовым альбо натуральным выглядзе, асноСЮная частка якога прызначаецца для бедных.

Курбан-байрам тАУ дзень ахвярапрынашэнняСЮ. Адзначаецца на семiдзесяты дзень пасля заканчэння посту. У гэты дзень мусульманiн абавязаны зарэзаць для бедных тую хатнюю жывёлу, на спiне якой ён потым уедзе СЮ рай.

Мiрадж тАУ свята СЮ гонар цудоСЮнага начнога падарожжа Мухамеда з Мекi СЮ РЖерусалiм, а таксама СЮзнясенне да неба да прастолу Алаха, якое адбылося так хутка, што ложак Мухамеда быСЮ яшчэ цёплым, а з выпадкова перакуленага сасуда для амавення не паспела пралiцца вада.

МаСЮлюд тАУ дзень нараджэння Мухамеда. Гэтае свята суправаджаецца чытаннем малiтваСЮ у мячэцях i дамах веруючых, частаваннем i паднашэннем духавенству.

Святочным днём у мусульман з'яСЮляецца пятнiца. Гэта дзень адпачынку, веруючыя апранаюць святочнае адзенне, ходзяць у мячэць. Аднак працаваць не забаронена.

3. Кiрункi СЮ iсламе

У iсламе iснуюць два асноСЮныя кiрункi: сунiзм i шыiзм. Узнiклi яны СЮ другой палове VРЖРЖ ст. з-за разыходжанняСЮ у вырашэннi пытання аб прынцыпах перадачы СЮлады ад Мухамеда халiфам. Шыiты лiчылi, што халiфам павiнен быць толькi прамы нашчадак Мухамеда, сунiты, што iм можа быць любы прававерны, якога выбiрае мусульманская суполка (ума).

УзнiкнуСЮшы СЮ вынiку барацьбы за СЮладу, сунiзм i шыiзм у далейшым для абгрунтавання сваiх пазiцый сфармулявалi некалькi палажэнняСЮ рэлiгiйнага характару. Так, для сунiтаСЮ Мухамед тАУ вялiкi i СЮнiкальны прарок, праз якога ажыццявiлася непасрэдная сувязь прававерных з Алахам. Няма нiкога, хто хаця б у нейкай ступенi мог замянiць Мухамеда, бо Каран з'яСЮляецца вышэйшай i завершанай праявай адкрыцця. Любы пераемнiк Прарока можа быць толькi захавальнiкам ягонай спадчыны. Ён робiцца халiфам у сiлу асаблiвай дамовы, якая заключаецца памiж iм i прадстаСЮнiкамi мусульманскай суполкi. Згодна з ёй, халiф з'яСЮляецца кiраСЮнiком мусульман i нясе адказнасць за тое, як яны выконваюць нормы шарыяту. Кожны з халiфаСЮ павiнен задавальняць наступным патрабаванням: мець рэпутацыю i званне знаСЮцы законаСЮ iсламу вышэйшага рангу, паходзiць з племенi курэйшытаСЮ, да якога належаСЮ Мухамед, быць справядлiвым, мудрым, фiзiчна здаровым i клапацiцца аб сваiх падданых. Асаблiва СЮ сунiзме шануюцца першыя чатыры халiфы: Абу Бакр (632тАУ634), Амар (634тАУ644), Асман (644тАУ656) i Алi (656тАУ661).

У 1924 г. халiфат як наднацыянальны iнстытут быСЮ скасаваны. У сучасным сунiцкiм iсламе лiчыцца, што калi шарыят выконваецца нацыянальнымi СЮрадамi мусульманскiх дзяржаСЮ, патрэбы СЮ халiфаце няма.

Само слова ВлсунiзмВ» паходзiць ад назвы другой свяшчэннай кнiгi iсламу тАУ Суны. Паколькi лiчыцца, што Мухамед непасрэдна зносiСЮся з Алахам, то i ягоныя СЮласныя выказваннi прызнаюцца боганатхнёнымi. Таму Суна СЮ гэтым накiрунку iсламу разглядаецца як вынiк звышнатуральнага адкрыцця, зборнiк правiлаСЮ жыцця i паводзiн. Зараз сунiты складаюць прыкладна 90% ад колькасцi СЮсiх мусульман.

Шыiты (ад араб. шыа тАУ групоСЮка, прыхiльнiкi) лiчаць, што Мухамед з'яСЮляецца асобай, якая адзначана Алахам i надзелена асаблiвым звышнатуральным дарам. Ён быСЮ прызначаны не толькi кiраваць мусульманамi, але i перадаць гэты дар сваiм нашчадкам. Мухамед завяршыСЮ цыкл прароцтваСЮ i СЮжо немагчымы далейшыя боганатхнёныя адкрыццi. Шыiты лiчаць, што Мухамед прызначыСЮ сваiмi пераемнiкамi iмамаСЮ, якiя, надзелены асаблiвай духоСЮнасцю i бязгрэшнасцю, маюць права тлумачыць Каран. Першым iмамам лiчыцца Алi. Як стрыечны брат i зяць Мухамеда, ён быСЮ не проста членам племенi курэйшытаСЮ, але Владным з людзей дома ПрарокаВ». Такiя блiзкiя сямейныя адаосiны азначаюць для шыiтаСЮ вельмi шмат. Напрыклад, яны вераць, што Алi атрымаСЮ у спадчыну ад Мухамеда асаблiвыя духоСЮныя здольнасцi, дзякуючы якiм ён не памыляСЮся пры тлумачэннi Карана i кiраСЮнiцтве мусульманскай суполкай. Алi СЮ вучэннi шыiтаСЮ быСЮ з цягам часу надзелены не меншай, чым Мухамед святасцю, а СЮ некаторых сектах нават i большай. Лiчыцца, што Алi перадаСЮ гэтыя якасцi сваiм сынам Хасану i Хусейну, а яны тАУ сваiм нашчадкам. У барацьбе за СЮладу шыiты арганiзавалi загавор, у вынiку якога халiф Асман быСЮ забiты, а ягонае месца заняСЮ Алi. Аднак праз некалькi гадоСЮ Алi сам быСЮ забiты прама СЮ мячэцi, а ягонага сына Хусейна натуральна разадралi на часткi, бо нiхто не хацеСЮ браць на сябе асабiстую адказнасць за смерць унука Прарока. Шыiты абвясцiлi Хусейна святым пакутнiкам i кожны год адзначаюць дзень ягонай гiбелi тАУ Шахсей-вахсей. У гэты дэень адбываюцца СЮрачыстыя працэсii, удзельнiкi якiх падвяргаюць сябе самабiчаванню з мэтай узгадаць пакуты Хусейна i тым самым атрымаць у ягонай асобе свайго абаронцу. Пры гэтым яны выкрыкваюць: ВлШах Хусейн! Вах, Хусейн!В», што i дало назву гэтаму дню.

Пасля смерцi Хусейна шыiты ператварылiся СЮ мусульманскую меншасць, якая праследавалася з боку сунiтау.

Асаблiвае месца СЮ веравывучэннi шыiтаСЮ займае вобраз дванаццатага iмама па iменi Мухамед, якi жыСЮ у IX ст. Лiчыцца, што ён знiк у падлеткавым узросце, але калi-небудзь з'явiцца людзям як Махдзi (Месiя) i СЮстановiць царства праСЮды i справядлiвасцi. Згодна з веравучэннем шыiтаСЮ, iмам Мухамед i пасля знiкнення аказвае СЮплыСЮ на развiццё iсламу праз сваiх прадстаунiкоСЮ, якiя называюцца аяталы (Влбожыя знаменi''). Менавiта яны маюць права тлумачыць шарыят i распрацоСЮваць рэлiгiйныя нормы.

У шыiзме перыядычна СЮзнiкаюць чуткi аб тым, што Влсхаваны iмамВ» ужо прыйшоСЮ i СЮвасобiСЮся СЮ канкрэтнага чалавека. РаспаСЮсюджванне такiх чутак у 60тАУ80-я гг. XX ст. садзейнiчалi падзеi iсламскай рэвалюцыi СЮ РЖране, якую СЮзначалiСЮ аятала Хамейнi. Ён быСЮ абвешчаны сваiмi прыхiльнiкамi iмамам.

Шыiты, як i сунiты, лiчаць Суну свяшчэннай кнiгай, але прызнаюць толькi тыя хадзiсы, у якiх альбо гаворыцца пра Алi, альбо iх аСЮтарства прыпiсваецца Алi i ягоным прыхiльнiкам. Шыiты прымаюць агульнамусульманскi тэкст Карана (бо iншага проста няма), але не задаволены iм, бо лiчаць, што ён недастаткова адлюстроСЮвае ролю Алi. РЖснуе шыiцкая версiя Карана з дабаСЮленнем суры ВлДва свяцiлыВ», у якой Мухамед i Алi пастаСЮлены побач. Шыiты вераць, што сапраСЮдны тэкст Карана, вядомы святым iмамам, з'явiцца разам з Махдзi, пасля чаго праСЮда i справядлiвасць перамогуць.

Шыiты зараз складаюць прыкладна РЖ0% ад агульнай колькасцi мусульман. Жывуць яны пераважна СЮ РЖране, РЖраку, Йемене, некаторых раёнах Дагестана, Туркменiстана i Таджыкiстана.

У iсламе ёсць рух, якi называецца суфiзм. Ён не з'яСЮляецца асобным кiрункам, ягонымi прыхiльнiкамi могуць быць як сунiты, так i шыiты, якiя iмкнуцца наблiзiцца да Алаха пры дапамозе метадаСЮ духоСЮнага ачышчэння.

Суфiзм узнiк прыкладна СЮ сярэдзiне VШ тАУ пачатку IX стст, як вынiк аскетычна-мiстычных тэндэнцый у iсламе. Сярод прычын яго СЮзнiкнення даследчыкi называюць агульнае СЮскладненне рэлiгiйнага жыцця СЮ iсламе, якое суправаджалася паглыбленымi духоСЮнымi пошукамi, а таксама СЮплыСЮ iншых рэлiгiй, у першую чаргу тАУ хрысцiянства. Само слова ВлсуфiзмВ» паходзiць ад арабскага ВлтасавуфВ» тАУ ВлсамаачышчэннеВ». ВлСуфiВ» (жаночы род тАУ ВлсуфiйiяВ») абазначае чалавека, чыё сэрца ачышчана ад мiрскога бруду.

Прарок Мухамед шануецца як суфi. Лiчыцца, што яшчэ СЮ маленстве яго сэрца было ачышчана анёламi. Сярод першых мусульман вылучалiся так званыя Вллюдзi на лаСЮцыВ» (ал аль суфа). Яны вельмi рэдка пакiдалi мячэць у Медыне, таму што бесперапынна малiлiся. Насiлi яны простае адзенне з шэрсцi (суф), чым сiмвалiчна прытрымлiвалiся прыкладу прарокаСЮ, асаблiва РЖсуса.

Сутнасць суфiзму складае вера СЮ любоСЮ Алаха, якая грунтуецца на словах Карана аб тым, што ВлсапраСЮды, Алах любiць богабаязненых!В» (3,76). Прыхiльнiкi суфiзму разважаюць над тэкстамi Карана i Суны i iмкнуцца трымацца iх прадпiсанняСЮ. Яны адмаСЮляюцца ад усяго мiрскога, шануць беднасць, аддаюць сябе волi Алаха i лiчаць неабходньм праяСЮляць стойкасць у перанясеннi няшчасцяСЮ i пакут.

У суфiзме лiчыцца, што ёсць вельмi шмат спосабаСЮ ачышчэння. Прыводзяцца словы Мухамеда аб тым, што колькасць шляхоСЮ да Алаха роСЮнае колькасцi сапраСЮдных веруючых. Чалавек у сваей духоСЮнай практыцы павiнен прытрымлiвацца СЮказання настаСЮнiка, каб не пайсцi за Сатаной. З мэтай арганiзацыi сумеснай духоСЮнай дзейнасцi СЮ сярэдзiне ХП тАУ пачатку ХШ стст. у суфiзме СЮзнiклi ордэны. Шлях ачышчэння СЮ iх уяСЮляСЮся СЮ выглядзе лесвiцы i складаСЮся звычайна з наступных ступеняСЮ: пакаянне, звяртанне да Алаха, самаадрачэнне, давер, удзячнасць, беднасць, цярпенне, любоСЮ. Дасягненне кожнай ступенi патрабуе асаблiвага духоСЮнага стану, якi дае Алах. Звычайна гэта задаволенасць, упэСЮненасць, блiзкасць, любоСЮ, аб'яднанне, веды.

У суфiсцкiх ордэнах былi распрацаваны спецыяльныя методыкi для дасягнення асаблiвага мiстычнага стану: вымаСЮленне пра сябе iменаСЮ Алаха, спяванне гiмнаСЮ, музыка, танцы.

Канчатковай кропкай шляху ачышчэння СЮ суфiзме лiчылася да-сягненне блiзкасцi да Бога. Той, хто гэта зрабiСЮ называйся ВлвалiВ» (жаночы род ВлвалiйiяВ») тАУ Влтой, якi каля БогаВ». Суфiзм адмаСЮляе дыстанцыю памiж Алахам i ачышчаным чалавекам, за што ён кратыкаваСЮся прадстаСЮнiкамi артадаксальнага iсламу.

Зараз суфiсцкiя ордэны ёсць у большасцi мусульмаанскiх краiн, хаця яны i не маюць такога СЮплыву, як раней.

4. РЖслам на Беларусi

РЖслам на Беларусi тАУ прышлая рэлiгя, прынесеная iншым народам. Яго носьбiтамi з'яСЮляюцца татары, якiя з'явiлiся СЮ Вялiкiм Княстве ЛiтоСЮскiм у пачатку ХРЖV ст. i СЮ асноСЮнай масе найшлiся СЮ войска. РЖх узаемаадносiны з мясцовым насельнiцтвам складiся вельмi добра, татары займалi СЮ дачыненнi да сваей новай радзiмы патрыятычную пазiцыю i часта выступалi СЮ складзе войска Вялiкага Княства нават супраць сваiх адзiнаверцаСЮ. Таксама яны СЮдзельнiчалi СЮ вайне з ТэСЮтон

Вместе с этим смотрят:

"Одесский миф" как миф: (Ранние годы "одесского мифа")

50 вопросов и 50 ответов из христианско-психотерапевтической практики. Зло в мире и зло в человеке

РЖудаiзм

РЖудаiзм як нацiональна релiгiя iвреiв

Аналiз рацiонального обгрунтування буття Бога